«Έκανα κρυφά-κρυφά το σταυρό μου. “Παναγιά μου, σε τι φταίξαμε; Σώσον Κύριε το λαό σου”, έλεγα από μέσα μου. Όσοι ήμασταν στις άμαξες νιώθαμε άσχημα γι’ αυτούς που περπατούσαν, γιατί δεν αντέχανε απ’ τις καμτσικιές κι έπεφταν στα χαντάκια. Αν ήταν δυνατό ν’ αναφτούν καντήλια για όσους πέθαναν στο δρόμο, θα είχε φωτίσει η νύχτα και θα ’χε γίνει μέρα».
Τέτοιες περιγραφές που θα έπρεπε να βρίσκονται σε σχολικά βιβλία, γράφτηκαν σε σχολικά τετράδια, μια υπενθύμιση του τι μπορεί να φέρει μέσα της η ψυχή ενός ξεριζωμένου.
Η Ανζέλ Κουρτιάν, μια Αρμένια που ξεριζώθηκε από την Προύσα, έζησε την Καταστροφή της Σμύρνης και κατέληξε στην Κοκκινιά, κάθισε και έγραψε στα τετράδια των παιδιών της τη δική της οδύσσεια. Το συγκινητικό και ταυτόχρονα ρεαλιστικό οδοιπορικό, μια μαρτυρία για τη Γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, έγινε βιβλίο χάρη στον εγγονό της. Αυτό το βιβλίο βρέθηκε στα χέρια της Χριστίνας Αλεξανιάν, η οποία αποφάσισε να φέρει στο θεατρικό σανίδι Τα τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν.
«Η κόρη της Ανζέλ, η Νέλλη Χανικιάν, μου έφερε το βιβλίο. Όταν το διάβασα, συγκλονίστηκα», λέει στο pontos-news.gr η Χριστίνα Αλεξανιάν, η οποία έκανε τη θεατρική διασκευή, υπογράφει τη σκηνοθεσία του μονολόγου και πρωταγωνιστεί. Μαζί της ο Χάικ Γιαζιτζιάν, που παίζει ούτι και τραγουδάει.
Η ιστορία ξεκινά λίγα χρόνια πριν από τη Γενοκτονία των Αρμενίων. Η μητέρα της οικογένειας έγινε μοδίστρα για να μεγαλώσει τη Σοφία, τη Ρόζα και την Ανζέλ. Τα «μάτια» της μικρότερης γίνονται και ο καθρέφτης για να παρακολουθήσει το κοινό τον ξεριζωμό των Ελλήνων και των Αρμενίων. Η οικογένεια από την Προύσα καταφέρνει να φτάσει στη Σμύρνη περνώντας από το Αφιόν Καραχισάρ, το Ουσάκ και τη Μαγνησία. Μέσα στην Καταστροφή τα μέλη της χάνονται στην προκυμαία, και ως εκ θαύματος ξανανταμώνουν στη Μυτιλήνη. Από εκεί φτάνουν στην Κρήτη και καταλήγουν στην Κοκκινιά.
Τα τετράδια «τελειώνουν» το 1924 αλλά η Ανζέλ φεύγει από τη ζωή το 1991. Η Χριστίνα Αλεξανιάν συμπλήρωσε το… κενό χρησιμοποιώντας πληροφορίες από την κόρη της ηρωίδας της. Μόλις τελείωσε η έρευνα, τότε ξεκίνησε να γράφει. «Στην παράσταση αυτή έχω την τιμή να βρίσκομαι στη σκηνή με τον εξαιρετικό σολίστα στο ούτι Χάικ Γιαζιτζιάν, που μαγεύει με την υπέροχη φωνή του. Εκτός από την οικογένεια Χανικιάν που μου εμπιστεύτηκε τη μεταφορά του ομότιτλου βιβλίου στη σκηνή, θέλω να ευχαριστήσω τον Βαγγέλη Χατζατουριάν, που ως πρόεδρος του Πολιτιστικού και Αθλητικού Οργανισμού Δήμου Νέας Σμύρνης με στήριξε προκειμένου να παιχτεί το έργο στις Ιωνικές Γιορτές τον περασμένο Σεπτέμβριο. Χωρίς την συμπαράστασή του τίποτα δεν θα είχε ξεκινήσει», σημειώνει.
Χριστίνα Αλεξανιάν: Για μένα αυτή η παράσταση είναι ζήτημα τιμής.
Μετά τις «Ιωνικές Γιορτές» ο μονόλογος ταξίδεψε σε Κρήτη, Χαλκίδα, Πάτρα και Σύρο, και κάθε Δευτέρα και Τρίτη μέχρι τις 16 Ιανουαρίου ανεβαίνει στο θέατρο Altera Pars στον Κεραμεικό, στο κέντρο της Αθήνας. «Στόχος μου είναι η παράσταση να πάει στη βόρεια Ελλάδα, στις Βρυξέλλες, στη Γαλλία και στην Αμερική», εξηγεί η δημοφιλής ηθοποιός. Στην πραγματικότητα δεν είναι μόνο στόχος, είναι και ένα προσωπικό στοίχημα, καθώς, όπως σημειώνει, στο πρόσωπο της Ανζέλ αντικατοπτρίζονται όσοι έχασαν ανθρώπους και πατρίδα.
Χριστίνα Αλεξανιάν και Χάικ Γιαζιτζιάν
Η Χριστίνα Αλεξανιάν, άλλωστε, έχει καταγωγή από την Αρμενία από την πλευρά του πατέρα της και από τη Σινασό της Καππαδοκίας από την πλευρά της μητέρας της. «Επισκέφτηκα το σπίτι της γιαγιάς μου της Ελισσώς στη Σινασό και ήταν πολύ μεγάλη η συγκίνησή μου όταν –σχεδόν 100 χρόνια μετά– άνοιξα την πόρτα και μπήκα μέσα. Ήταν κάτι που όφειλα στον εαυτό μου. Ένα ταξίδι που με έκανε να σεργιανίσω εκεί που οι παππούδες μου κρατούσαν το λάβαρο του ελληνισμού. Είχα την τύχη να παρευρεθώ στη Θεία Λειτουργία του Πατριάρχη στην ενορία της γιαγιάς μου, Κωνσταντίνου και Ελένης. Αυτό το προσκύνημα το κρατάω σαν φυλαχτό μέσα μου. Στην Αρμενία θέλω να ταξιδέψω την παράστασή μου και να βρεθώ στα άγια χώματα των προγόνων μου. Στον Πόντο είναι ένα όνειρο ζωής να πάω, καθώς μεγάλωσα στην Δραπετσώνα, στα Προσφυγικά, μαζί με Μικρασιάτες και Πόντιους», αναφέρει.
Χριστίνα Αλεξανιάν: Είμαι ευγνώμων για την καταγωγή μου.
Στην παράσταση η Ανζέλ ρωτά τη μητέρα της πώς γίνεται οι άνθρωποι που έχασαν τα πάντα να είναι χαρούμενοι. «Η ελευθερία είναι, παιδί μου!» απαντά εκείνη. Αυτή, ωστόσο, δεν είναι η σκηνή που η ίδια ξεχωρίζει: «Όταν κατεβάζουν την μικρή Ανζέλ από τις ανεμόσκαλες χάνει το ένα της παπουτσάκι. Συνεχίζει μέσα στην καταστροφή να είναι με το ένα πόδι ξυπόλυτο. Φτάνοντας στην Κρήτη την ρωτήσανε γιατί δεν βγάζει και το άλλο της παπούτσι αφού είναι μονοπάπουτση, κι εκείνη τους απαντά: “Θέλω να πουν όλοι ότι και εμείς κάποτε είχαμε παπούτσια!”. Για μένα αυτό είναι ο ύψιστος ύμνος στην αξιοπρέπεια που είχαν αυτοί οι άνθρωποι. Η Ελλάδα χρωστάει πολλά στους πρόσφυγες που ήρθαν γιατί έφεραν την κουλτούρα τους, την αισθητική τους και την ηθική τους».
► Ο μονόλογος Τα τετράδια της Ανζέλ Κουρτιάν παρουσιάζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 στο θέατρο Altera Pars (Μεγάλου Αλεξάνδρου 123, Κεραμεικός). Παραστάσεις θα πραγματοποιηθούν κανονικά μέσα στις γιορτές, μέχρι και τις 16 Ιανουαρίου. Πληροφορίες: 210 3410011.
