Ο Σταύρος Αθανασίου ήταν περίπου 14 ετών όταν ήρθε για πρώτη σε επαφή με ένα τραυματισμένο αρπακτικό. Μέχρι τότε τα θαύμαζε όπως είπε στο pontosnews.gr, καθώς τα έβλεπε να πετούν πάνω από το όρος Αιγάλεω. Μέχρι σήμερα, έχουν περάσει από τα χέρια του πάνω από 700 αρπακτικά. Άλλα, για να τα εκπαιδεύσει και άλλα, για να τα επιστρέψει μετά από τραυματισμούς, στο φυσικό τους περιβάλλον.
Τον συνάντησα στο Βοτανικό Κήπο Διομήδους. Στο χώρο που χαρακτηρίζει, όχι άδικα, ως τεράστιο περιβαλλοντικά εκπαιδευτικό ίδρυμα.
Δεν πέρασε πολύ καιρός που γύρισε από το Κατάρ, τελευταίο σταθμό του ταξιδιού του, όπου εκπροσώπησε τη χώρα μας ως πρόεδρος του «Ελληνικού Συλλόγου Ιερακοθηρίας». Ένα ταξίδι που ξεκίνησε από τα Καρπάθια, όπου μαζί με γερακάρηδες από επτά χώρες συναντήθηκαν για να κυνηγήσουν και να ανταλλάξουν απόψεις για την τέχνη της ιερακοθηρίας.
Πρέπει να ήταν πολύ ενδιαφέρουσα η συνάντηση των γερακάρηδων.
Πράγματι. Το Κατάρ ήταν το τελευταίο κομμάτι του ταξιδιού. Ξεκίνησα από τα Καρπάθια, από τη Σλοβακία, από τα όρη Τάτρα όπου έγινε ένα meeting με κάποιους από τους κορυφαίους εκπαιδευτές αετών στον κόσμο, στο πλαίσιο της 2ης Διεθνούς Συνάντησης Γερακιών της Σερβίας. Πήγαμε να κυνηγήσουμε στο βουνό, να πούμε πράγματα για την τέχνη της ιερακοθηρίας, να ανταλλάξουμε απόψεις.
Η ιερακοθηρία είναι μία τέχνη που έχει φοβερή οικουμενικότητα. Μαθαίνεις να επικοινωνείς με ανθρώπους διαφορετικής κουλτούρας αλλά έχοντας τον ίδιο στόχο.
Με τους Σέρβους μάς δένουν πολλά. Και σαν λαό και σαν πολιτισμό. Μάλιστα έχουμε αδελφοποιήσει τους δύο Συλλόγους.
Ήταν μεγάλη τιμή για μένα όταν κλήθηκα μιλήσω για την ιερακοθηρία στη χώρα μας και την καινούργια νομοθεσία, μπροστά σε εκπροσώπους του υπουργείου Πολιτισμού και Περιβάλλοντος της Σερβίας, της UNESCO και των προέδρων της Κυνηγετικής και της Ιερακοθηρικής Ομοσπονδίας της Σερβίας. Η ιερακοθηρία είναι μια τέχνη που δημιουργεί γέφυρες και όχι διχασμούς.
Δεν έλειψαν όμως και οι απρόοπτες συναντήσεις στο όρος Τάρτα στη Σλοβακία.
Ασφαλώς αναφέρεστε στην οικογένεια αρκούδων. Όταν είσαι στη φύση, αυτά συμβαίνουν. Εκεί την πρώτη ημέρα όταν ξεκινήσαμε το κυνήγι, μας ενημέρωσαν οι ντόπιοι ότι υπάρχει «θέμα» με τις αρκούδες. Για την ακρίβεια, μας ξεκαθάρισαν πως είμαστε εκεί με δική μας ευθύνη.
Έτυχε την ώρα που πήγα να σηκώσω εγώ τον αετό μου, μετά από μία καταδίωξη, να έχουμε μία «ωραία» συνάντηση με μία μαμά αρκούδα και τα μικρά της. Βρεθήκαμε πάρα πολύ κοντά. Κατάλαβε όμως, πως δεν έχει να φοβηθεί κάτι από εμένα. Εγώ πάλι, είχα να φοβηθώ από αυτή… Για καλή μου τύχη, απλώς με προσπέρασε βγάζοντας μια διαπεραστική κραυγή για να μου δώσει να καταλάβω ποιος είναι ο αρχηγός εκεί.
https://www.facebook.com/100027478088839/videos/429607628614051/
Αυτά υπάρχουν στη φύση. Οι συγκρούσεις είναι μέσα στο παιχνίδι. Υπάρχει η λανθασμένη εντύπωση στην πλειοψηφία των ανθρώπων, πως η φύση είναι κάτι σαν «Disneyland».
Η φύση έχει πάρα πολύ σκληρές καταστάσεις. Στη φύση επιβιώνει ο πιο ισχυρός. Δεν υπάρχουν δημοκρατικές διαδικασίες που θα δώσουν λύση στις αντιπαραθέσεις. Ο πιο δυνατός είναι αυτός που θα επιβιώσει.
Συγκριτικά με τις άλλες χώρες που επισκεφτήκατε, η Ελλάδα σε τι επίπεδο βρίσκεται στο κομμάτι που αφορά την ιερακοθηρία;
Σίγουρα σε κάποια πράγματα είναι πιο δουλεμένοι. Εμείς ναι μεν, έχουμε τον τελευταίο νόμο και έχοντας δει τα κακώς κείμενα των άλλων δουλέψαμε πολύ και φτιάξαμε μια τέλεια μπορώ να πω, νομοθεσία.
Χτίζουμε στην Ελλάδα μια ιερακοθηρία που έχει φοβερή βάση και όλοι οι γερακάρηδες που είναι μέλη της είναι επιστήμονες.
Πόσα μέλη έχει ο Σύλλογος σας;
Περίπου 100 μέλη σε όλη την Ελλάδα. Οι γερακάρηδες δε χρειάζεται να είναι πολλοί. Είναι μια τέχνη. Δεν είναι χόμπι. Απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις και ικανότητες. Δεν σημαίνει ότι όποιος βλέπει εμένα με το γεράκι ή μια ταινία με γερακάρηδες, μπορεί να πάει να ασχοληθεί.
Υπάρχει συνεργασία με τους γερακάρηδες και τους παραδοσιακούς κυνηγούς;
Οι γερακάρηδες είναι και περιβαλλοντολόγοι και κυνηγοί. Είναι μια γέφυρα. Στο εξωτερικό που ήμουν υπήρχε μια άριστη συνεργασία και με δασολόγους. Η φύση είναι ένας κύκλος και ο κάθε ένας τον βλέπει από διαφορετική γωνία. Σ’ αυτό τον κύκλο ανήκουμε όλοι. Στα σημεία που υπάρχει τομή όμως, θα πρέπει να συνεργαζόμαστε για το καλό της φύσης. Δεν πρέπει να υπάρχουν διχασμοί.
Εννοείται πως οι κυνηγετικοί σύλλογοι συνεργάζονται με εμάς όπως και οι οικολόγοι. Οι οικολόγοι όμως. Όχι οι οικολογούντες. Με αυτούς δεν έχουμε καμία σχέση.
Επίσης συνεργαζόμαστε αποτελεσματικά με τις δασικές υπηρεσίες της χώρας μας. Κάποιοι που ενδεχομένως θέλουν να δημιουργήσουν πρόβλημα, θα απομονωθούν στη γωνιά τους. Η ιερακοθηρική κοινότητα είναι πολύ δυνατή.
Η Ελλάδα είναι η πατρίδα της ιερακοθηρίας;
Η Ελλάδα γέννησε την ιερακοθηρία. Είναι αρχαιοελληνική τέχνη. Οι πρώτες αναφορές που αφορούν την ιερακοθηρία στην Ελλάδα είναι από το 13 αιώνα π.Χ. Υπάρχουν απίστευτα στοιχεία που συλλέχθηκαν από αρχαία ελληνικά κείμενα σχετικά με την ιερακοθηρία, την καταγωγή και τη διαδρομή της στο χρόνο.
Τι κάνει σημαντική την ενασχόληση με την ιερακοθηρία και επιβάλλει την αναβίωση της ως παράδοση;
Καταρχήν μιλάμε για μια λαϊκή παράδοση. Και οι παραδόσεις δεν πρέπει να χάνονται. Πρέπει να τηρούνται. Είναι όμως μια παράδοση με σύγχρονες εφαρμογές. Εφαρμογές που είναι τόσο για τον άνθρωπο όσο και για τα αρπακτικά, ωφέλιμες για το περιβάλλον.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως η UNESCO ανακοίνωσε ότι η ιερακοθηρία είναι παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά.
Οι εφαρμογές της ιερακοθηρίας, είτε είναι εφαρμογές περιβαλλοντικές, είτε πολιτιστικές είτε εκπαιδευτικές είναι πάρα πολύ χρήσιμες για τη σύγχρονη κοινωνία.
Με πιο τρόπο είναι πρακτικά χρήσιμη η ιερακοθηρία στη σύγχρονη κοινωνία;
Η συναναστροφή μας με τη φύση και το κακό που κάνουμε στα αρπακτικά, είναι αποκλειστικά δική μας ευθύνη. Φταίμε εμείς. Έχουμε επέμβει δυναμικά στη φύση. Άρα εμείς πρέπει να επέμβουμε για να ισορροπήσουμε την κατάσταση.
Για παράδειγμα πριν από κάποιες δεκαετίες, λόγω κάποιου φυτοφαρμάκου που χρησιμοποιούνταν ευρέως από τους παραγωγούς, απειλήθηκε πολύ σοβαρά ο πληθυσμός του πετρίτη. Αυτό το δηλητήριο μέσω των θηραμάτων που έτρωγε το γεράκι, κατέστρεφε το κέλυφος των αυγών που γεννιούνταν. Ο πετρίτης είναι ένα εμβληματικό αρπακτικό, το γρηγορότερο πλάσμα στον πλανήτη. Ο πληθυσμός τους άρχισε να μειώνεται κατακόρυφα.
Η μόνη λύση για να μπορέσει αυτό το πράγμα να επανακάμψει ήταν να υπάρξει κάποιος που γνωρίζει από αρπακτικά, να κάνει εκτροφή του είδους και να τα απελευθερώσει. Αυτό είναι κάτι που μπορούν αν κάνουν οι γερακάρηδες. Ξέρουν πώς να ζευγαρώσουν τα γεράκια, πώς να τα διαχειριστούνε, πώς να τα εκπαιδεύσουν για να τα αφήσουν στη φύση και να μπορούν να επιβιώσουν μόνα τους.
Ένα ζώο που μεγαλώνει σε εκτροφείο μπορεί να επιβιώσει μόνο του στη φύση;
Δεν είναι το ίδιο ένα εκτρεφόμενο και ένα άγριο ζώο. Μπορεί να έχουν άγρια ένστικτα, αλλά ένα εκτρεφόμενο ζώο δεν μπορεί να κυνηγήσει αν δεν του μάθεις. Οπότε η πρώτη και η βασική εφαρμογή της ιερακοθηρίας είναι να μπορέσεις να κάνεις εκτροφή για πτηνά που είναι υπό εξαφάνιση και τα ξαδέρφια τους να γίνουν άγρια ώστε να επανακάμψει ο πληθυσμός.
Στη συναναστροφή του με τη φύση ο άνθρωπος, συγκρούεται με τα ζώα. Ένα άλλο πρόβλημα είναι όταν πολλά πτηνά δημιουργούν πρόβλημα στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Είτε αυτό είναι αεροδρόμιο, είτε είναι βιομηχανικές μονάδες, είτε καλλιέργειες.
Δεν υπάρχουν τεχνολογικά μέσα που μπορούν να κάνουν εκδίωξη πτηνών και να δημιουργήσουν ένα ελεγχόμενο οικοσύστημα, με θηρευτή και θηράματα. Αυτό είναι κάτι που το κάνει ο γερακάρης. Μπορεί ελεγχόμενα να διώξει τα πτηνά. Ειδικά στα αεροδρόμια έχουν σωθεί πολλές ζωές και χιλιάδες ευρώ με την παρέμβαση των γερακάρηδων. Έχουν συμβεί αεροπορικά δυστυχήματα εξαιτίας πουλιών. Και εδώ μπορεί να παρέμβει η ιερακοθηρία. Αυτό λέγεται biological protection. Στην ουσία δημιουργείς ένα οικοσύστημα χωρίς δηλητήρια, χωρίς τεχνολογικά μέσα.
Δίνετε όμως μεγάλη βαρύτητα και στην εκπαίδευση με τα προγράμματα που εκπονείτε.
Ακριβώς. Αυτή είναι η τρίτη εφαρμογή της ιερακοθηρία. Τα εκπαιδευτικά προγράμματα. Ότι και να κάνεις, όσα ωραία πράγματα και να πεις, και αυτό σας το λέω από την εμπειρία μου μέχρι σήμερα γιατί έχουν περάσει από εδώ περίπου 43.000 παιδιά, αν το παιδί δεν αγγίξει το αρπακτικό, να το δει από κοντά. δεν θα νιώσει οικειότητα και δεν θα το καταλάβει. Έχω δει διάφορες αντιδράσεις. Πολλά παιδιά στην πρώτη επαφή με τα αρπακτικά πετάγανε πέτρες, ξύλα… φοβούνταν ότι θα τους κάνει κακό.
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν σωστή περιβαλλοντική εκπαίδευση. Ένα παιδάκι που αγγίζει μια κουκουβάγια ή ένα γεράκι, πώς να θέλει μετά να του κάνει κακό; Εδώ στον Βοτανικό Κήπο, έρχονται κυρίως σχολεία αλλά τα σαββατοκύριακα έρχονται οικογένειες.
Γιατί εκπαιδεύσατε τα αρπακτικά να καταρρίπτουν drone;
Όπως εξελίσσεται η ζωή και τεχνολογία, έτσι εξελίσσουμε και εμείς τις εφαρμογές μας. Το drone είναι ένα ρομποτικό πουλί που σε λάθος χέρια μπορεί να κάνει ζημιά. Σε ελεγχόμενο περιβάλλον και σε ελεγχόμενες συνθήκες ένα γεράκι, όπως η Ζήνα, μπορεί να καταρρίψει drone. H φωτογραφία που η Ζήνα πιάνει το drone χαρακτηρίστηκε από πολλούς, ως η φωτογραφία του αιώνα.
Η αλήθεια όμως είναι πως όσο καλή τεχνολογία και να έχουμε, η φύση έχει πάντα το πάνω χέρι.
Βλέπετε τι μας έχει κάνει ένας ιός ή τι μπορεί να κάνει μια φυσική καταστροφή. Μια πλημμύρα, μια φωτιά, ένας σεισμός, ένα ηφαίστειο. Όταν μπορείς και διαχειρίζεσαι τη φύση με σεβασμό τότε μόνο καλό θα κάνεις.
Πώς μπορεί κάποιος να κερδίσει την εμπιστοσύνη ενός αρπακτικού;
Η σχέση του γερακάρη και του αρπακτικού είναι μαγική. Τα γεράκια είναι αυτά που τα υπηρετούμε εμείς και όχι αυτά εμάς. Αυτά είναι το αφεντικό. Έχουν φτερά, πετούν καθημερινά, μπορούν να σκοτώσουν οποιοδήποτε θήραμα για να επιβιώσουν, άρα γιατί να διαλέξουν να είναι με εμάς;
Εκεί λοιπόν είναι και η μαγεία. Η σχέση μας είναι συνεργατική. Από συνεργατική καταλήγει σε σχέση συντροφική, γιατί μας θεωρούν ταίρι τους μετά. Είναι ένα άγριο ζώο. Ακόμα και τα εκτρεφόμενα είναι άγρια. Είναι κυνηγοί. Είναι ιδιαίτερη η σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα μας. Γι’ αυτό και δεν μπορούν να την κατανοήσουν και να τη διαχειριστούν κιόλας, πολλοί.
Ένα αρπακτικό δεν είναι δηλαδή το ζώο που μπορεί να γίνει κάτι σαν κατοικίδιο.
Όχι. Όχι. Δεν είναι σε καμία περίπτωση κατοικίδιο. Είναι ζώο εργασίας. Είναι πτηνό εργασίας. Από τότε που υπάρχει η ιερακοθηρία η σχέση το γερακάρη με το γεράκι του, είναι συνεργατική. Και ο άνθρωπος κατάφερε μέσα από αυτή τη σχέση να κάνει πράγματα καλά για τη φύση. Εκτροφή, έλεγχο πληθυσμού αλλά και εκπαιδευτικά προγράμματα που αφορούν το περιβάλλον.
Ένα αρπακτικό από τη στιγμή που θα φύγει από το χέρι σου, μπορεί να αποφασίσει να μην επιστρέψει ποτέ;
Αν το κάνει αυτό, σημαίνει ότι ο γερακάρης κάτι δεν έχει κάνει καλά. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί σε έναν έμπειρο γερακάρη. Παρόλα αυτά επειδή μπορεί να παρασυρθεί από το θήραμα και μπορεί να χαθεί, έχουμε πάντα πομπούς πάνω στα γεράκια. Αν πιάσει το θήραμα του σε ένα μακρινό σημείο, θα πρέπει να πάμε να το βρούμε.
Με ποιο τρόπο ένα αρπακτικό θα σου εκφράσει την αγάπη του;
Τα αρπακτικά είναι ζώα που δεν εκφράζουν τα συναισθήματα τους. Ή μάλλον ο τρόπος που θα τα εκφράσουν, πρέπει να είσαι πολύ έμπειρος για να το καταλάβεις. Δεν είναι σκύλος να σου κάνει τούμπες, να σου κουνήσει την ουρά, να γαυγίσει ή θα γρυλίσει.
Το γεράκι είναι ένα ζώο που είναι εμβληματικό. Πρέπει να καταλάβεις τα πάντα από τον τρόπο που σε κοιτάει. Από τον τρόπο που θα κουνήσει το κεφάλι του.
Το κομμάτι της επικοινωνίας μπορεί να εξελιχθεί και από συνεργατικότητα να μετατραπεί σε συντροφικότητα. Αυτό βέβαια δεν είναι εύκολο και δε γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη.
Πάντως το να κρατάς ένα αρπακτικό κάτω από τον στεγνωτήρα δεν είναι κάτι που θα το τολμούσαν πολύ. Από το βίντεο πάντως εισέπραξα πως υπάρχει κάποιου είδους επικοινωνίας μεταξύ σας.
Ναι. Σίγουρα υπάρχει. Εκείνη τη στιγμή είσαι συνεργάτης και σύντροφος και πρέπει να καταλάβεις τις ανάγκες του. Γι’ αυτό και το δέχεται. Αυτό είναι και το μαγικό. Ειδικά όταν μιλάμε για αετούς και δε μιλάμε για γεράκια, που είναι ένα πανίσχυρα πλάσματα. Ένας αετός μπορεί πολύ εύκολα να σκοτώσει έναν άνθρωπο. Τα νύχια τους είναι δέκα εκατοστά. Πρέπει να πειστεί ότι είμαστε φίλοι. Ότι είμαστε συνεργάτες. Για αυτό την είδες να το δέχεται. Όπως άλλωστε δέχομαι και εγώ τα δικά της καλά και τα κακά. Το ίδιο κάνει και εκείνη με τα δικά μου.
https://www.facebook.com/100027478088839/videos/590335432275058/
Ο κάθε αετός δηλαδή και το κάθε γεράκι έχουν τη δική τους προσωπικότητα;
Ναι. Φυσικά. Μπορεί να έχεις μια συγκεκριμένη τακτική, απόλυτα επιτυχημένη σε ένα γεράκι και να πας να την εφαρμόσεις σε άλλο γεράκι του ίδιου είδους και να έχεις απόλυτη αποτυχία. Για αυτό κιόλας είναι τέχνη η ιερακοθηρία. Πρέπει να μπορείς να είσαι προσαρμοστικός και να είσαι σε θέση να καταλάβεις την επιθετικότητά του. Για παράδειγμα τα πουλιά που έχουμε για τα εκπαιδευτικά προγράμματα και έχουν να κάνουν με παιδιά είναι πολύ ήπια. Δεν μας έχουν δείξει καθόλου κυνηγετικό ένστικτο. Δεν επιλέγεις ένα αρπακτικό που έχει κυνηγετικό ένστικτο για να κάνεις πρόγραμμα για παιδιά.
Επιλέγετε δηλαδή το κατάλληλο αρπακτικό, ανάλογα με την εφαρμογή που θέλετε κάθε φορά να κάνετε. Δεν κάνουν όλα για όλα.
Ξεκάθαρα δεν κάνουν όλα για όλα.
Ο Οδυσσέας, που έχετε επιλέξει για το γήπεδο της ΑΕΚ, τι χαρακτηριστικά έχει;
Ο Οδυσσέας είναι ένα πάρα πολύ καλό πτηνό όσον αφορά την επαφή του με τους ανθρώπους. Δεν έχει καμία επιθετικότητα. Είναι ένα ζώο που έχει γεννηθεί σε εκτροφείο. Γεννήθηκε για αυτό το σκοπό. Ζητάμε από κάποιον εκτροφέα ένα ζώο ανάλογα με το τι θέλουμε να κάνουμε. Φυσικά παίρνουμε και το πιστοποιητικό που σου δίνει το δικαίωμα να έχεις κάποιο ζώο και να το χρησιμοποιήσεις για οποιοδήποτε νόμιμο σκοπό μπορείς. Το πιστοποιητικό είναι από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο Οδυσσέας θα είναι το έμβλημα της ΑΕΚ. Μιας ομάδας η οποία γνωρίζουμε την ιστορικότητά της αλλά την αγάπη της για το περιβάλλον.
Ο Οδυσσέας τι ακριβώς θα κάνει στο γήπεδο της ΑΕΚ;
Ο Οδυσσέας στην ουσία θα σηματοδοτεί την έναρξη του αγώνα. Θα πετάει γύρω από το στάδιο και θα προσγειώνεται στη μέση του γηπέδου. Θα κάνουμε όμως σε συνεργασία με την ομάδα κι άλλες περιβαλλοντικές δράσεις-έκπληξη.
Είναι φοβερό πράγμα που σε ομάδες ή σε χώρους όπου υπάρχει πολύς κόσμος να μπορείς να περάσεις κάποια πράγματα. Είναι μια ευκαιρία οι άνθρωποι να μάθουν για το περιβάλλον και τη φύση. Με ρωτάνε διάφορα. Με έχουν ρωτήσει μέχρι κι αν υπάρχει… δικέφαλος αετός.
Σε παλαιότερη συνάντηση μας συζητήσαμε για την υλοποίηση μιας σκέψης που είχατε να κάνετε ελεύθερη πτώση μαζί με ένα γεράκι. Είναι ακόμα στο πλάνο σας η πραγματοποίηση της;
Ναι. Υπάρχει ακόμα αυτό το σχέδιο. Θέλουμε να το κάνουμε με έναν πετρίτη. Η τελευταία καταμέτρηση που έγινε από Ρώσους για την ταχύτητα του πετρίτη, έκανε λόγο για 480 χλμ την ώρα σε κάθετη εφόρμηση. Έχουμε πολλά πρότζεκτ που ετοιμάζουμε. Κοιτάζουμε να βάζουμε προτεραιότητες. Θα το κάνουμε όμως και αυτό. Είναι κάτι που το θέλω πολύ.
Αγαθή Χατζή
