Θρησκεία και γεωπολιτική

Οι ορθόδοξοι χριστιανοί γιορτάζουν την Ανάσταση του Σωτήρος τους, του ιδρυτή της θρησκείας τους. Η Ανάσταση είναι το γεγονός που οικοδομεί όλη την υπόσταση της Ορθοδοξίας, αλλά η ανάλυση του συμβολισμού της είναι υπόθεση περισσότερο ειδικών σχολιαστών.

Ο Χριστιανισμός ως θρησκεία γεννήθηκε στους Άγιους Τόπους, αλλά διαδόθηκε στον κόσμο χάρη στη συνάντησή του με τον ελληνισμό.

Από τη συνάντηση αυτήν διαμορφώθηκαν τα θρησκευτικά πιστεύω στα οποία στηρίχθηκε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Τα διέδωσε σε λαούς που χάρη σ’ αυτά εισήχθησαν στον πολιτισμό. Αυτό το αποτύπωμα στις ψυχές των λαών διαμόρφωσε και τις σχέσεις τους και τις αντιπαραθέσεις τους.

Στο ομόθρησκο Ρώσων και Ελλήνων βασίστηκαν οι Ρώσοι τσάροι στη μακρόχρονη αντιπαράθεσή τους με τους Οθωμανούς. Αυτή η σχέση είχε πρακτικά αποτελέσματα για την απελευθέρωση του υπόδουλου γένους.

Στο ίδιο ομόθρησκο, αλλά στην προκειμένη περίπτωση και ομόφυλο, βασίστηκαν πάλι οι Ρώσοι για να υποστηρίξουν τους Βουλγάρους όταν έκαναν τα πρώτα τους βήματα για τη δημιουργία δικού τους ανεξάρτητου κράτους. Σε βάρος, αυτήν τη φορά, των Ελλήνων.

Στο δίλημμα Πατριαρχικοί ή Εξαρχικοί αναπτύχθηκαν οι σκληρές αντιπαραθέσεις στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα που οδήγησαν στον Μακεδονικό Αγώνα και τους Βαλκανικούς Πολέμους.

Σκληρές και άγριες θρησκευτικές αντιπαραθέσεις οδήγησαν στον Τριακονταετή Πόλεμο στην Ευρώπη, μετά το τέλος του οποίου η Ειρήνη της Βεστφαλίας (1648) έθεσε τις βάσεις για τη δημιουργία των σύγχρονων εθνικών κρατών και τη σταδιακή εκκοσμίκευση που πήρε πιο σαφή χαρακτηριστικά μετά το 1789.

Η θρησκεία ήταν και παραμένει στενά συνδεδεμένη με την πολιτική. Και αν δει κανείς προσεκτικά είτε ιστορικές είτε σημερινές διαστάσεις της, θα καταλήξει αβίαστα ότι η θρησκεία έχει σχέση και με τη σύγχρονη γεωπολιτική.

Στην αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τη μορφή ενός νεοοθωμανισμού απέβλεπε το εμβληματικό σύγγραμμα του Αχμέτ Νταβούτογλου Στρατηγικό βάθος, η θεωρητική βάση, δηλαδή, της πολιτικής του Ταγίπ Ερντογάν.

Σε ισλαμικά τόξα που θα περικυκλώσουν την Ελλάδα αναφέρονται συχνά διάφοροι αναλυτές και ανησυχεί η κοινή γνώμη. Σε χριστιανικούς άξονες αναφέρονταν αναλύσεις της δεκαετίας του ’90 κατά τους γιουγκοσλαβικούς πολέμους. Σιίτες και σουνίτες σκοτώνονται μεταξύ τους στη Μέση Ανατολή και σε άλλα μέρη του κόσμου, σχεδόν μιάμιση χιλιετία μετά τον Προφήτη. Στις θρησκείες και τα θρησκευτικά δόγματα βασίζονται οι εσωτερικές αποδομήσεις εθνικών κρατών. Όμως αν υπήρξε μια θρησκεία που έφερε σε επαφή τη Δύση με την Ανατολή, είναι ο Χριστιανισμός.

Θα επικαλεστώ τον Γάλλο φιλόσοφο, ποιητή και θεατρικό συγγραφέα Édouard Schuré που έζησε στα μέσα του 19ου αιώνα. Γράφει στο βιβλίο του Οι μεγάλοι μύστες: «Η μεταμόρφωση του Χριστιανισμού, κατά την εσωτερική έννοια, θα είχε ως συνέπεια τη μεταμόρφωση του Ιουδαϊσμού και του Ισλαμισμού, καθώς επίσης και μια αναγέννηση του Βραχμανισμού και του Βουδισμού κατά την ίδια έννοια. Θα παρείχε, λοιπόν, μια θρησκευτική βάση για την εκ νέου συμφιλίωση της Ασίας και της Ευρώπης».

Ιστορικές αγκυλώσεις είναι ακόμη ζωντανές στις μνήμες των λαών της Ανατολής αλλά και της Δύσης. Αγκυλώσεις που δημιουργήθηκαν εξαιτίας πολέμων στους οποίους οι πρωταγωνιστές τους προέβαλαν θρησκευτικές αξίες για να ενδυναμώσουν τους πολεμιστές. Για τους Σταυροφόρους που κατέστρεψαν την Κωνσταντινούπολη μιλούν ακόμη οι Έλληνες. Στους Σταυροφόρους αναφέρονται και σήμερα οι λαοί στις ισλαμικές χώρες. Τους Άραβες που εισέβαλαν στη Δύση, μέχρι το Πουατιέ, θυμούνται οι Δυτικοί.

Εν τούτω Νίκα, διακήρυξε ο Μέγας Κωνσταντίνος. Εν ονόματι του Ισλάμ κατέλαβε την Κωνσταντινούπολη ο Μωάμεθ. Τον Γρηγόριο Ε΄ τον κρέμασαν στην Πύλη του Πατριαρχείου οι Οθωμανοί. Και πάει λέγοντας.

Θα επικαλεστώ και πάλι τον Édouard Schuré: «Για τα μεγάλα πνεύματα της Αρχαιότητας οι θεοί υπήρξαν πάντοτε μια ποιητική μόνο έκφραση των ιεραρχημένων δυνάμεων της φύσης, μια ομιλούσα εικόνα του εσωτερικού της οργανισμού, και παραδέχονταν επίσης πως οι θεοί αυτοί μόνο ως σύμβολα των κοσμικών και ψυχικών δυνάμεων ζουν ακατάλυτοι στη συνείδηση της ανθρωπότητας.

»Ο κύριος σκοπός της Μέμφιδος, των Δελφών, της Ελευσίνας, υπήρξε ακριβώς να διδάξουν την ενότητα αυτή του θεού μαζί με τις θεοσοφικές ιδέες και την ηθική πειθαρχία που συνάπτονται προς αυτήν. Όμως οι μαθητές του Ορφέα, του Πυθαγόρα και του Πλάτωνα απέτυχαν μπροστά στον εγωισμό των πολιτικών, μπροστά στη φαυλότητα των σοφιστών και τα πάθη του όχλου.

»Η κοινωνική και πολιτική αποσύνθεση της Ελλάδας υπήρξε συνέπεια της θρησκευτικής, ηθικής και διανοητικής της αποσύνθεσης.

»Αν υπήρξε κάποιος που είχε καταλάβει τι έλειπε από τον αρχαίο κόσμο και που να δοκίμασε να τον ανυψώσει με μια ηρωική και μεγαλοφυή προσπάθεια, αυτός ήταν ο Μέγας Αλέξανδρος. Ονειρεύτηκε ένα παγκόσμιο βασίλειο, όχι όμως με τον τρόπο των Καισάρων, δηλαδή με την καταπίεση των λαών, με τη συντριβή της θρησκείας και της ελεύθερης επιστήμης. Η μεγάλη του ιδέα ήταν η εκ νέου συμφιλίωση της Ασίας και της Ευρώπης μέσα από μια σύνθεση των θρησκειών, στηριζόμενη σε μια επιστημονική εξουσία.

»Το σπαθί του Αλέξανδρου υπήρξε η τελευταία αναλαμπή της Ελλάδας του Ορφέα.

»Ενώ τα δίδυμα άστρα της Ελλάδας, ο Απόλλωνας και η Αθηνά, έγερναν ωχριώντας προς τη δύση τους, οι λαοί είδαν να ανατέλλει στον θυελλώδη ουρανό τους ένα απειλητικό σημάδι: η ρωμαϊκή λύκαινα.

»Ποια είναι η προέλευση της Ρώμης; Η συνομωσία μιας άπληστης ολιγαρχίας εν ονόματι της κτηνώδους ισχύος.

»Ανάμεσα στους λαούς που υπέταξε η Ρώμη υπήρχε και ένας που ονόμαζε τον εαυτό του “λαό του Θεού” και του οποίου το πνεύμα ήταν το αντίθετο του ρωμαϊκού. Σε τι οφείλεται το ότι ο λαός του Ισραήλ –φθαρμένος από τους εσωτερικούς του αγώνες, συντριμμένος από σκλαβιά τριακοσίων ετών– είχε διατηρήσει την ακαταδάμαστη πίστη του; Στους προφήτες. Στον προφητισμό. Η γη περίμενε έναν πνευματικό βασιλιά που θα τον καταλάβαιναν οι μικροί, οι ταπεινοί, οι φτωχοί».

Ήρθε, δίδαξε, σταυρώθηκε και αναστήθηκε.

Καλή Ανάσταση.