Σότσι, Ανάπα και Γκελεντζίκ: Μια μικρή Ελλάδα που αποδεικνύει συνεχώς πόσο μεγάλη είναι (photos)

Στις 25 Μαΐου ο υπουργός Εξωτερικών της Ελλάδας Νίκος Δένδιας μετά από τη συνάντηση με τον ομόλογό του Σεργκέι Λαβρόφ στο Σότσι της νότιας Ρωσίας επισκέφτηκε τις ελληνικές κοινότητες στην Ανάπα και το Γκελεντζίκ.

Εκεί, όπως ο ίδιος δήλωσε, βρήκε στον Εύξεινο Πόντο μια μικρή Ελλάδα.

Οι τρεις περιοχές με τις κεντρικές πόλεις Σότσι, Ανάπα και Γκελεντζίκ έχουν μια μακραίωνη σχέση με τον ελληνισμό. Δίπλα στο Σότσι από το 1878 υπάρχει το ελληνικό χωριό Κράσναγια Πολιάνα, δίπλα στο Γκελεντζίκ το ελληνικό χωριό Καμπαρντίνκα και δίπλα στην Ανάπα το ελληνικό χωριό Βίτιαζεβο. Παρόλο που ο πληθυσμός σε αυτά τα χωριά έχει αλλοιωθεί τα τελευταία χρόνια, οι Έλληνες δεν έπαψαν να παίζουν εκεί πρωταγωνιστικό ρόλο.

Κράσναγια Πολιάνα

Στην περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται το χωριό Κράσναγια Πολιάνα υπήρχε ένας τσερκέζικος οικισμός, ο οποίος έπαψε να υφίσταται τα χρόνια του πολέμου της Ρωσικής Αυτοκρατορίας με τις ορεινές φυλές του Βόρειου Καυκάσου (1817-1864). Οι προσπάθειες να δημιουργηθεί στο ίδιο μέρος μια ρωσική πόλη δεν καρποφόρησαν.

Το 1878 την όμορφη ορεινή πεδιάδα επέλεξαν για καινούργια τους κατοικία οι Έλληνες από το χωριό Χασάουτ-Γκρέτσεσκογιε του Κυβερνείου της Σταυρούπολης.

Ήταν πρόσφυγες από τον Πόντο, που έμεναν στην επικράτεια της Ρωσίας μόλις 14 χρόνια. Τριάντα έξι οικογένειες πέρασαν στην περιοχή του Σότσι μέσω του ορεινού περάσματος Ψεάσχο με σκοπό να βρουν νέα καλλιεργήσιμη γη.

Έτσι, οι Έλληνες με καταγωγή από τον Πόντο ίδρυσαν ένα νέο χωριό με την προϋπάρχουσα ονομασία Κράσναγια Πολιάνα (Κόκκινο (Όμορφο) λιβάδι), έκτισαν εκεί την εκκλησία του Αγίου Χαράλαμπου και ελληνικό σχολείο.

Πολλοί κάτοικοι του χωριού διώχθηκαν και εκτελέστηκαν στο πλαίσιο της «Ελληνικής επιχείρησης» των σοβιετικών υπηρεσιών ασφάλειας το 1937-38. Απέφυγαν όμως την εξορία στο Καζακστάν το 1949. Την περίοδο της δημιουργίας της ΕΣΣΔ είχαν ρωσική υπηκοότητα, που άλλαξε αυτόματα στη σοβιετική, ενώ εξορίστηκαν όλοι όσοι είχαν ελληνική υπηκοότητα και όσοι πέρασαν από την ελληνική σε σοβιετική.

Οι ρωσικές Αρχές επέλεξαν την Κράσναγια Πολιάνα για τη διεξαγωγή των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2014. Από τότε η περιοχή άλλαξε την όψη και τη σύσταση του πληθυσμού. Οι Έλληνες πλέον αποτελούν μειονότητα στο χωριό που κάποτε δημιούργησαν.

Όπως και να έχει, τα χωριά Κράσναγια Πολιάνα και Λάζαρεβσκογιε, και οι πόλεις Σότσι και Άντλερ παίρνουν την πρώτη θέση στην προτίμηση των Ελλήνων της πρώην Σοβιετικής Ένωσης για μόνιμη εγκατάστασή τους στην παρευξείνια περιοχή του Καυκάσου. Στην ίδια περιοχή βρίσκεται ένα από τα μέγαρα του προέδρου της Ρωσίας, όπου πραγματοποιούνται οι συναντήσεις με τους ηγέτες και τους αξιωματούχους των ξένων κρατών.

Η Ανάπα και το ελληνικό χωριό Βίτιαζεβο

Μετά τη συνάντηση με τον Σεργκέι Λαβρόφ στο Σότσι η ελληνική αποστολή κινήθηκε προς την πόλη Ανάπα. Εκεί βρίσκεται το διεθνές αεροδρόμιο που φέρει το όνομα του διάσημου πιλότου και δοκιμαστή των νέων πολεμικών αεροπλάνων και του ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης Βλαδίμηρου Κοκκινάκη.

Το συγκεκριμένο αεροδρόμιο, το οποίο βρίσκεται σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων από το ιστορικό ελληνικό χωριό της περιοχής το Βίτιαζεβο, πήρε το όνομα του ελληνικής καταγωγής άσου της σοβιετικής αεροπορίας μετά από ανοιχτή ψηφοφορία στο διαδίκτυο.

Η σημερινή ρωσική πόλη Ανάπα βρίσκεται στη θέση της αρχαίας ελληνικής Γοργιππίας. Ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο της Αρχαίας Γοργιππίας δεσπόζουν στο κεντρικό μέρος της σύγχρονης πόλης. Η Αρχαία Γοργιππία ιδρύθηκε από τους Έλληνες της Μιλήτου τον 6ο αιώνα π. Χ.

Η Ανάπα όπως και οι άλλες παραθαλάσσιες πόλεις της νότιας Ρωσίας είναι γεμάτες από ελληνικό πληθυσμό, παρόλο που οι περισσότεροι Έλληνες της περιοχής εξορίστηκαν στην Κεντρική Ρωσία και τη Σιβηρία το 1942 και το 1949, και μετεγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα μετά το 1990.

Στην αρχαιότητα οι Έλληνες επέλεξαν την παρευξείνια περιοχή του Βόρειου Καυκάσου για να δημιουργήσουν δεκάδες πόλεις και οικισμούς. Ιδιαίτερα εύφορες ήταν και εξακολουθούν να είναι οι πεδιάδες του ποταμού Ύπανη, τα νερά του οποίου από την αρχαιότητα μέχρι τον 20ό αιώνα εισέρρεαν στη Μαύρη θάλασσα. Η αλόγιστη χρήση των υδάτων στην περιοχή τη σοβιετική περίοδο άλλαξε την κοίτη του ποταμού, που άρχισε να εισρέει στην Αζοφική θάλασσα.

Από την αρχαία ελληνική ονομασία Ύπανης προέρχεται η σύγχρονη τοπωνυμία «Κουμπάν».

Στα χρόνια της καθόδου των Ρώσων στην περιοχή του Κουμπάν και της παραλιακής γραμμής του Καυκάσου οι Έλληνες από τον Πόντο άρχισαν να προσφεύγουν στα νέα εδάφη της Ρωσίας. Από τη δεκαετία του 1850 είναι γνωστή η παρουσία των Ελλήνων στο Βίτιαζεβο. Ο πληθυσμός του χωριού στην πλειοψηφία του απέφυγε την εξορία στην Ασία τη δεκαετία του 1940, ενώ διώχτηκε το 1937-38.

Το βασικό αξιοθέατο του χωριού Βίτιαζεβο είναι ο παραλιακός χώρος ψυχαγωγίας με την ελληνική ονομασία «Παραλία». Το σχέδιο της δημιουργίας του συγκεκριμένου χώρου ανήκει στον πρόεδρο της τοπικής κοινότητας ελληνικής καταγωγής Γεώργιο Σεγκέροφ (κοινοτάρχης από το 1990 ως το 2001) και υποστηρίχτηκε από τους ντόπιους επιχειρηματίες.

Η ελληνική αποστολή επισκέφτηκε επίσης την Αυλή Οινοποιίας του Γηραιού Έλληνα, του Βαλέριου Ασλανίδη με το κρασί να φέρει ελληνικές ονομασίες. Το «Ποντιακό κρασί» του επιχειρηματία και προέδρου του Ελληνικού Συλλόγου της Ανάπας «Γοργιππία» είναι γνωστό και έξω από την περιοχή Κουμπάν.

Οι Έλληνες του Γκελεντζίκ

Η ελληνική αποστολή με επικεφαλής τον υπουργό Νίκο Δένδια επισκέφτηκε και την πόλη Γκελεντζίκ με το νέο της Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο.

Η σημερινή πόλη Γκελεντζίκ βρίσκεται στη θέση της αρχαίας ελληνικής πόλης Τορικός, η οποία ιδρύθηκε το 6ο αιώνα π. Χ.

Οι σύγχρονοι Έλληνες του Γκελεντζίκ στην πλειονότητά τους κατάγονται από τον Πόντο. Το 1872 οι πρόσφυγες από την ευρύτερη περιοχή της Τραπεζούντας πέρασαν μέσω του Βατούμ στην Αντζαρία και έφθασαν στην περιοχή του σημερινού Γκελεντζίκ.

Από αυτούς κτίστηκε το χωριό Καμπαρντίνκα, το οποίο ακόμα και σήμερα έχει συμπαγή ελληνικό πληθυσμό. Όπως κάθε ελληνικό χωριό έτσι και η Καμπαρντίνκα απέκτησε αμέσως την εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονος.

Στα χρόνια της σοβιετικής εξουσίας στο χωριό οργανώθηκαν δυο κολχόζ, ένα ρωσικό και ένα ελληνικό. Οι αγρότες καλλιεργούσαν καπνό και σταφύλι. Στο χωριό λειτουργούσαν δυο σχολεία, ένα ρωσικό και ένα ελληνικό. Την περίοδο των σταλινικών διώξεων ό,τι είχε σχέση με τους Έλληνες και άλλες εθνικές μειονότητες καταργήθηκε.

Οι Έλληνες του χωριού Καμπαρντίνκα απαρτίζουν και τον πυρήνα του ελληνικού πληθυσμού του σύγχρονου Γκελεντζίκ.

Το 2017 εγκαινιάστηκε το νέο Ελληνικό Πολιτιστικό Κέντρο της πόλης, το οποίο φιλοξενεί εκθέσεις με ελληνική θεματολογία, τη βιβλιοθήκη, τις τάξεις για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και διαθέτει χώρο για εκδηλώσεις.

Ο πρόεδρος του Συλλόγου των Ελλήνων του Γκελεντζίκ είναι ο Αφλατόν Σολάχοφ, ο οποίος έχει ως κύριο του μέλημα την προώθηση της ελληνικής γλώσσας στις περιοχές της Ρωσίας με συμπαγή ελληνικό πληθυσμό.

Οι Έλληνες των τριών πόλεων της παρευξείνιας περιοχής του Καυκάσου, είναι μόνο ένα τμήμα του ελληνικού κόσμου της ευρύτερης περιοχής με τις αρχαίες εστίες από την Ταυρίδα ως το Νότιο Καύκασο. Στην περιοχή με έδρα στην πόλη Νοβοροσίσκ λειτουργεί το Γενικό ελληνικό προξενείο της Ελλάδας.

Βασίλης Τσενκελίδης, ιστορικός.