Το πάνελ στο οποίο ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Σταθάκης συμμετείχε στο μεγαλύτερο πετρελαϊκό συνέδριο στον κόσμο, CERAWeek 2019, στο Χιούστον του Τέξας, είχε τίτλο «Η αναγέννηση του αερίου της ανατολικής Μεσογείου». Μαζί με τον Έλληνα υπουργό κάθισαν οι ομόλογοί του από το Ισραήλ Γ. Στάινιτζ και την Κύπρο Γ. Λακκοτρύπης, καθώς και ο υπουργός Πετρελαίου της Αιγύπτου Τάρεκ ελ Μόλα. Κατά τις επαφές του Γ. Σταθάκη στις ΗΠΑ προέκυψαν τρεις σημαντικές ειδήσεις σε άμεση σχέση με τον ελληνικού ενδιαφέροντος υποθαλάσσιο αγωγό φυσικού αερίου EastMed: Η πρώτη αφορά τις συζητήσεις για είσοδο στο project της αμερικανικής ExxonMobil. Η δεύτερη αφορά την Αίγυπτο, η οποία έχει αμβλύνει τη στάση της απέναντι στο project που μέχρι πρόσφατα απέρριπτε.
Η τρίτη αφορά την επιβεβαίωση της παρουσίας του Αμερικανού ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο στη διάσκεψη Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ που θα πραγματοποιηθεί στις 20 Μαρτίου στο Ισραήλ, όπου και αναμένεται να υπογραφεί συμφωνία για τον αγωγό.
Η κοινή συνισταμένη των τοποθετήσεων των τεσσάρων υπουργών στο Χιούστον ήταν ότι με τις πρόσφατες ανακαλύψεις κοιτασμάτων ενισχύεται η προοπτική της ανατολικής Μεσογείου να αποτελέσει νέα πηγή ενεργειακής τροφοδοσίας της Ευρώπης. Αυτό σημαίνει ότι αυξάνονται οι πιθανότητες υλοποίησης του αγωγού EastMed, γεγονός που εξηγεί και τα οξυμένα αντανακλαστικά της Τουρκίας η οποία αντιμετωπίζει το έργο ως απειλή για τα δικά της γεωπολιτικά συμφέροντα.
Τα νούμερα είναι ενδεικτικά της δυνητικής σημασίας της αν. Μεσογείου: η κατανάλωση φυσικού αερίου της Ευρώπης κινείται στα 410 δισ. κυβικά μέτρα. Η ενδογενής παραγωγή ενέργειας εντός της ΕΕ από το 2000 μέχρι σήμερα έχει μειωθεί κατά 30%, ενώ τα επόμενα χρόνια μέχρι το 2040 αναμένεται να μειωθεί ακόμη 50%. Αυτό σημαίνει ότι θα αυξηθούν οι εισαγωγές από τους αγωγούς που ενώνουν την ευρωπαϊκή αγορά με τη Ρωσία, τη Νορβηγία, τη Β. Αφρική, αλλά και οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG. Μέχρι στιγμής στην αν. Μεσόγειο έχουν βρεθεί 2,1 δισ. κυβικά μέτρα –σε Κύπρο, Αίγυπτο, Ισραήλ–, ενώ εντείνονται οι προσπάθειες για νέες ανακαλύψεις από Ελλάδα και Λίβανο. Το αέριο υπάρχει διαπιστωμένα και απομένει να φανεί πώς θα αξιοποιηθεί και κυρίως σε ποιες αγορές θα κατευθυνθεί.
Ανταγωνισμός αγωγών
Σε αυτό το σκηνικό, λοιπόν, εκτυλίσσεται ένα ευρύτερο παιχνίδι γεωπολιτικής ισχύος. Σε θέση άμυνας βρίσκεται η Ρωσία, η οποία σήμερα ελέγχει μερίδιο 20% έως 25% της ενεργειακής κατανάλωσης της Ευρώπης και αναμένεται να συνεχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο και στο μέλλον. Η Ρωσία εξάγει το αέριό της μέσω αγωγών.
Επομένως οι νέοι αγωγοί που σπάνε το ρωσικό μονοπώλιο, κυρίως στη νότια Ευρώπη, θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν και ως κινήσεις αμφισβήτησης της ρωσικής ενεργειακής κυριαρχίας και επομένως αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη από τη Μόσχα.
Ήδη για την ευρύτερη περιοχή της νότιας Ευρώπης βρίσκεται σε εξέλιξη το έργο του Νότιου Διαδρόμου που συνδέει την Κασπία με την Ευρώπη (αγωγοί SCP, TANAP, TAP). Σε όλη τη διαδρομή του ο αγωγός θα τροφοδοτήσει τις χώρες διέλευσης με αέριο της Κασπίας, σπάζοντας το μονοπώλιο που είχε στους αγωγούς η Ρωσία.
Αβεβαιότητα
Το τελευταίο διάστημα, πάντως, έχει προκύψει ένα νέο σημαντικό ρίσκο, κυρίως εξαιτίας των αμφιταλαντεύσεων της ιταλικής κυβέρνησης του κινήματος των «5 Αστέρων». Η κυβέρνηση Σαλβίνι καλείται να ισορροπήσει μεταξύ της πολιτικής για διαφοροποίηση των πηγών, που υποστηρίζεται και από μεγάλες ενεργειακές εταιρείες της χώρας, και των πολιτικών δεσμών που διατηρεί με τη Μόσχα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο αγωγός TAP, ενώ έχει ολοκληρωθεί στο συντριπτικό ποσοστό του στην Ελλάδα, συνεχίζει να αντιμετωπίζει οικολογικές αντιδράσεις και εμπόδια στην Ιταλία.
Κάποιες πλευρές επιμένουν ότι οι συγκεκριμένες αντιδράσεις έχουν ευρύτερη πολιτική διάσταση και υποκίνηση.
Στην Ιταλία θα βρεθεί τις επόμενες εβδομάδες ο Γ. Σταθάκης, όπου θα παραστεί σε ενεργειακό συνέδριο, ενώ εντείνεται η φημολογία ότι οι μεγάλοι ενεργειακοί παίκτες της Ιταλίας όχι μόνο έχουν διαφορετική οπτική από την κυβέρνηση της Ρώμης, αλλά επιπλέον ότι ενδιαφέρονται για περαιτέρω εμπλοκή και επένδυση στην Ελλάδα.
Τι κρύβει το ενδιαφέρον
Ο αγωγός East Med επανέρχεται στο προσκήνιο δυναμικά μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Εκτός από το προφανές εμπορικό ενδιαφέρον, η υπόθεση του East Med έχει βαρύνουσα γεωστρατηγική σημασία, καθώς μπορεί να αποτελέσει μια δεύτερη εναλλακτική πηγή τροφοδοσίας για την Ευρώπη.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πλαίσιο των επιπλοκών που έχουν ανακύψει στην Ιταλία, έχουν ήδη ξεκινήσει να εξετάζονται εναλλακτικά σενάρια οδεύσεων. Τα σενάρια αυτά γίνονται ακόμη πιο επίκαιρα μετά τις εξελίξεις στα Σκόπια και την ένταξη της «Βόρειας Μακεδονίας» στο ΝΑΤΟ.
Μια πιθανή νέα όδευση προς την κεντρική Ευρώπη μέσω των δυτικών Βαλκανίων του East Med ή ενδεχομένως ακόμη και του Νότιου Διαδρόμου σε περίπτωση που συνεχιστεί το αδιέξοδο στην Ιταλία, διευκολύνεται εκ των πραγμάτων από το νέο status quo στα δυτικά Βαλκάνια. Εδώ υπάρχουν δύο πιθανές διαδρομές: Η πρώτη εμπλέκει τη Σερβία, η οποία πάντως βρίσκεται σε μεταβατικό στάδιο, και η δεύτερη περιλαμβάνει τη Ρουμανία. Και για τις δύο εναλλακτικές οδεύσεις έχουν γίνει συζητήσεις. Το περασμένο φθινόπωρο στη ΔΕΘ παρουσία του Αμερικανού υφυπουργού Ενέργειας M. Menezes πραγματοποιήθηκε σύσκεψη με τη συμμετοχή των υπουργών Ενέργειας Ελλάδας, Ισραήλ, Βουλγαρίας και Σερβίας (A. Antic). Πιο πρόσφατα στο περιθώριο του φόρουμ των Δελφών έγιναν συζητήσεις μεταξύ της Ρουμάνας υφυπουργού Ενέργειας Ana Birchall με τον Γ. Σταθάκη, ενώ στο ίδιο φόρουμ ήταν παρών και ο αντιπρόεδρος Ευρώπης, Ρωσίας και Κασπίας της ExxonMobil, Tristan Aspray.
Χάρης Φλουδόπουλος
- Πηγή: capital.gr.
