Ιερά τέρατα της ποντιακής μουσικής με διαχρονική αξία και τεράστια αναγνωρισιμότητα από το κοινό. Πασίγνωστοι Πόντιοι καλλιτέχνες με «χρυσαφένια» πορεία και τεράστιες επιτυχίες στο χώρο του λαϊκού τραγουδιού. Αριστοτέχνες της κεμεντζέ, θρυλικοί στιχουργοί και συνθέτες, τα λόγια και οι νότες των οποίων γεμίζουν με περηφάνια, μνήμες αλλά και πόνο τις ψυχές εκατομμυρίων Ποντίων σε ολόκληρο τον κόσμο.
Είτε ως καταξιωμένοι στα χρόνια που μεσουρανούσαν, είτε ως άγνωστοι ακόμα, στα πρώτα τους ξεπετάγματα στο χώρο της μουσικής, έχουν ένα κοινό.
Εμπιστεύτηκαν ένα τμήμα ή και το μεγαλύτερο μέρος της καριέρας τους στον άνθρωπο που έμελλε για μισό αιώνα να ανδρώσει καλλιτέχνες, να οδηγήσει τις τύχες της ποντιακής μουσικής και να στηρίξει μαζί με αυτό τον τρόπο την προσπάθεια διάσωσης της ποντιακής διαλέκτου: τον Βασίλη Παπαδόπουλο και τη δισκογραφική του εταιρεία ΒΑΣΙΠΑΠ.
Έναν χαρακτηριστικότατο τύπο Ποντίου που ξεκίνησε από το μηδέν σε νεαρή ηλικία από τη Γουμένισσα Κιλκίς και με πολύ αγώνα, σκληρή δουλειά, ατελείωτο μόχθο, αλλά ταυτόχρονα με στόχους και όραμα, κατάφερε να δημιουργήσει τη δική του μικρή «αυτοκρατορία» στο χώρο της ποντιακής –και όχι μόνο– μουσικής και να έχει καθοδηγήσει καλλιτέχνες που μετέπειτα απέκτησαν τεράστια φήμη και δόξα.
Έναν άνθρωπο που έφερε στο χώρο της δισκογραφίας το ποντιακό τραγούδι και επιμένει με πείσμα και μεράκι για μισό αιώνα να το στηρίζει, αν και γνωρίζει καλά ότι δεν θα βγάλει κέρδος από αυτόν του τον αγώνα.
«Το 90% της ποντιακής δισκογραφίας κυκλοφόρησε από εμάς και τα δύο εταιρικά μας σήματα, τη ΒΑΣΙΠΑΠ και τη “Θερμαϊκός”. Όλοι οι μεγαλύτεροι σύγχρονοι ερμηνευτές, όλες οι μεγάλες φωνές, ανδρώθηκαν δισκογραφικά εδώ. Όποιο μεγάλο τραγούδι, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, σήμερα τραγουδιέται, κυκλοφόρησε από την εταιρεία μας. Όταν το ποντιακό τραγούδι δεν ενδιέφερε κανέναν διότι δεν είχε κέρδη, εμείς επιμέναμε να το στηρίζουμε ακόμα και με… χασούρα. Μικρός έλεγα στον μπαμπά μου “παράτησε τα ποντιακά, δεν έχουν κέρδος. Ας ασχοληθούμε με το λαϊκό τραγούδι”, και ούτε καν το συζητούσε. Είμαστε περήφανοι που διατηρήσαμε και καταγράψαμε την ποντιακή και εν γένει την παραδοσιακή μουσική σε περιόδους που δεν ενδιαφέρονταν κανένας», λέει στο pontosnews.gr ο γιος του Βασίλη Παπαδόπουλου, Ιωακείμ (Άκης – φωτ. αριστερά).
Ένα μαγαζάκι στη Γουμένισσα η αρχή
Ήταν αρχές της δεκαετίας του ’60, όταν ο Βασίλης Παπαδόπουλος –με καταγωγή από τη Γούσκαγια του Ακ Νταγ Ματέν του Πόντου– ως νεαρός επιχειρηματίας διηύθυνε ένα δισκοπωλείο στη γενέτειρά του, τη Γουμένισσα Κιλκίς.
Το επιχειρηματικό μυαλό του τον βοήθησε πολύ γρήγορα να καταλάβει ότι για να μπορέσει να πετύχει στο χώρο, θα έπρεπε να δημιουργήσει μια εταιρία παραγωγής μουσικής. «Αρχικά ανέλαβα μια αντιπροσωπεία, αλλά η εταιρεία άρχισε πολύ γρήγορα να μου κάνει… τσαλιμάκια. Τσαντίστηκα, σταμάτησα τη συνεργασία και δημιούργησα τη ΒΑΣΙΠΑΠ», λέει στο pontosnews.gr ο Βασίλης Παπαδόπουλος (η εταιρεία ονομάστηκε από τις πρώτες συλλαβές του δικού του ονόματος).
Για να βάλει περισσότερο στέρεες βάσεις στο εγχείρημά του, ο Βασίλης αποφάσισε να εγκατασταθεί στη Θεσσαλονίκη και να ανοίξει ένα δισκοπωλείο, το 1966, στην πλατεία Βαρδαρίου. Γρήγορα, δύο χρόνια μετά, ήρθε η πρώτη του παραγωγή δίσκου. Επρόκειτο για έναν δίσκο 45 στροφών, ο οποίος περιείχε τραγούδια για τον ΠΑΟΚ κι έκανε μεγάλη επιτυχία.
«Από την αρχή συνεργάστηκα με κάποιους πολύ καλούς Πόντιους καλλιτέχνες. Τον Γιώργο Κεσίδη που έπαιζε κλαρίνο, τον Γιάννη Τσανάκαλη, τον Γιωργούλη Κουγιουμτζίδη, τον Πέτρο Χαραλαμπίδη και τον συνθέτη Βλαδίμηρο Χαραλαμπίδη. Στη συνέχεια ήρθαν κι άλλοι στην εταιρεία μας, όπως ο Στάθης Νικολαΐδης, ο Κωστίκας Τσακαλίδης, ο Κώστας Καραπαναγιωτίδης, ο Γιώτης Κοσμίδης, ο Μήτκας Ιακωβίδης, ο Γιώργος Τσακαλίδης και άλλοι. Ο πρώτος που υπέγραψε συμβόλαιο σε μας για δίσκο ήταν ο Πλούταρχος από τη Δράμα, αλλά δεν τον κάναμε ποτέ. Κάτι του έτυχε και δεν μπορέσαμε να βρεθούμε», θυμάται ο Βασίλης.
Την εποχή που η εταιρεία βρίσκονταν στις μεγάλες δόξες της διατηρούσε στούντιο στην οδό Κλεάνθους 10, ενώ διέθετε και υποκατάστημα στην Αθήνα, στην οδό Αγίου Κωνσταντίνου.
«Σταματήσαμε τη μαζική παραγωγή το 2007 λόγω της κρίσης στη δικογραφία. Τη χαριστική βολή, βέβαια, την έδωσε η οικονομική κρίση. Όμως και σήμερα συνεχίζουμε την προσπάθειά μας, την οποία δεν σταματήσαμε ούτε όταν εμφανίστηκε στο χώρο η πειρατεία. Συνεχίζουμε την προσπάθειά μας παρά το γεγονός ότι οι πωλήσεις είναι σχεδόν μηδενικές. Κάνουμε παραγωγές επειδή αγαπάμε τη μουσική, χωρίς οικονομικό όφελος – αφού όχι μόνο το ποντιακό, αλλά ούτε το λαϊκό τραγούδι πλέον κάνει πωλήσεις. Για παράδειγμα, κάναμε μια παραγωγή με ακυκλοφόρητα τραγούδια του Τσανάκαλη, αλλά και κάποιες με νέους καλλιτέχνες, όπως τους αδελφούς Ζαμπουνίδη, τον Χρήστο Καλιοντζίδη και τον Θεόφιλο Πουταχίδη», λέει ο Άκης Παπαδόπουλος.
Συνολικά η ΒΑΣΙΠΑΠ έκανε την παραγωγή περίπου 1.200 δίσκων 33 στροφών, από τους οποίους οι μισοί είναι ποντιακοί (οι υπόλοιποι με τραγούδια λαϊκά, νησιωτικά, δημοτικά κτλ.). Επίσης, παρήγαγε και περίπου τριακόσιους δίσκους 45 στροφών. «Από εμάς, για παράδειγμα, κυκλοφόρησε το “Η μάνα έν κρύον νερόν”, του Τσανάκαλη, που έγινε ο εθνικός ύμνος των Ποντίων. Επίσης, για πολλά χρόνια συνεργαστήκαμε με τον Θόδωρο Παυλίδη, ενώ σημαντικές συνεργασίες είχαμε με τον Χρύσανθο. Συνεργαστήκαμε και με τον Στέλιο Καζαντζίδη στο δίσκο Ποντιακή Ραψωδία, όπου τραγούδησε με τον Χάρρυ Κλυνν και τη Λιζέτα Νικολάου. Από τους ποντιακούς δίσκους ιδιαίτερες πωλήσεις έκανε ο Γιάννης Φλωρινιώτης. Χρυσός έγινε ο δίσκος του Ποντιακό ξεφάντωμα», λέει ο Άκης Παπαδόπουλος.
Ο Άκης θυμάται και κάποιους μεγάλους στιχουργούς που συνεργάστηκαν με τη ΒΑΣΙΠΑΠ, όπως ο Νάκος Ευσταθιάδης και ο Βασίλης Μωυσιάδης, τον οποίο χαρακτηρίζει ως τον «τελευταίο των Μοϊκανών».
Και στο χώρο του λαϊκού τραγουδιού η ΒΑΣΙΠΑΠ συνεργάστηκε με πολύ γνωστά ονόματα στα πρώτα τους βήματα. Για παράδειγμα, συνεργάστηκε κι έκανε χρυσούς δίσκους με την Άντζελα Δημητρίου, τον Ζαφείρη Μελά, τη Μαρία Νομικού με νησιώτικα τραγούδια, αλλά και τον Βασίλη Καρρά (μάλιστα, κυκλοφόρησε και τον πολύ επιτυχημένο δίσκο του Νύχτα ξελογιάστρα). Στα μετέπειτα χρόνια κυκλοφόρησε επιτυχίες του Σώτη Βολάνη, του Ξανθιώτη κ.ά.
Ποντιακές βιντεοταινίες
Με επιτυχία κινήθηκε η ΒΑΣΙΠΑΠ και σε έναν άλλο τομέα, αυτόν της παραγωγής βιντεοταινιών στην ποντιακή διάλεκτο, τη δεκαετία του ’80. Συνολικά παρήγαγε έξι βιντεοταινίες, οι οποίες βασικό στόχο είχαν, πέρα από την εμπορική τους επιτυχία, τη στήριξη και προώθηση της ποντιακής διαλέκτου.
Στις βιντεοταινίες πρωταγωνίστησαν πολύ γνωστοί Πόντιοι καλλιτέχνες. Ανάμεσα σ’ αυτούς συγκαταλέγονται ο Γιάννης Φλωρινιώτης, ο Θόδωρος Παυλίδης, ο Γιάννης Τσανάκαλης, ο Στάθης Νικολαΐδης και η σημερινή πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων (ΠΟΠΣ), Χριστίνα Σαχινίδου.
Ξεχώρισαν Ο τσοπάνον με πρωταγωνιστή τον Γιάννη Φλωρινιώτη, ταινία που κατά τον Άκη Παπαδόπουλο έκανε τρομερή αίσθηση, Το κρίμαν επίσης με πρωταγωνιστή τον Γιάννη Φλωρινιώτη, Τ’ αδέλφεα (Γιάννης Φλωρινιώτης, Θόδωρος Παυλίδης), Οι σεβταλήδες (Γιάννης Τσανάκαλης, Θόδωρος Παυλίδης) και Ποντία μάνα (Χριστίνα Σαχινίδου, Στάθης Νικολαΐδης).
Οι σεβταλήδες!
«Οι βιντεοταινίες ταξίδεψαν σε όλο τον κόσμο και έκαναν τεράστια επιτυχία. Ειδικά στη Ρωσία, όπου οι εκεί Έλληνες ποθούσαν να ακούσουν τα ρωμαίικα. Πολύ ωφελημένοι βγήκαν και οι καλλιτέχνες που συμμετείχαν. Ανέβαινε αμέσως η δημοτικότητά τους και γίνονταν στο εξωτερικό αναγνωρίσιμοι», σημείωσε ο Άκης Παπαδόπουλος.
«Ιδιαίτερο χιούμορ Χρύσανθος και Τσανάκαλης»
Μνήμες από τη συναναστροφή του με τεράστιου μεγέθους Πόντιους καλλιτέχνες, αν και ήταν σχετικά μικρός στην ηλικία, ξετυλίγει στο pontosnews.gr ο Άκης Παπαδόπουλος. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, υψηλή αίσθηση του χιούμορ είχαν ο Χρύσανθος και ο Γιάννης Τσανάκαλης, ενώ ο… ορισμός της αντρικής συμπεριφοράς ήταν του Απόστολου Νικολαΐδη, ο οποίος, αν και Πόντιος, δεν τραγουδούσε ποντιακά αλλά ρεμπέτικα.
«Ο Χρύσανθος ήταν ένας πολύ γλυκός άνθρωπος, με τρομερό ταλέντο τόσο στη φωνή όσο και στη στιχογραφία. Επίσης, είχε ιδιαίτερη την αίσθηση του χιούμορ. Μια φορά, όταν ήταν σε προχωρημένη ηλικία, του είπα “έλα να βγούμε μια φωτογραφία μαζί”. Αμέσως απάντησε “και βέβαια, για να σας έχω ενθύμιο”. Από τον Απόστολο Νικολαΐδη πήρα πολλά παραδείγματα κλασικής αντρικής συμπεριφοράς. Ο λόγος του είχε μπέσα. Θυμάμαι όταν είχε καρκίνο στον πνεύμονα και δεν μπορούσε να τραγουδήσει τον τελευταίο του δίσκο. Ακολούθησε μια κούρα που του συνέστησαν οι γιατροί και κατάφερε να τον τελειώσει. Έφυγε από τα γραφεία μας πολύ χαρούμενος. Επίσης ήταν απόλαυση να συνεργάζεσαι με τον Τσανάκαλη. Το πηγαίο χιούμορ του δεν σε άφηνε ποτέ αδιάφορο.
»Στους “Σεβταλήδες”, που ήταν κωμωδία, ο ρόλος γράφτηκε πάνω του. Ο Τσανάκαλης κατάφερνε να παίζει μέχρι και κινέζικα κομμάτια με τη λύρα του. Σε έναν κωμικό δίσκο του, τον “International”, φαίνεται ξεκάθαρα το τεράστιο ταλέντο του».
Περηφάνια και παράπονο
Μεγάλη περηφάνια, αλλά και έντονη πικρία από τη συμπεριφορά κάποιων καλλιτεχνών προς το πρόσωπό του ήταν αυτά που έμειναν στον Βασίλη Παπαδόπουλο από την 50ετή προσφορά του στο ποντιακό τραγούδι.
«Όσους από τους καλλιτέχνες δεν βοήθησα με εκτιμάνε, και όσους βοήθησα με κατηγορούνε. Υπάρχει μεγάλη αχαριστία στον καλλιτεχνικό χώρο. Πρόκειται για ένα πηγάδι το οποίο στο βάθος είναι γεμάτο χρυσάφι και από πάνω έχει ακαθαρσίες. Βγάζεις τις ακαθαρσίες, ζαλίζεσαι και άλλοι παίρνουν το χρυσάφι. Ανέδειξα πολλούς και με παρατήσανε. Έχω πικρία».
«Μετά από 50 χρόνια προσφοράς ο πατέρας μου αισθάνεται περήφανος για το έργο του και χαίρεται όταν ένας καλλιτέχνης έρχεται να τον δει. Επίσης χάρηκε πάρα πολύ όταν τον βράβευσε ο Σάββας Καλεντερίδης με την εφημερίδα του Ποντιακή Γνώμη. Ήταν ο μοναδικός που τον τίμησε. Ωστόσο στενοχωριόμαστε πάρα πολύ, κι εγώ και αυτός, που αν και έχει μονοπωλήσει στο χώρο της ποντιακής μουσικής, ακούει τις μικρότητες κάποιων καλλιτεχνών. Κάναμε δουλειά με ανθρώπους που δεν τους έδιναν άλλοι την ευκαιρία.
»Ακόμα και λάθη να έχουν γίνει, δεν μπορείς να κατηγορείς κάποιον που προσέφερε πολλά στη διάσωση της ποντιακής κουλτούρας.
Τι θα μπορούσα δηλαδή να πω εγώ για τον Χρύσανθο ή για τον Θόδωρο Παυλίδη, ακόμα και λάθη να είχαν κάνει;», συμπληρώνει από την πλευρά του ο Άκης Παπαδόπουλος.
Τέλος, ο Άκης αναλύει και τα σχέδια που έχει η ΒΑΣΙΠΑΠ για το μέλλον. Όπως αναφέρει, έχει ήδη υπογραφεί συμβόλαιο με αμερικανική εταιρεία, προκειμένου η ΒΑΣΙΠΑΠ να διαθέσει στη χώρα το πλούσιο υλικό της. «Όταν δώσει ο Θεός και αναστηθεί η Ελλάδα, θα αναστηθεί και το ποντιακό τραγούδι. Εμείς και τότε θα είμαστε παρόντες. Ή εμείς ή τα παιδιά μας. Σήμερα στενοχωριέμαι για τους νέους καλλιτέχνες που έχουν περιορισμένους δρόμους. Δεν έχουν κάποιον να αποταθούν κι έτσι χάνονται ταλέντα».
Ρωμανός Κοντογιαννίδης
