pontosnews.gr
Σάββατο, 2/07/2022
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
pontosnews.gr
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων

Ο νταϊρές και το μπεντίρ

Έρευνα της Ροζαλίας Ελευθεριάδου διαπιστώνει ότι τα δύο αυτά όργανα απαντούν στην παράδοση του Πόντου

30/09/2015 - 11:17πμ
Έγχορδο, λαγούτο, πολυκάλαμος αυλός, ψαλτήρι, ντέφι, ζουρνάς, γκάιντα – Η Μεταφορά της Κιβωτού, 16ος αι. μ.Χ., Μονή Βαρλαάμ, Ιερό Καθολικού, Μετέωρα

Έγχορδο, λαγούτο, πολυκάλαμος αυλός, ψαλτήρι, ντέφι, ζουρνάς, γκάιντα – Η Μεταφορά της Κιβωτού, 16ος αι. μ.Χ., Μονή Βαρλαάμ, Ιερό Καθολικού, Μετέωρα

Κοινοποίηση στο FacebookΜοιράσου το στο TwitterΜοιράσου το στο Whatsapp

Ο νταϊρές και το μπεντίρ δεν είναι ευρέως γνωστά ως ποντιακά μουσικά όργανα. Περισσότερο είναι γνωστά στη μακεδονίτικη και θρακιώτικη μουσική παράδοση.

Ωστόσο υπάρχουν μαρτυρίες προσφύγων από τον Πόντο που ήρθαν στον ελλαδικό χώρο, καθώς και μαρτυρίες των σημερινών ποντιόφωνων πληθυσμών της Μαύρης Θάλασσας, που συνηγορούν στο ότι ήταν αρκετά διαδεδομένα στην παράδοση του Εύξεινου Πόντου.

Κατασκευή

Ο νταϊρές ή νταχαρές ή ταγαράκι ή μπεντίρ ή τουμπανάς ή (με την πανελλήνια ονομασία) ντέφι είναι ένα μεγάλο κόσκινο καλυμμένο με δέρμα. Ως νταϊρές έχει διάμετρο 20-50 εκ. ενώ ως μπεντίρ 50-55 εκ., κάποτε όμως και μικρότερη. Στα ντέφια ή νταϊρέδες περνούν στον ξύλινο σκελετό σε ίσες αποστάσεις μικρά μπρούτζινα ζίλια (κύμβαλα). Το μπεντίρ δεν έχει ζίλια.

ntaires bentir
Νταϊρές και μπεντίρ

Το δέρμα του μπεντίρ είναι συνήθως από κατσίκα ενώ του νταϊρέ από κατσίκα, πρόβατο ή λαγό. Στερεώνεται στον ξύλινο κύλινδρο με κόλλα, καρφιά ή και τα δύο μαζί.

Παλιά διακοσμούσαν τον κυλινδρικό σκελετό με εγχάρακτα σχέδια ή με την ενθετική τεχνική σε διάφορα γεωμετρικά σχέδια. Στη Θράκη ζωγραφίζουν ακόμη και σήμερα επάνω στο δέρμα έγχρωμα σχέδια.

ntaires
Θρακιώτικοι νταϊρέδες με ζωγραφισμένο δέρμα

Ιστορία και εξέλιξη του οργάνου

Ο νταϊρές είναι το αρχαιοελληνικό τύμπανον. Η ιστορία του είναι τόσο παλιά όσο και η μητριαρχία. Χάνεται δηλαδή στα βάθη του χρόνου και του μύθου. Είναι το πρώτο μεμβρανόφωνο όργανο που χρησιμοποίησε ποτέ ο άνθρωπος, γι’ αυτό και υπάρχει σε διαφορετικά μεγέθη με διαφορετικό όνομα και με διαφορετικές τεχνικές παιξίματος σχεδόν σε κάθε χώρα.

Χρησιμοποιούνταν κυρίως από γυναίκες σε τελετές θρησκευτικού-οργιαστικού περιεχομένου (ο όρος «οργιαστικός» δεν πρέπει να ερμηνεύεται σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα· επρόκειτο για τελετές κυρίως ψυχοθεραπευτικές – όπως η σημερινή ομαδική ψυχοθεραπεία). Οι τελετές αυτές έχουν τις ρίζες τους στις πανάρχαιες προϊστορικές μητριαρχικές κοινωνίες της Ανατολικής Μεσογείου.

kybeli attis
Προτομή Κυβέλης, 4ος αι. π.Χ. (Όλυνθος) – Κυβέλη και Άττις, 2ος αι. π.Χ. (Αρχαιολογικό Μουσείο Βενετίας)

Αν θέλουμε να βρούμε την ιστορία του οργάνου θα πρέπει να ανατρέξουμε στη Ρέα-Κυβέλη-«Μεγάλη Μητέρα του επάνω και του κάτω κόσμου», τα μυστηριακά τελετουργικά της Μεγάλης Μητέρας και το συμβολισμό του κύκλου στη φιλοσοφία (ένωση του πνεύματος με την ύλη).

Αν θέλουμε να βρούμε την ιστορία της κατασκευής του θα πρέπει να ανατρέξουμε στα απλά οικιακά σκεύη που λειτουργούσαν ανέκαθεν και ως μουσικά όργανα, π.χ. κόσκινα και ταψιά (χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα ως μουσικά όργανα σε αρκετές περιοχές).  Τα ταψιά ή τα κόσκινα που συνόδευαν τους γυναικείους χορούς και τα τραγούδια ντύθηκαν αργότερα με δέρματα και έγιναν νταϊρέδες ή μπεντίρια (φωτ. αριστερά: Πήλινο τηγανόσχημο σκεύος και ταυτόχρονα μουσικό όργανο, Πρωτοκυκλαδική περίοδος, 2800-2300 π.Χ., Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης).

Πολύ αργότερα ενώθηκαν δύο μπεντίρια αντικριστά στην επιφάνεια ενός ξύλινου κυλίνδρου. Με τη σταδιακή αύξηση στο ύψος του κυλίνδρου τα δύο ενωμένα μπεντίρια μετεξελίχθηκαν σε νταούλι.

ntaouli 1 2
Ανακατασκευή σε φυσικό μέγεθος στο Μουσείο Αρχαίων, Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μουσικών Οργάνων από παραστάσεις σε ερυθρόμορφη υδρία, 4ος αι. π.Χ. (φωτ. 1), και σε ιεροσολυμιτικό κώδικα αρ. 14, 11ος αι. μ.Χ. (φωτ. 2)

Αναφορές για παίξιμο νταϊρέ ή μπεντίρ έχουμε στην Ελένη του Ευριπίδη, στις Σφήκες του Αριστοφάνη και αλλού (με διαφορετικές βέβαια ονομασίες).

Στα βυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια το συναντάμε με ονομασίες όπως: πληθία (τα), ανακαράδες (οι) και σείστρον (παρόλο που σείστρον ονομάζεται και άλλο μουσικό όργανο). Σε χειρόγραφο κείμενο του 10ου αιώνα (Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος) εμφανίζεται το πλήθος να επευφημεί τους νεόνυμφους έξω από την εκκλησία με «πληθία» και «χειροκύμβαλα».

Συνήθεις συνδυασμοί ήταν: λύρα-ντέφι (με τρόπο παρόμοιο με αυτό των δραμινών λυρών και ντεφιών), γκάιντα (αγγείον) – ντέφι, βιολί-λαούτο-ντέφι (για το βιολί και το λαούτο στον Πόντο υπάρχει άρθρο σε εξέλιξη). Κάποιες φορές όμως παιζόταν και μόνο του, συνοδεύοντας κυρίως γυναικείους χορούς, σπανίως δε και αντρικούς.

Τρόπος παιξίματος

Το μπεντίρ (και ο νταϊρές) κρατιέται στο ένα χέρι και παίζεται με το άλλο συνήθως με τα δάχτυλα, από δεξιοτέχνες, ή με την παλάμη: στο κέντρο οι ισχυροί τόνοι, προς την περιφέρεια οι αδύνατοι. Ένας δεξιοτέχνης μπορεί να παίξει με τα δάχτυλα και των δύο χεριών ή να δημιουργήσει ιδιαίτερους ήχους σέρνοντας βίαια στη μεμβράνη τον αντίχειρα ή το δείκτη του.

Γενικά μπορούμε να πούμε πως είναι όργανα με μεγάλες εκφραστικές και τεχνικές δυνατότητες.

Τα τελευταία χρόνια ο συνδυασμός «ποντιακή λύρα – νταϊρές» διασώζεται μόνο σποραδικά στην παράδοση των ομογενών από την πρώην Σοβιετική Ένωση (στο βίντεο: Νυφόπαρμαν στη Ρωσία με τους αδελφούς Νίκο και Γιάννη Γεωργιάδη).

Υπάρχουν βεβαίως και αυτοί που υποστηρίζουν ότι οι ομογενείς από την πρώην Σοβιετική Ένωση επηρεάστηκαν και χρησιμοποιούν τον νταϊρέ από τους Γεωργιανούς, τους Λαζούς, τους Καζάκους κτλ. Πιστεύω όμως πως δεν χρειάζεται περαιτέρω απάντηση από τα παραπάνω στα οποία ήδη αποδείξαμε την ελληνική καταγωγή του οργάνου με αδιάσειστα στοιχεία από την αρχαιολογία και την ιστορία.

Σήμερα ως επί το πλείστον μόνον οι Δραμινοί κρατούν τη ζυγιά μακεδονίτικη (θρακιώτικη) λύρα – νταϊρές, στη δική τους όμως μουσική παράδοση.

Δυστυχώς, ένας συνδυασμός που άντεξε για χιλιετίες και είναι συνυφασμένος με την προϊστορία μας και τη φύση της φυλής μας, σχεδόν έχει χαθεί με τη γενίκευση του νταουλιού ως κατεξοχήν ποντιακού κρουστού οργάνου.

Προσωπικά θεωρώ πως η επαναφορά του νταϊρέ και του μπεντίρ στην ποντιακή μουσική παράδοση είναι ένα μεγάλο στοίχημα το οποίο οι ποντιακοί σύλλογοι πρέπει και μπορούν να κερδίσουν.

Έρευνα της Ροζαλίας Ελευθεριάδου

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Λ. Αγγουριδάκης, Τα κρουστά στην Ελληνική Παραδοσιακή Μουσική, ΝΤΟΡΕΜΙ, 1997.

Φ. Ανωγειανάκης, Ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα, Μέλισσα, Αθήνα 1991.

Aristoxenus von Tarent: Melik und Rhythmik des classischen Hellenenthums (Αριστόξενος,

Μελικά και Ρυθμικά Στοιχεία), Georg Olms έκδ., Hildesheim 1965.

Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Έκθεσις της Βασιλείου Τάξεως, 10ος αι., Albert Vogt, Παρίσι 1939, σ. 180-181.

Χρ. Χάλαρης, Εκθέματα Μουσείου Αρχαίων Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μουσικών Οργάνων, Πολιτιστικό Κέντρο Τράπεζας Μακεδονίας-Θράκης, Θεσσαλονίκη 1997.

Lars Bo Kujahn, Oriental Percussion, Denmark 1990.

C. Sachs, The History of Musical Instruments, Νέα Υόρκη 1940, σ. 148-149.

ΠΗΓΕΣ

  • Προσωπικές ανέκδοτες μαρτυρίες προσφύγων και σημερινών ποντιόφωνων της Μαύρης Θάλασσας.
ΚοινοποίησηTweetSend
google news

Ακολουθήστε μας στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

(Αρχείο Επιτροπής Ποντιακών Μελετών)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Χορτοθέρτ’ς, ο μήνας του θερισμού στα λιβάδια του Πόντου

1/07/2022 - 8:00πμ
(Φωτ.: EUROKINISSI)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Του Αϊ-Γιαννιού, το έθιμο του Κλήδονα στον Πόντο και αλλού

23/06/2022 - 8:57πμ
Κερασινόν, ο μήνας των κερασιών - Cover Image
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Κερασινόν, ο μήνας των κερασιών

1/06/2022 - 8:00πμ
(Φωτ.: EUROKINISSI / Γιάννης Παναγόπουλος)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Το ταφικό έθιμο των Ποντίων απαιτεί φαγητό και λύρα στα κοιμητήρια

1/05/2022 - 12:04μμ
(Φωτ.: commons.wikimedia.org)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Μάιος: Ο Καλομηνάς, ο αγαπημένος μήνας των Ποντίων

1/05/2022 - 8:00πμ
(Πηγή: en.wikipedia.org/Mihály Munkácsy)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Ο Πόντιον ο Πιλάτον

23/04/2022 - 9:34μμ
«Λαμπρής χαρά» – Ένα σταυριώτικο άσμα από την πλούσια ποντιακή παράδοση - Cover Image
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

«Λαμπρής χαρά» – Ένα σταυριώτικο άσμα από την πλούσια ποντιακή παράδοση

23/04/2022 - 8:20μμ
Εικόνα από το βιβλίο «Ελληνικός Πόντος – Μορφές και εικόνες ζωής», του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται-Κομνηνοί». Το σκίτσο έχει φιλοτεχνήσει ο Χρήστος Δημάρχου
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Μ. Πέμπτη και Μ. Παρασκευή στις εκκλησίες του Πόντου «διάβαζαν» αλάτι και αλεύρι

21/04/2022 - 4:51μμ
(Φωτ.: pixabay.com)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Ο κούκος, η άνοιξη, και ο θρύλος με την Παναγία Σουμελά

28/03/2022 - 10:50πμ
(Φωτ.: EUROKINISSI / Θανάσης Καλλιάρας)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Τη γραίας τα ποράνα – Ποντιακές δοξασίες για το τέλος Μαρτίου

27/03/2022 - 8:57πμ

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

(Φωτ.: koe.org.gr)

Μεσογειακοί Αγώνες: Χρυσό μετάλλιο για την η ομάδα 4Χ200μ. ελεύθερο ανδρών

6 ώρες πριν
(Φωτ.: Twitter / Planet)

Ουκρανία: Η ρωσική αεροπορία βομβάρδισε το Φιδονήσι με βόμβες φωσφόρου

6 ώρες πριν
(Φωτ.: koe.org.gr)

Μεσογειακοί Αγώνες: «Χρυσός» ο Μακρυγιάννης στα 100μ. ύπτιο

7 ώρες πριν
(Φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Βάιος Χασιαλής)

Καϊλή προς Κομισιόν: Παράνομη η κατοχύρωση του «Turkaegean» – Να σταματήσει άμεσα η Τουρκία τη χρήση του

7 ώρες πριν
(Φωτ.: Twitter / Ηellenic Olympic Committee

Μεσογειακοί Αγώνες: Χάλκινο μετάλλιο ο Γκολομέεβ στα 50μ. πεταλούδα

8 ώρες πριν
(Φωτ.: Twitter / Recep Tayop Erdogan)

Ερντογάν: Ελπίζω ότι ο ελληνικός λαός θα δώσει το ανάλογο μάθημα στους κυβερνώντες του

8 ώρες πριν

ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ

pontosnews.gr

Ειδήσεις και άρθρα για τον Πόντο και τη Μ. Ασία, αλλά και την επικαιρότητα στην Ελλάδα, τον Κόσμο και την Ομογένεια. Πλούσια θεματολογία ποικίλης ύλης με έμφαση σε πολιτιστικά δρώμενα.

Copyright © 2021 pontosnews.gr
Made by minoanDesign

  • TAYTOTHTA
  • ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
  • ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
  • ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΚΥΠΡΟΣ
  • ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΠΕΡΙΕΡΓΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΠΙΣΤΗ
  • ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
  • ΤΑΞΙΔΙ
  • ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
  • PONTOS BLOG

Copyright © 2021 pontosnews.gr
Made by minoanDesign