Στα παρχάρια του Αγίου Δημητρίου Κοζάνης, τα καλοκαίρια στα μέσα της δεκαετίας του ’70, ένα κοριτσάκι των πρώτων σχολικών χρόνων παρακολουθούσε την Πόντια γιαγιά της να παρασκευάζει –με τον τρόπο που και η ίδια έμαθε από τους γονείς της– τυρί, βούτυρο και έπειτα ποντιακά νοστιμότατα εδέσματα με βάση τα γαλακτοκομικά.
Για το κοριτσάκι, την Ελένη Βασιλειάδου-Κυριακίδου, σημερινή ταμία της Παμποντιακής Ομοσπονδίας Ελλάδος, η ζωή στη φύση ήταν συναρπαστική και γεμάτη αφορμές για έμπνευση.
Με τη γιαγιά της μάζευαν ξύλα και τσάι για το χειμώνα, έκοβαν κλαδιά κι έφτιαχναν κούπες, μάζευαν άγριες φράουλες (τις χαμούφλες) και τις έτρωγαν, αλλά και κράνια, από τα ξύλα των οποίων κατασκεύαζαν σκούπες και από τον καρπό τους ένα ηδύποτο. Μεγαλώνοντας, η Ελένη Βασιλειάδου μάθαινε και εφάρμοζε…
Η καθημερινότητα ήταν σχεδόν ίδια με εκείνη των προγόνων της στα παρχάρια του Πόντου σε άλλες εποχές και χωρίς διευκολύνσεις. Έτσι, η Ελένη Βασιλειάδου-Κυριακίδου έμαθε από πολύ μικρή την αξία και τα οφέλη της παραδοσιακής διατροφής. Πνεύμα ανήσυχο και φύση δημιουργική, πήρε την απόφαση να βάλει το δικό της λιθαράκι ώστε να διασωθεί ό,τι καλό ερχόταν από το παρελθόν.
Το αποτέλεσμα ήταν να γεννηθεί το 2006 η «Βερμίου γης», ένα παρασκευαστήριο παραδοσιακών προϊόντων υγιεινής διατροφής, με έδρα το Ρυάκι Κοζάνης, τον τόπο όπου κατοικεί.
«Δεν έχω σπουδάσει κάτι σχετικό με την παρασκευή προϊόντων διατροφής, όμως έχω βιωματική εμπειρία. Μεγάλωνα στα παρχάρια τα καλοκαίρια με τον παππού και τη γιαγιά μου, όπου με άφηναν οι γονείς μου για να δουλέψουν στα χωράφια, και με την καθημερινότητα φτιάχναμε τη διατροφή μου. Δεν μετανιώνω που ως παιδί δεν έπαιζα στις παιδικές χαρές, διότι στα παρχάρια απέκτησα βιώματα κι έζησα στιγμές μοναδικές. Ευλογώ κι ευγνωμονώ τα παρχάρια, ευλογώ κι ευγνωμονώ όσα έζησα σε αυτά.
»Αυτή η ζωή μού έδωσε μεγάλη δύναμη κι έτσι ασχολήθηκα με την παραγωγή. Αυτή με τη σειρά της μου εμφύσησε την αγάπη για την υγιεινή και ταυτόχρονα παραδοσιακή διατροφή. Ποτέ δεν ζήλεψα οτιδήποτε ξενόφερτο υπήρχε στα ράφια των σουπερμάρκετ», λέει στο pontosnews.gr η Ελένη Βασιλειάδου.
Το τυρομύτζ’ της παρχαρομάνας
Μαζί με όλα τα άλλα, έμαθε στα παρχάρια από τη γιαγιά της να παρασκευάζει φιλαριστό τυρί, το παραδοσιακό ποντιακό τυρομύτζ’ της παρχαρομάνας, το οποίο σε κάποιες περιοχές της αλησμόνητης πατρίδας έλεγαν φιτιλιάρ’.
«Πολλοί στο χωριό και αλλού μου ζητούσαν να το ετοιμάζω. Το έτρωγαν και τους άρεσε πολύ. Έτσι, γεννήθηκε στο μυαλό μου η ιδέα να το φτιάχνω, για να μη χαθεί. Είδα όμως ότι δεν μπορούσα επαγγελματικά να ασχολούμαι με ένα μόνο προϊόν, οπότε ταυτόχρονα αποφάσισα να διαφυλάξω και τις άλλες παραδοσιακές ποντιακές συνταγές που γνώριζα».
Όπως λέει η ίδια, μπορεί να μην έχει από τους αρμόδιους φορείς της πολιτείας κάποια πιστοποίηση καλλιέργειας και παρασκευής βιολογικών προϊόντων, όμως δεν χρησιμοποιεί καμία χημική ουσία.
Είναι χαρακτηριστικό ότι καλλιεργεί το ντόπιο καλαμπόκι με σπόρους που έφεραν οι πρόσφυγες από τον Πόντο.
Όταν έκαναν τη συγκομιδή, κρατούσαν σπόρους και για την επόμενη χρονιά και αυτό εξακολουθεί να κάνει και σήμερα η Ελένη. «Κάνω τη συγκομιδή, την ψήνω στο φούρνο με ξύλα, και ο καρπός αλέθεται σε έναν πετρόμυλο που έχουμε στην περιοχή μας. Έτσι βγαίνει το φούρνικο αλεύρι και με αυτό παρασκευάζεται το γευστικότατο χαβίτς, το οποίο είναι κρέμα από αλεύρι ψημένο. Ρίχνω σε αυτό το τυρομύτζ’ κι έτσι δημιουργείται μια υπέροχη γεύση. Έχω πέντε στρέμματα με καλαμπόκι, έχω και δικές μου αγελάδες, από τις οποίες παίρνω γάλα. Επειδή αυτό δεν επαρκεί, προμηθεύομαι γάλα και από άλλους κτηνοτρόφους της περιοχής.
Τα άλλα προϊόντα της «Βερμίου γης»
Σήμερα η «Βερμίου γης» παράγει παραδοσιακά προψημένα ζυμαρικά ποντιακής διατροφής σε δεκατρείς κωδικούς, καθώς και τυροκομικά (βούτυρο, τάν’, πασκιτάν, τυρομύτζ’, τυροκόλουθο, γιαούρτι κτλ.). Τα ζυμαρικά παρασκευάζονται με αλεύρι, αλάτι και νερό.
Πολύ γνωστό ζυμαρικό της είναι το εβρεστόν (άβραστο), το οποίο έχει τιμηθεί με δύο πανελλαδικά βραβεία (2012, 2013) για τα καλύτερα γκουρμέ παραδοσιακά φαγητά.
Επίσης, άλλα γνωστά ζυμαρικά της είναι τα φυλλωτά του Πόντου (ζύμη ανοιγμένη και ψημένη σε ξύλα στη φωτιά πάνω στο σάτσι) και το σιρόν.
«Όλα αυτά είναι ευεργετικά για το πεπτικό σύστημα. Τα παράγω όπως τα παρήγαγαν οι πρόγονοί μας στον Πόντο. Δεν έχω αλλάξει τίποτα στη συνταγή, και η πρώτη ύλη είναι προσεγμένη. Έχω ήσυχη τη συνείδησή μου ότι ο καταναλωτής θα πάρει υγιεινό προϊόν. Μου έχουν χτυπήσει πολλοί την πόρτα για εύκολες λύσεις και πιο κερδοσκοπικές, όμως τους την έκλεισα αμέσως. Επιμένω παραδοσιακά. Τα προϊόντα μου χρόνο με το χρόνο –και ιδιαίτερα φέτος– ζητούνται ολοένα και περισσότερο από τον κόσμο, στον οποίο οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ. Γενικότερα παρατηρώ ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία αύξηση στη ζήτηση των βιολογικών προϊόντων».
«Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά θα προστατεύονταν από τον υπερκαταναλωτισμό και θα είχαμε στη χώρα μας περισσότερους συνειδητοποιημένους καταναλωτές, καθώς και περισσότερους καλούς επαγγελματίες στο χώρο της διατροφής», μας λέει.
Καινοτομίες
Καθημερινά από τις 6:30 το πρωί μέχρι τις 12:00 το βράδυ, με λίγες ώρες διάλειμμα το μεσημέρι, δουλεύει στο χωράφι και στη βιοτεχνία-παρασκευαστήριο η Ελένη Βασιλειάδου-Κυριακίδου. Φέτος, μόλις ολοκληρωθεί η συγκομιδή, θα επιχειρήσει να παρασκευάσει ζυμαρικά από καλαμπόκι, χωρίς γλουτένη. Αν το εγχείρημά της επιτευχθεί, θα κυκλοφορήσει το προϊόν στην αγορά. Ήδη έχει καινοτομήσει και παρασκεύασε εβρεστόν με ρίγανη.
Το ετοίμασε στο φούρνο κι έγινε ένα νοστιμότατο σνακ. Μάλιστα, το παρουσίασε και σε έκθεση. Το έχει ήδη κατοχυρώσει –όπως έκανε και με το τυρομύτζ’– και θα το βγάλει στην αγορά.
Η Ελένη Βασιλειάδου-Κυριακίδου είναι παντρεμένη κι έχει δύο κόρες. Αν και έχουν τελειώσει πανεπιστήμιο –η μία πολιτικός μηχανικός και η δεύτερη δικηγόρος–, θα ήθελε να τις δει στο μέλλον να παίρνουν στα χέρια τους την τύχη της «Βερμίου γης». «Οι κόρες μου ξέρουν πολύ καλή τη δουλειά, αν και έχουν τελειώσει πανεπιστήμιο. Θέλω να μάθουν να την χειρίζονται και να παραμείνει βιώσιμη. Άλλωστε και οι ίδιες καταλαβαίνουν ότι έχει μέλλον. Τώρα ακόμα δημιουργώ. Όταν δώσει καρπούς, θα θελήσουν και οι ίδιες από μόνες τους να ασχοληθούν».
Μπροστάρισσα στον ποντιακό ελληνισμό
Η 100% καταγωγή της από τον Πόντο –ο παππούς της από την πλευρά του πατέρα της κατάγεται από το Μαυραγγέλ’ της Αργυρούπολης και η γιαγιά της από το Ζερφυρί της Ματσούκας, ενώ οι γονείς της μητέρας της από το χωριό Μελιανάντων της Άνω Ματσούκας– έκανε την Ελένη ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη με οτιδήποτε σχετίζεται με τον Πόντο.
Έτσι, ως ιδιαίτερα ενεργό στέλεχος της ΠΟΕ δίνει τον αγώνα της για την προβολή και ενίσχυση των ποντιακών ζητημάτων, ενώ συχνά ενισχύει προσπάθειες Ποντίων ακόμα και μέσα από τη δουλειά της. Είναι χαρακτηριστικό ότι έχει τον μπουφέ με τα ποντιακά παραδοσιακά προϊόντα της σε εκδηλώσεις, ενώ πρόσφατα έκανε κάτι αντίστοιχο αφιλοκερδώς στην εκδήλωση παρουσίασης της συνεργασίας μεταξύ Πανεπιστημίου Μακεδονίας και Πανελληνίου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών για την περαιτέρω διάδοση και εκμάθηση της ποντιακής διαλέκτου.
Ρωμανός Κοντογιαννίδης
