Πριν καλά κλείσει τα τριάντα της χρόνια, η γενετίστρια και ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, Έφη Μελίστα ανακάλυψε το συσχετισμό των γονιδίων με τη μακροζωία. Ένα υπέροχο μυαλό που αποδεικνύει για άλλη μια φορά, πως η δύναμη του Έλληνα βρίσκεται στη μυαλό του.
Είναι ένα ξανθό, χαμογελαστό κορίτσι με γαλάζια μάτια, μόλις 28 ετών, και το όνομά της, μαζί με τα ονόματα 12 συναδέλφων της, έκανε το γύρο του κόσμου. Οι μεγαλύτερες εφημερίδες και τα τηλεοπτικά δίκτυα αναφέρθηκαν στην ανακάλυψη της επιστημονικής ομάδας του Πανεπιστημίου της Βοστώνης που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Science». Ανακάλυψαν έναν τρόπο πρόβλεψης των πιθανοτήτων που έχει ένας άνθρωπος να ζήσει 100 και πλέον έτη. Με ένα μαθηματικό μοντέλο που βασίζεται στον εντοπισμό 150 γενετικών δεικτών θα μπορεί κανείς να προβλέπει, με ακρίβεια 77%, εάν μπορεί κάποιος να τα εκατοστίσει! Η 28άχρονη Ελληνίδα ήταν μέλος αυτής της επιστημονικής ομάδας.
Η νεαρή επιστήμονας, που από το 2002 εργάζεται στον τομέα της γενετικής στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, ήταν υπεύθυνη για την εργαστηριακή υποστήριξη της μελέτης. Αυτή που βοήθησε για να παραχθούν όλα τα δεδομένα για την ανάλυση. «Μελετήσαμε 300.000 σημεία στο DNA των ανθρώπων και προσπαθήσαμε να βρούμε πια από αυτά μπορούν να συνδέονται με τη μακροζωία. Έκανα όλα εκείνα που χρειάζονταν για να μελετηθούν αυτά τα σημεία», έχει δηλώσει η ίδια.
Από πολύ μικρή ηλικία είχε συνειδητοποιήσει ότι η γενετική ήταν αυτό με το οποίο ήθελε να ασχοληθεί. Σε ηλικία 18 ετών, όταν χιλιάδες μαθητές της Γ΄ Λυκείου είναι ακόμη μπερδεμένοι και δεν ξέρουν τι να συμπληρώσουν στο μηχανογραφικό, εκείνη είχε ήδη κατασταλάξει. Μήπως όμως την «έσπρωξε» κάποιος, ίσως από την οικογένεια, σε αυτή την επιλογή; «Όχι, όχι», απαντάει προσπαθώντας να θυμηθεί. «Με ενδιέφερε ο κλάδος της γενετικής. Διάβαζα πολύ πάνω στο θέμα. Γενικά, πάντα μου άρεσαν πράγματα με τα οποία δεν ασχολούνταν πολύς κόσμος».
Γεννήθηκε στην Αθήνα και τελείωσε το λύκειο στου Ζωγράφου. Στη διαδικασία των Πανελλαδικών εξετάσεων –ήταν η τελευταία χρονιά που ίσχυε το σύστημα των δεσμών– δεν ήθελε να μπει, όπως λέει. Υπήρχε όμως και ένας ακόμη λόγος: τμήμα Γενετικής σε ελληνικό πανεπιστήμιο δεν υπήρχε εκείνη την περίοδο. Έτσι, έφυγε στο εξωτερικό και σπούδασε Γενετική στην Ουαλία, στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ.
Αποφοίτησε το 2002, αλλά στην Ελλάδα δεν επέστρεψε. «Πήγα κατευθείαν στην Αμερική, στη Βοστώνη, και άρχισα να ασχολούμαι με την έρευνα στον τομέα της γενετικής. Πάντα ήθελα να ασχοληθώ με την έρευνα. Ένας τομέας που όμως στην Ελλάδα –στην επιστήμη της γενετικής– δεν ανθεί ιδιαίτερα».
Στο παρελθόν της είχε περάσει από το μυαλό η σκέψη για επιστροφή στην πατρίδα, αλλά τώρα το είχε πάρει πια απόφαση. «Μάλλον δε θα γυρίσω. Δεν το βλέπω αρνητικά το γεγονός ότι βρίσκομαι στο εξωτερικό. Με ενδιαφέρει πάρα πολύ αυτό που κάνω. Είμαι σε ένα χώρο που μου αρέσει. Όπου υπάρχουν πολλές ευκαιρίες στον τομέα της έρευνας, αλλά και σημαντικά τεχνολογικά βοηθήματα. Για παράδειγμα, στην έρευνά μας για τη μακροζωία χρησιμοποιούσαμε την τελευταία λέξη της τεχνολογίας».
Από την Ελλάδα, λέει, της λείπουν η οικογένειά της, οι φίλοι της, άντε και λίγο η ελληνική διασκέδαση. Δύο φορές το χρόνο όμως έρχεται, αλλά μόνο για διακοπές. Η οικογένειά της θα ήθελε να επιστρέψει, αλλά πλέον κι εκείνοι, όπως τονίζει, έχουν κατανοήσει και έχουν αποδεχτεί πως εάν γύριζε, θα έκανε κακό στην καριέρα της.
Ελεύθερος χρόνος υπάρχει για μια ερευνήτρια σε τόσο υψηλό επίπεδο στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης; «Σίγουρα αυτό που κάνω είναι απαιτητικό και χρειάζεται συγκέντρωση. Όμως, πάντα μπορεί κάποιος να βρει ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό του, για να ηρεμεί». Η Ελληνίδα επιστήμονας της Βοστώνης επιλέγει να ξεφεύγει από τη ρουτίνα με γυμναστική και περνώντας λίγο χρόνο με φίλους.
Η δημοσιότητα και η έκταση που πήρε η έρευνα της επιστημονικής ομάδας την ξάφνιασε λίγο. «Είναι κάτι πρωτόγνωρο για μένα, διότι βρίσκομαι στην αρχή της καριέρας μου. Θεωρώ όμως τιμή μου να δουλεύω με αυτούς τους επιστήμονες. Αλλά και πολύ σημαντικό ότι η μελέτη και η έκταση που πήρε συνέβησαν τόσο νωρίς στην επιστημονική μου πορεία».
Όσο για τα οφέλη που προσφέρει η μελέτη της επιστημονικής ομάδας από τη Βοστώνη, η Έφη Μελίστα λέει πως μπορεί να μας βοηθήσει να μάθουμε «τι είναι αυτό που προστατεύει τους ηλικιωμένους, καθυστερεί την εμφάνιση ασθενειών που είναι συνηθισμένες στην τρίτη ηλικία, όπως είναι οι καρδιακές παθήσεις ή η άνοια». Και συμπληρώνει πως, εάν καταφέρουμε να μάθουμε τι είναι αυτό που προστατεύει τους αιωνόβιους, θα μπορέσουμε να βοηθήσουμε και όλους τους υπόλοιπους να έχουν πιο υγιή ζωή.
