Στο προηγούμενο άρθρο φιλοξενήθηκε η αφήγηση του αντισμήναρχου ε.α. Zeki Kılıç, ενός από τους πιλότους που βομβάρδισαν τα τουρκικά πλοία στην Κύπρο το 1974, ο οποίος επέρριπτε τις ευθύνες στο Πολεμικό Ναυτικό.
Τώρα το λόγο έχει ο πλοίαρχος Μεχμέτ Κολμπουράν (Mehmet Kolburan), ο δεύτερος κυβερνήτης του αντιτορπιλικού «Adatepe», το οποίο βομβαρδίστηκε κατά τη διάρκεια της ίδιας επιχείρησης, στις 21 Ιουλίου 1974 κοντά στο λιμάνι της Πάφου:
»Στο αντιτορπιλικό “Kocatepe” που βυθίστηκε κατά τη διάρκεια της επιχείρησης στην Κύπρο μαρτύρησαν 54 ναύτες και στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού μας – 42 μέλη του πληρώματος διασώθηκαν με τη βοήθεια του σκάφους της Σχολής Εμπορικού Ναυτικού του Ισραήλ που βρισκόταν στην περιοχή. Το “Kocatepe” καταγράφηκε ως το πρώτο πλοίο που έχασε το τουρκικό Πολεμικό Ναυτικό από την ίδρυση του κράτους το 1923.
»Ήμουν ο δεύτερος κυβερνήτης του αντιτορπιλικού “Adatepe” στην επιχείρηση της Κύπρου. Κυβερνήτης ήταν ο αντιπλοίαρχος Rızanur Öncü.
»Ήμασταν στη Μαρμαρίδα τις 15 Ιουλίου, την ημέρα που μάθαμε ότι η ελληνική χούντα ανέτρεψε τον Μακάριο. Αμέσως πήραμε εντολή να κινηθούμε προς τη Μερσίνα και αρχίσαμε την εκπαίδευση για πόλεμο. Μερικοί από τους φίλους μας έλεγαν ότι τη τελευταία στιγμή θα μας δώσουν εντολή να επιστρέψουμε πίσω στη βάση μας.
»Το πρωί της 19ης Ιουλίου τα αποβατικά μας πλοία άρχισαν να αποπλέουν από τη Μερσίνα, φορτωμένα με στρατιώτες, εφόδια και πυρομαχικά. Ήταν ένα υπέροχο και συναρπαστικό θέαμα. Είναι αδύνατο να το εξηγήσω αυτό σε όσους δεν το έχουν δει. Όλοι οι ασύρματοι κατασχέθηκαν. Πέντε πλοία φρουρούσαμε τις νηοπομπές που έπλεαν προς την Κερύνεια: “Mareşal Çakmak”, “Adatepe”, “Tınaztepe”, “Kocatepe” και “İzmit”.
»Εμείς, ως “Adatepe”, βρισκόμασταν στο πίσω μέρος της συνοδείας. Τα ξημερώματα της 20ής Ιουλίου άρχισε η απόβαση. Πήραμε θέση ακριβώς μπροστά από το Κάστρο Κερύνειας. Όταν δεχτήκαμε πυρά αρχίσαμε να ανταποδίδουμε.
»Στο μεταξύ ένα ελληνικό σκάφος εφόδου που έφευγε από το λιμάνι άρχισε να έρχεται προς το μέρος μας. Ένα αεροπλάνο μας εμφανίστηκε εκείνη τη στιγμή και το βομβάρδισε. Όταν εξαφανίστηκε η στήλη του νερού που δημιουργήθηκε από τη βόμβα είδαμε ότι η κανονιοφόρος δεν ήταν εκεί! “Εύγε στον πιλότο μας” είπαμε.
»Οι στρατιώτες μας αποβιβάζονταν στην ακτή. Υπήρχε ένα σπίτι κοντά στο σημείο· 5 ή 10 λεπτά αργότερα είχαν υψώσει σε αυτό την τουρκική σημαία. Τότε είπαμε ότι η απόβαση πέτυχε. Σ’ εκείνο το σπίτι μαρτύρησε ο διοικητής της πρώτης μονάδας που αποβιβάστηκε, ο συνταγματάρχης İbrahim Karaoğlanoğlu.
»Το πρωί της 21ης Ιουλίου (δεύτερη μέρα της επιχείρησης) λάβαμε την εξής διαταγή: “Εντοπίστηκε μια ελληνική νηοπομπή που προστατεύεται από εννέα αντιτορπιλικά. Έχει διαπιστωθεί ότι η νηοπομπή αναχώρησε από τη Ρόδο και προσεγγίζει την Κύπρο. Κινηθείτε με σκοπό να την συναντήσετε, να την σταματήσετε και να την βυθίσετε”. Ξεκινήσαμε από την Κερύνεια και ακολουθώντας τη βόρεια ακτογραμμή της Κύπρου, τα αντιτορπιλικά “Kocatepe”, “Adatepe” και “Marshal Çakmak” κινηθήκαμε προς την Πάφο. Η διαταγή έλεγε να βομβαρδίζουμε στόχους που εντοπίζαμε στις ακτές. Εντοπίσαμε έναν σταθμό ραντάρ. Σκεφτήκαμε ότι δεν ήταν σωστό να τον βομβαρδίσουμε, αφού αν παίρναμε την Κύπρο αυτό το ραντάρ θα το χρησιμοποιούσαμε επ’ ωφελεία μας. Έτσι δεν το κάναμε.
»Καθώς κινούμασταν προς την Πάφο είδαμε να πέφτει ένα αεροπλάνο μας. Τότε το αντιτορπιλικό “Mareşal Çakmak” εντόπισε κάτι να λάμπει στη θάλασσα. Μας είπαν στον ασύρματο να τους παρέχουμε προστασία για να προσεγγίσουν την περιοχή. Πράγματι ήταν ο πιλότος του αεροσκάφους μας που συνετρίβη. Είχε κάνει χρήση του εκτινασσόμενου καθίσματος και έπεσε με το αλεξίπτωτο στη θάλασσα. Πήγαν και έσωσαν εκείνον τον πιλότο. Αργότερα ήταν και αυτός ο πιλότος μαζί μας όταν μας βομβάρδισε η δική μας Πολεμική Αεροπορία.
»Μετά ήρθε άλλη μία διαταγή: “Τα αεροπλάνα μας θα βομβαρδίσουν την ελληνική νηοπομπή [που πλησιάζει στην Πάφο], μην μπείτε σ’ εκείνη την περιοχή”. Έτσι αρχίσαμε να κινούμαστε μπρος πίσω προς τις ακτές της Τουρκίας· δεν πηγαίναμε άλλο προς την Πάφο. Το κέντρο πολεμικών επιχειρήσεων του πλοίου μας ενημέρωσε τον κυβερνήτη και το λοιπό προσωπικό ότι έρχονται τουρκικά αεροπλάνα από την κατεύθυνση της Τουρκίας. Μετά από λίγο άρχισε να λέει: “Τα αεροπλάνα επέστρεψαν, μας πλησιάζουν”.
»Ενώ σκεφτόμουν γιατί το έκαναν αυτό, ξαφνικά ακούστηκε από τον ασύρματο του “Kocatepe”: “Δεχόμαστε επίθεση από αεροπλάνο, επίθεση αεροπλάνου”. Ακριβώς τότε ο ήχος από εκείνον τον ασύρματο σταμάτησε και λίγο αργότερα άρχισαν οι βομβαρδισμοί στο δικό μας πλοίο, το “Adatepe”.
»Μαντέψαμε ότι τα αεροπλάνα που μας βομβάρδιζαν ήταν δικά μας, αλλά δεν είχαμε επαφή μέσω ασυρμάτου. Αυτά συνέβαιναν στις 21 Ιουλίου γύρω στις 14:30. Μια τεράστια βόμβα 750 λιβρών εξερράγη ακριβώς δίπλα μας στο νερό και το πλοίο ξαφνικά έχασε κάθε επαφή.
»Δείτε τι έγινε: Όλες οι συσκευές ασυρμάτου και η γυροσκοπική πυξίδα μας απενεργοποιήθηκαν και ο συναγερμός γυροσκοπίου άρχισε να ηχεί. Μετά από εκείνο το ταρακούνημα άρχισε να χτυπά ο συναγερμός του πλοίου. Έσκασαν σωλήνες στο μηχανοστάσιο. Οι λέβητες είχαν μετατοπιστεί. Υπήρχε απώλεια νερού στον συμπυκνωτή. Οι ατμογεννήτριες σταμάτησαν και όλα ήταν κατάμαυρα μέσα στο πλοίο. Φυσικά ο ξαφνικός βομβαρδισμός προκάλεσε σοκ σε όλους μας.
»Ακριβώς αυτή τη στιγμή είδαμε το “Marshal Çakmak” μπροστά μας. Μια βόμβα του ίδιου τύπου εξερράγη στην προβλήτα της πλώρης του. Το αντιτορπιλικό ανταπέδιδε τα πυρά των αεροπλάνων.
»Πυροβολούσαμε και εμείς εναντίον τους. Λίγα λεπτά αργότερα τα αεροπλάνα επιτέθηκαν ξανά. Αυτή τη φορά μας σάρωναν με πολυβόλο. Δεν μπορούμε να επικοινωνήσουμε με το “Marshal Çakmak” – μαζί μας είχε πάρει κατεύθυνση και εκείνο προς την Τουρκία. Για λίγο κοίταξα προς το νότο (Κύπρος), εκεί όπου χτυπήθηκε το “Kocatepe”· υπήρχε τεράστιος καπνός. Το πλοίο παρέμεινε εκεί που ήταν γιατί είχαν σταματήσει οι μηχανές του.
»Όταν το “Kocatepe” σταμάτησε τα αεροπλάνα άρχισαν να του επιτίθενται ξανά. Γιατί είναι πιο εύκολο να επιτεθείς στον ακίνητο στόχο. Εν τω μεταξύ, συνέχισαν να επιτίθενται και σε μας.
»Δεν μπορούμε να πάμε να βοηθήσουμε γιατί έπρεπε πρώτα να ασφαλιστούμε εμείς. Ο κανόνας στη θάλασσα είναι ο εξής: Αν υπάρχει κίνδυνος σε ένα ακίνητο πλοίο, κανένα πλοίο δεν μπορεί να πάει να βοηθήσει. Γιατί για να βοηθήσεις ακίνητο πλοίο, πρέπει να σταματήσεις τις μηχανές και να μείνεις και εσύ ακίνητος. Βυθίζουν αμέσως τον ακίνητο στόχο. Έτσι πρέπει να σώσεις πρώτα τον εαυτό σου.
»Τελικά μπορέσαμε να αποκαταστήσουμε επαφή μέσω ασυρμάτου με το “Mareşal Çakmak” και τους εξηγήσαμε ότι είχαμε ζημιές. Ο διοικητής του στολίσκου μας ήταν ο κυβερνήτης του “Mareşal Çakmak”, ο επιτελικός αντιπλοίαρχος İrfan Tınaz, ο οποίος είπε: “Εσείς μεταβείτε σε ασφαλή ζώνη [σ.σ. ακτές της Ανατολίας], εγώ θα πάω στο “Kocatepe” για βοήθεια». Μία ώρα αργότερα λάβαμε ένα μήνυμα από τον Mareşal Çakmak ότι δέχτηκαν και πάλι επίθεση από ένα αεροπλάνο. Τους είχαν επιτεθεί ξανά.
»Πήγαν δίπλα στο “Kocatepe” και σταμάτησαν τις μηχανές. Είδαν τις σχεδίες γύρω από το φλεγόμενο και βυθισμένο πλοίο. Εκεί βρίσκονταν αξιωματικοί, υπαξιωματικοί και ναύτες που είχαν καταφέρει να σώσουν τη ζωή τους. Τι μπορούσε να κάνει ο Mareşal Çakmak; Να κατεβάσει τις σωσίβιες λέμβους του και να μαζέψει το προσωπικό του “Kocatepe” από τη θάλασσα και να τους πάει στο πλοίο.
»Όμως την ώρα που ξεκινούσε η επιχείρηση διάσωσης, τα αεροπλάνα έκαναν νέα επίθεση και ο Mareşal Çakmak αρχίζει να φεύγει από εκεί.
»Έδωσε τις μηχανές του όσο μπορούσε και ρίχνοντας αντιαεροπορικά πυρά προσπαθούσε να απομακρυνθεί. Έτσι το πλήρωμα του “Kocatepe” έμεινε μόνο του στη θάλασσα, εγκαταλελειμμένο στη μοίρα του. Ισραηλινά αλιευτικά –πλοία με αξιωματικούς πληροφοριών– έσωσαν όσους μπόρεσαν.
»Κατορθώσαμε να φτάσουμε στο λιμάνι της Μερσίνας στις 8:00 το επόμενο πρωί (22 Ιουλίου 1974). Πηγαίναμε πολύ αργά γιατί είχαμε μείνει με μια μηχανή. Η ταχύτητά μας ήταν μόλις 5 μίλια την ώρα. Προς το απόγευμα εκείνης της ημέρας ήρθε και το “Mareşal Çakmak”. Είχαν πολλά πλήγματα από τα αεροπλάνα μας – και οι ίδιοι είχαν εξαντλήσει όλα τα πυρομαχικά τους.
»Ενώ ήμασταν καθοδόν προς την Τουρκία αεροπλάνα πετούσαν ξανά από πάνω μας. Αλλά αυτή τη φορά, ήταν ξεκάθαρο ότι πετούσαν για αναγνώριση, όχι για επίθεση. Στο μεταξύ, το Κέντρο Πολεμικών Επιχειρήσεων πρέπει να αντιλήφθηκε ότι τα πλοία που δέχθηκαν την επίθεση ήταν τουρκικά και το ανέφερε στα αεροπλάνα.
»Δυστυχώς ελληνική νηοπομπή δεν υπήρχε. Αυτό το καταλάβαμε αργότερα. Θα μπορούσε να είναι μια ηλεκτρονική παραπλάνηση. Ήταν η απαγορευμένη ζώνη που η Τουρκία κήρυξε εμπόλεμη. Ίσως κάποια εμπορικά πλοία που ήθελαν μια σύντομη διαδρομή προς τον προορισμό τους αναγκάστηκαν να συγκεντρωθούν σε εκείνη την απαγορευμένη περιοχή. Αλλά η εκτίμησή μου είναι ότι η νηοπομπή που εμφανίστηκε στην οθόνη του ραντάρ ήταν μια αποκλειστικά ηλεκτρονική παραπλάνηση. Όμως, δυστυχώς αυτή η εικόνα ανάγκασε τις ανώτερες Αρχές να λάβουν μέτρα· σωστά επιδιώχθηκε η καταστροφή εκείνης της νηοπομπής που τελικά δεν υπήρχε. Δεν την είδαμε ποτέ με τα μάτια μας, παρά μόνο στην οθόνη των ραντάρ.
»Κάποιοι είπαν ότι έφταιγε το Πολεμικό Ναυτικό σε αυτήν την περίπτωση. Αλλά αν ίσχυε αυτό γιατί δεν μας έλεγαν: “Πρώτα τα αεροπλάνα μας θα επιτεθούν στη νηοπομπή, γι’ αυτό εσείς να μην κινηθείτε νοτίως αυτού του πεδίου”. Υποθέτω ότι τα αεροπλάνα δεν ήξεραν ότι τα δικά μας πλοία ήταν εκεί. Άραγε φταίει η Πολεμική Αεροπορία;
»Φυσικά υπάρχει ένα σφάλμα, αλλά δεν νομίζω ότι είναι σφάλμα του Πολεμικού Ναυτικού ή της Πολεμικής Αεροπορίας. Μπορεί να φταίει το Πολεμικό Στρατηγείο στην Άγκυρα. Αν τα αεροπλάνα μας ήταν στις διαταγές του διοικητή της ναυτικής δύναμης που βρισκόταν στη θάλασσα κατά τη διάρκεια της επιχείρησης, αυτό το θλιβερό γεγονός δεν θα είχε συμβεί. Τέτοια πράγματα μπορούν και έχουν συμβεί οπουδήποτε στον κόσμο και σε κάθε πόλεμο. Ας ερευνήσουμε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγιναν τα τραγικά γεγονότα και ας μάθουμε από τα λάθη μας».
