Παραμονή της Πρωτοχρονιάς, στον Πόντο έψελναν τα παρακάτω κάλαντα:
Αρχή κάλαντα κι αρχή του χρόνου,
κι αρχή του χρόνου,
πάντα κάλαντα, πάντα του χρόνου,
πάντα του χρόνου.
Αρχή μήλον έν’ κι αρχή κυδών’ έν’
κι αρχή βάλσαμον το μυριγμένον,
το μυριγμένον.
Εμυρίστεν ατο ο κόσμος όλον,
ο κόσμος όλον,
γιά μυρίστ’ ατο και συ Αφέντα,
καλέ μ’ Αφέντα.
Λύσον την κεσέ σ’ και δος παράδας
και δος παράδας
Κι αν ανοί’ς μας, χαρά σην πόρτας σ’,
χαρά σην πόρτα σ’.
Ακολουθούσαν οι ευχές «Χρόνια πολλά, πάντα και του χρόνου, καληχρονία, και σ’ όλα τ’ οσπίτα υείαν κι ευλοΐαν».
Κατά περιοχές ψάλλονταν κάλαντα με διαφορετικό περιεχόμενο, όπως στην περιοχή Ίμερας και Καρμούτ το «Αε-Βασίλης έρχεται ας ση Λιαρί μερέαν» κτλ. Τα τελευταία χρόνια πριν από τον ξεριζωμό ψαλλόταν σαν πρωτοχρονιάτικα κάλαντα στην περιοχή Τραπεζούντας και το ποίημα «Του σκλάβου το καράβι»:
Τρεις καλογέροι απ’ του Μελά
και τρεις του Βαζελώνα,
καράβι βάζουν στα σκαριά
με το «Χριστός γεννάται».
Κι «Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά»
στη θάλασσα το ρίχνουν.
Βάζουν κι ένα Ρωμιόπουλο,
λεβέντη καπετάνιο.
Το Ρίζε βάλλει τ’ άρμενα,
τα Σούρμενα τα ξάρτια,
ο Όφις και η Τρίπολη
μουτζόπουλα και ναύτες.
Η πλούσια η Αργυρούπολη
ασήμι και χρυσάφι,
και την ευχή του Γένους μας
την δίνει η Τραπεζούντα.
Η Ζύγανα συννέφιασε
κι ο Ταύρος εχιονίστη,
της Κρώμνης τα ψηλά βουνά
τρανήν αντάραν έχουν.
Μα η δόλια η Μαύρη Θάλασσα
γαλήνεψε ως πέρα,
για να περάσει ατράνταχτο
του Σκλάβου το Καράβι…
– Δώστε κι εμάς τον κόπο μας,
ό,τ’ είναι ορισμός σας,
κι ο Άγιος Βασίλειος
να είναι βοηθός σας.
Στον Πόντο δεν ήταν άγνωστα και τα πανελλήνια πρωτοχρονιάτικα κάλαντα «Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά…».
Στάθης Ι. Ευσταθιάδης
- Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια του ποντιακού ελληνισμού, εκδ. Μαλλιάρης-Παιδεία.
