Με τη Γαλλία η Ελλάδα στον ευρωπαϊκό συσχετισμό – Τι αλλάζει στην περιοχή

Ο Γάλλος πρόεδρος πραγματοποίησε μια συμβολική επίσκεψη στην Αθήνα, και το μέλλον –άμεσο και μεσοπρόθεσμο– θα δείξει αν εκτός του συμβολισμού, η επίσκεψή του είχε και άλλο περιεχόμενο.

Ο κ. Τσίπρας χρειαζόταν αυτήν την ενθάρρυνση από ένα Ευρωπαίο ηγέτη του βεληνεκούς του Γάλλου προέδρου, και για το εσωτερικό και για το εξωτερικό.

Οι αβεβαιότητες και οι ανασφάλειες μεγάλου μέρους της ελληνικής κοινωνίας αναζητούν, συνήθως, αποκούμπι σε ξένους προστάτες, και η Γαλλία είναι παρούσα στη σύγχρονη ελληνική τραγωδία από τις ημέρες της επαναστάσεως, ακόμη.

Στο εξωτερικό τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Όλο το γεωπολιτικό τρίγωνο που μας αφορά (Ευρώπη, Καύκασος, Μέση Ανατολή) βρίσκεται σε μεγάλη ρευστότητα χωρίς στρατηγική εξόδου. «Ας μπούμε στη μάχη και θα δούμε την εξέλιξή της», φέρεται να είπε ο Μέγας Ναπολέων. Αυτό γίνεται από όλους στην περιοχή του τριγώνου που προαναφέρθηκε. Στρατηγική εξόδου ούτε υπάρχει ούτε διαμορφώνεται.

Η Ευρώπη χρειάζεται μεταρρύθμιση. Η μορφή που έχει σήμερα δεν ικανοποιεί την αποτελεσματική λειτουργία της. Ό,τι ήταν να δώσει, το έδωσε. Οι μεταρρυθμίσεις, όμως, πρέπει να ακολουθούν, εκτός από τις δομικές αναγκαιότητες της Ένωσης, και τη βούληση των λαών της. Η Ευρώπη απομακρύνθηκε πολύ από τη συνείδηση των λαών. Μπορεί στα πρώτα χρόνια αυτό να μην ενοχλούσε, τώρα όμως δημιουργεί μεγάλες εντάσεις και δυσαρέσκειες.

Προβληματική είναι και η ισορροπία ισχύος που διαμορφώθηκε στην Ένωση. Η Γερμανία απέδειξε ότι μπορεί να είναι μια οικονομική ατμομηχανή, δεν μπορεί όμως να διαχειριστεί την πολιτική επέκταση της Ευρώπης.

Όλα τα πολιτικά όργανα και όλες οι ηγεσίες της Ευρώπης έχουν συνειδητοποιήσει την ανάγκη σημαντικών μεταρρυθμίσεων, ιδιαίτερα με τις διαστάσεις που πήρε η ελληνική κρίση και, τώρα, το προσφυγικό ζήτημα.

Οι προσφυγικές ροές δεν υπάρχει περίπτωση να σταματήσουν και οι ευρωπαϊκές κοινωνίες δείχνουν ανέτοιμες να συμβιώσουν με τους πρόσφυγες. Το προσφυγικό ενεργοποίησε ισχυρά τα ρήγματα που υπάρχουν μεταξύ των ευρωπαϊκών κοινωνιών – ρήγματα που επιχείρησε να καταστήσει ανενεργά η ίδρυση και λειτουργία της Ένωσης.

Σε αυτήν τη μετάβαση της Ευρώπης από την παλαιά στη νέα της μορφή διεκδικεί να διαδραματίσει πρωτεύοντα ρόλο η Γαλλία με την υποστήριξη των ΗΠΑ και του συσχετισμού που διαμορφώνει εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτός είναι ο κύριος ρόλος του Ολάντ. Σε αυτόν το συσχετισμό προσέρχεται, με σαφή τοποθέτηση, και η ελληνική κυβέρνηση.

Η δημοκρατία, η διακυβέρνηση, η χρηματοδότηση, το δημογραφικό και η ασφάλεια είναι τα κυριότερα από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη σύμφωνα και με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Πανεπιστημίου στη Φλωρεντία, Τζόζεφ Βάιλερ. Ο Βάιλερ, όπως και άλλοι επιστήμονες και αναλυτές, μίλησαν στην ημερίδα που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη το Δίκτυο Ναυαρίνο σε συνεργασία με την Πολιτιστική Εταιρεία Επιχειρηματιών Βορείου Ελλάδος και άλλους φορείς.

Το βασικό πρόβλημα είναι πρόβλημα δημοκρατίας. Η ψήφος στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει πλέον νόημα. Υπάρχει μια σταθερή πολιτική η οποία δεν αλλάζει όποιος και αν κερδίσει. Είτε είναι αριστερά, είτε δεξιά. Το πρόβλημα επιδεινώθηκε με την οικονομική κρίση, και ένας ευρωπαϊκός φόρος δεν θα ήταν άσχημη ιδέα για την αντιμετώπιση φαινομένων που σήμερα φαίνονται δύσκολα οικονομικά.

Η πολιτική ένωση της Ευρώπης, η διάσπαση ή η δημιουργία μιας Ένωσης Βόρειας Ευρώπης, είναι μερικά από τα πιθανά σενάρια που δεν αποκλείονται για το μέλλον, αναλόγως των συσχετισμών που θα διαμορφωθούν.

Στον βαλκανικό μας περίγυρο υπάρχει μια υπαναχώρηση, σε θέματα δημοκρατίας, προς τον αυταρχισμό, και μια ιδιότυπη απολυταρχία, και αυτό δυσκολεύει την προσαρμογή των Δυτικών Βαλκανίων και την ένταξή τους στην Ένωση.

Πόλεμοι μπορεί να μην διακρίνονται στον ορίζοντα αλλά, οι συγκρούσεις δεν αποκλείονται.

Ένας Πολωνός καθηγητής του Harvard που θεωρείται αυθεντία στις Πολιτικές Επιστήμες, ο Γκρζέγκορζ Έκιερτ, είπε στο συνέδριο ότι οι ιστορικές κληρονομιές και η γεωγραφία διαδραματίζουν μεγάλο ρόλο στην κοινωνική, οικονομική, πολιτική και πολιτιστική συμπεριφορά των λαών.

Γι’ αυτό, οι εξελίξεις στη δυτική πλευρά της Ανατολικής Ευρώπης είναι πολύ πιο προχωρημένες από τις εξελίξεις στην ανατολική. Η συμπεριφορά των ανθρώπων του δυτικού τμήματος της Πολωνίας, που είχε πάντα μια δυτική επιρροή, είναι πολύ διαφορετική από του ανατολικού, που ιστορικά ήταν υπό την κυριαρχία της Ρωσίας. Οι άνθρωποι στις ανατολικές περιοχές ψηφίζουν περισσότερο ακροδεξιά σχήματα και δεν είναι ανοικτοί στην ελεύθερη οικονομία, σε αντίθεση με τις δυτικές περιοχές που είναι πιο φιλελεύθεροι και αποδέχονται ευκολότερα και αποτελεσματικότερα την ανοικτή οικονομία.

Στη Μέση Ανατολή τα πράγματα είναι πιο ρευστά και πιο αβέβαια, αφού όλοι όσοι ενεπλάκησαν, μηδέ της Ρωσίας εξαιρουμένης, δεν έχουν στρατηγική εξόδου. Μόνο μια συμφωνία στα μεγάλα και πολύπλοκα προβλήματα μπορεί να οδηγήσει σε απεγκλωβισμό των δυνάμεων. Αλλά η λύση προϋποθέτει ότι οι συμμαχίες θα διαμορφωθούν, και μια νέα Γιάλτα θα συμφωνηθεί.

Αν άκουγε κανείς την Νάντια Αρμπάτοβα, ακαδημαϊκό από τη Μόσχα, θα αναγνώριζε πως και η Ρωσία έχει το δίκαιό της στην αντιπαράθεσή της με τη Δύση.

Τα σημερινά προβλήματα ανάγονται στη δεκαετία του ’90, όταν, μετά την κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ, δεν έγινε καμιά διάσκεψη για τη διευθέτηση του μεταψυχροπολεμικού κόσμου και η Ρωσία αντιμετωπίστηκε ως ηττημένη, ενώ δεν ήταν.

Η απομόνωση της Ρωσίας εκλαμβάνεται ως αποκλεισμός. Και το ερώτημα των Ρώσων είναι, αν οι ΗΠΑ θεωρούν ότι μπορούν να χρησιμοποιήσουν βία για να διαλύσουν χώρες, τότε η Ρωσία γιατί να μην μπορεί να κάνει το ίδιο στα σύνορά της; Αυτή είναι μια πολύ διαδεδομένη πίστη στη Ρωσία, όπου το 80% υποστηρίζει την πολιτική του Πούτιν – μια πολιτική που στοχεύει στην αναβίωση της εθνικής υπερηφάνειας μετά από δύο δεκαετίες εθνικής ταπείνωσης.

Ο Πουτιν αρχικά ήθελε να πετύχει το στόχο του σε συνεργασία με τη Δύση, αλλά μετά το 2012 δεν είχε καμιά ψευδαίσθηση ότι είναι δυνατή η ενσωμάτωση της Ρωσίας στις δυτικές δομές. Δημιούργησε έτσι την Ευρασιατική Ένωση, μια προσπάθεια χωρίς επιτυχία.

Και η επιχείρηση της Συρίας έχει ως βασικό στόχο να επανανακτηθεί το κύρος της Ρωσίας, σε συνεργασία με τη Δύση, κατά του Ισλαμικού Κράτους. Η Αρμπάτοβα θεώρησε ότι οι σχέσεις της Ρωσίας με την Ουκρανία θα βελτιωθούν αν υπάρξει βελτίωση των σχέσεων της Μόσχας με τη Δύση, μέσω της Συρίας. Μια διάσκεψη για την επανεξέταση των αρχών του Ελσίνκι είναι αναγκαία.

Από την πλευρά του ΝΑΤΟ υπάρχει ύφεση στον τόνο της αντιπαράθεσης και μια πρόσκληση προς τη Ρωσία να επανέλθει στη διεθνή νομιμότητα. Υπάρχει και μια έλλειψη εμπιστοσύνης, αφού το ΝΑΤΟ θεωρεί πως στην ουκρανική κρίση η Ρωσία προσήρτησε, για πρώτη φορά βίαια, την Κριμαία και παραβίασε τις αρχές του Ελσίνκι και τη Συμφωνία της Βουδαπέστης του 1994 με την οποία παρείχε εγγυήσεις στην Ουκρανία έναντι της παράδοσης των πυρηνικών όπλων.

Το ενδιαφέρον όμως στον προβληματισμό του ΝΑΤΟ και τη σχετική προετοιμασία του, είναι η αντιμετώπιση του αποκαλούμενου «υβριδικού πολέμου» τον οποίο ακολούθησε η Ρωσία στην Ουκρανία. Χρησιμοποίηση μη συμβατικών όπλων με δυσκολία ταυτοποίησης της προέλευσής τους.

Αυτές είναι μερικές από τις προκλήσεις του ρευστού περιβάλλοντος της περιοχής μας με τις οποίες θα έρθει αντιμέτωπη και η ελληνική εξωτερική πολιτική. Η επίσκεψη του Γάλλου προέδρου στην Αθήνα και τα όσα συμφωνήθηκαν δείχνουν την προτίμηση της ελληνικής πλευράς. Προτίμηση την οποία συμμερίζεται και η Ουάσινγκτον.