Φίλιππος Χειμωνίδης: Ο πρώτος ιστοριογράφος της Σάντας του Πόντου

Σπουδαίοι δάσκαλοι, επιστήμονες, πολιτικοί και πάνω απ’ όλα άνθρωποι με αρχές και αξίες έφθασαν από τη Σάντα του Πόντου στη μητέρα πατρίδα, δίνοντας άλλη πνοή στην τότε Ελλάδα. Υπήρξαν όμως και κάποιοι που δεν τα κατάφεραν και άφησαν την τελευταία τους πνοή σε οθωμανικό έδαφος. Ωστόσο με την παρουσία τους, ο καθένας στον επαγγελματικό του στίβο, τις σπουδές τους στην Αθήνα ή άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πόλεις, και κυρίως με τον πόθο τους για την ελευθερία του Πόντου, διέγραψαν λαμπρή πορεία και κέρδισαν επάξια μια θέση στην ελληνική ιστορία.

Ένας από αυτούς ήταν ο καθηγητής Φυσικομαθηματικών του Φροντιστηρίου της Τραπεζούντας Φίλιππος Χειμωνίδης που θεωρείται ως ο πρώτος ιστοριογράφος της Σάντας.

Γεννημένος το 1875, ο Χειμωνίδης καταγόταν από την ενορία Κοσλαράντων. Πατέρας του ήταν ο παπάς Απόστολος Χειμωνίδης και μητέρα του ήταν η συγχωριανή και δεύτερη ξαδέρφη του Παρθένα Γεωργίου-Χειμωνίδου. Είχε τρεις αδελφούς, τον Θεοδόσιο, τον Μωυσή και τον Αχιλλέα, και μία αδερφή, την Καλλιόπη.

Όσο βρισκόταν για σπουδές στη Φυσικομαθηματική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1902, τύπωσε το βιβλίο του Ιστορία και Στατιστική Σάντας, ένα βιβλίο πραγματικό θησαυρό για κάθε Σανταίο. Βασισμένο σε σπάνια εκκλησιαστικά και οθωμανικά έγγραφα που τα εντόπισε στα αρχεία των κοινοτήτων της Επτάκωμης Σάντας, το βιβλίο του αποκαλύπτει όχι μόνο ιστορικά στοιχεία για τη Σάντα αλλά και για όλη την περιοχή της Τραπεζούντας, το διάστημα 15ου-18ου αιώνα. Και επειδή ακριβώς το βιβλίο είναι γεμάτο ευαίσθητες πληροφορίες, το στέλνει με το ρωσικό ταχυδρομείο στην Τραπεζούντα στον αδερφό του Θεοδόση ο οποίος με τη σειρά του το διανέμει μυστικά στους Έλληνες λόγιους της πόλης και της ευρύτερης περιοχής.

Όπως σημειώνει η Ευγενία Μαυροπούλου σε ανάρτησή της στην Ψηφιακή Σάντα, «λόγω της συμμετοχής του σε συλλογικά γεγονότα, όπως στο Σύλλογο Σάντας Θήχης, την Κεντρική Σχολή Σάντας, στην Επιτροπή Σανταίων Τραπεζούντας, στο Κοοπερατίβ Σάντας σαν αντιπρόεδρος, στον Καλλιτεχνικό Σύλλογο της Τραπεζούντας “Ακρίτας” ως πρόεδρος και τόσα άλλα συνέχισε να γράφει ιστορία με τη συμμετοχή του σε όλα αυτά. Είναι ιστορικές οι γραπτές ενημερώσεις του προς το “Σύνδεσμο Αρωγής προς τη Σάντα” στο Βατούμ».

Με τον φοιτητή ιατρικής από την Τραπεζούντα Π. Τζουλιάδη είχαν εκδώσει την εφημερίδα Μέλισσα ενώ είχε γίνει γνωστός από τις επιστολές του στην εφημερίδα Εποχή του Νίκου Καπετανίδη. Στενός συνεργάτης του μητροπολίτη Τραπεζούντας Χρύσανθου, ο Φίλιππος Χειμωνίδης έγραφε εκλαϊκευμένα επιστημονικά άρθρα και στο εβδομαδιαίο περιοδικό Οι Κομνηνοί της Τραπεζούντας που είχε εκδώσει ο ιεράρχης.

Η Ευγενία Μαυροπούλου σημειώνει ότι ο καθηγητής ήταν στενός φίλος του παππού της Χρίστου Μαυρόπουλου, στον οποίο χρωστάμε μεγάλο μέρος του πλούτου των πληροφοριών για τη Σάντα λόγω του μοναδικού αρχείου του. Οι δύο τους ήταν συνιδιοκτήτες μεταλλείου μαγγανίου στη Γεμουρά του Πόντου. Εξάλλου ο Χειμωνίδης είχε κάνει μεταπτυχιακές σπουδές μεταλλειολογίας στη Γερμανία.

Γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής Περιθάλψεως Πόντου με πρόεδρο τον Ματθαίο Κωφίδη –τον βουλευτή Τραπεζούντας που καταδικάστηκε από το «Ειδικό Δικαστήριο της Ανεξαρτησίας» σε θάνατο δι’ απαγχονισμού, με την κατηγορία της συνεργασίας στην Κίνηση Ανεξαρτησίας του Πόντου– ο Φίλιππος Χειμωνίδης άφησε την τελευταία του πνοή στον προσφυγικό στρατώνα Σελιμιέ της Κωνσταντινούπολης, τον Μάρτιο του 1923.

Την ίδια μέρα πέθανε και η σύζυγός του Αγγέλη. Τάφηκαν σε ομαδικό τάφο στο Σελιμιέ.

Τυχερός στάθηκε ο γιος του Ευρυπίδης Χειμωνίδης, εκπαιδευτικός και δημοσιογράφος που αρθρογραφούσε στον Ελληνικό Βορρά. Με πολλές δυσκολίες κατάφερε να φέρει ένα αντίτυπο του βιβλίου του πατέρα του στην Ελλάδα. Το 1972, λίγα χρόνια πεθάνει, ο Ευρυπίδης Χειμωνίδης παραχώρησε τα δικαιώματα του βιβλίου στο Σύλλογο Ποντίων Νέας Σάντας που πράγματι έκανε επανέκδοση του βιβλίου με την προσθήκη ενός επίμετρου για το αντάρτικο της Σάντας. Στη συνέχεια, όπως είχε γράψει πριν μερικά χρόνια ο Δημήτρης Πιπερίδης, το πρωτότυπο του 1902 δόθηκε σε μεγάλο ποντιακό σωματείο της Θεσσαλονίκης για να μην χαθεί και έκτοτε δεν υπήρχαν πληροφορίες για αυτό. Ωστόσο σε έρευνα που είχε κάνει, είχε εντοπίσει ένα αντίτυπο της πρωτότυπης έκδοσης σε ψηφιοποιημένη μορφή στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας και ένα στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.

____
*Όλες οι πληροφορίες είναι από αναρτήσεις της Ευγενίας Μαυροπούλου και τα σχόλια Σανταίων στην Ψηφιακή Σάντα.