Ιωάννου Θ. Μάζη «Μεσογείου Παλίμψηστον»

Πολύτιμο για κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή της τουρκικής στρατηγικής συμπεριφοράς είναι το τελευταίο πόνημα του Ποντίου εκ μητρός Καθηγητή Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής Θεωρίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ιωάννη Μάζη, με τίτλο Μεσογείου Παλίμψηστον: Από τον Νταβούτογλου στον Ερντογάν (Εκδ. Λειμών, Αθήνα 2021).

Εντός περίπου 600 σελίδων, επιχειρείται μια σύνοψη του σπουδαίου ερευνητικού έργου και των προτάσεων του καθηγητή, όσον αφορά την ιδιοσυστασία του τουρκικού και μεσανατολικού γίγνεσθαι, τη θεωρητική τεκμηρίωση και ερμηνεία της νταβουτογλιανής σκέψης η οποία χαρακτηρίζει και τη μετά τον Νταβούτογλου τουρκική στρατηγική συμπεριφορά, τα παρεπόμενα μείζονων διεθνών εξελίξεων όπως ο πόλεμος στο Αρτσάχ το 2020, αλλά και τη διολίσθηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής προς τη «Συμφωνία των Πρεσπών».

Στον πυρήνα του βιβλίου βρίσκεται τόσο το μέρος της περιγραφής των γεγονότων με αναλυτικά χρονολόγια ανά περιπτωσιολογική μελέτη, όσο και εκείνο της ανάλυσης και ερμηνείας των γεγονότων υπό το πρίσμα της Συστημικής Γεωπολιτικής Ανάλυσης, του θεωρητικού και μεθοδολογικού εργαλείου, που ο ίδιος ο ποντιακής καταγωγής καθηγητής έχει εισάγει στον επιστημονικό διάλογο εδώ και δεκαετίες και συνεχίζει να αναπτύσσει υπό τη θεσμική σκέπη του Εργαστηρίου Γεωπολιτισμικών Αναλύσεων Ευρύτερης Μέσης Ανατολής και Τουρκίας του ΕΚΠΑ.

Μέσω του βιβλίου καθίσταται ευκρινής η βαθιά πεποίθηση του Ιωάννη Μάζη ότι η «περίοδος Νταβούτογλου», την οποία ακόμη διανύουμε, έχει ταυτιστεί με ένα νέο τρόπο θέασης της ευρύτερης περιφέρειας από πλευράς της Τουρκίας, που δυστυχώς δεν έχει γίνει κατανοητός από την «ευτυχή Ελλάδα», όπως ο ίδιος επισημαίνει σκωπτικά.

Η ελληνική κατευναστική στρατηγική των τελευταίων δεκαετιών κρίνεται μάλλον ως παράδειγμα προς αποφυγή για οιονδήποτε δρώντα, ο οποίος επιθυμεί τη διασφάλιση της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων του, ενόσω αντιμετωπίζει ένα ρητά διακηρυγμένο αναθεωρητικό δρώντα, όπως η Τουρκία των Αχμέτ Νταβούτογλου και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Κατόπιν της υπό γεωπολιτικούς όρους σκιαγράφησης του ερμηνευτικού σκέλους, ο καθηγητής προχωρά στην κριτική επί τεσσάρων μείζονος σημασίας γεγονότων των τελευταίων ετών, τα οποία συνδέονται άρρηκτα με την τουρκική επιθετικότητα και την αντίστοιχη στρατηγική απονεύρωση περιφερειακών δυνητικών εξισορροπητών.

Αναφέρεται διαδοχικά στην περίφημη «Συμφωνία των Πρεσπών», στη μεθοδευμένη καλλιέργεια ενός πλαισίου «ελληνοτουρκικού διαλόγου» άνευ προϋποθέσεων, κόκκινων γραμμών και κατ’ επέκταση όρων διεθνούς δικαίου, στις γεωπολιτικές προεκτάσεις των διακρατικών διεργασιών στο ενεργειακό σύμπλοκο της Ανατολικής Μεσογείου και τέλος, στη ρωσική γεωστρατηγική στον Καύκασο επ’ αφορμή των όσων διαδραματίστηκαν κατά τον πόλεμο Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν το 2020. Παράλληλα, η έκδοση ολοκληρώνεται με την παράθεση νομικών εγγράφων, τα οποία τεκμαίρουν τα συμπεράσματα της συνολικής ανάλυσης.

Ο όρος «Παλίμψηστον» αναφέρεται στην περγαμηνή, της οποίας το περιεχόμενο καλύφθηκε, ώστε να επαναχρησιμοποιηθεί ως βάση για ένα νέο κείμενο.

Έτσι, από τη μία πλευρά, ο Ιωάννης Μάζης περιγράφει πως η συντελούμενη ανακατανομή ισχύος στο μεσογειακό χώρο, με υπαίτια την Τουρκία του Νταβούτογλου, συντελείται με προϋπάρχοντα υλικά όπως η συντεταγμένη εργαλειοποίηση του Ισλάμ, αλλά με ένα νεοεισαχθέντα – δυτικής έμπνευσης – στρατηγικό σχεδιασμό. Η εν λόγω νταβουτογλιανή γεωστρατηγική πρόταση γεννά τεράστιες προκλήσεις για το σύμπλοκο της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής, τα θιγόμενα εθνοκράτη και τους ενδιαφερόμενους υπερσυστημικούς δρώντες, δηλαδή τις Μεγάλες Πλανητικές Δυνάμεις.

Από την άλλη πλευρά, σαφώς επηρεασμένος από την εκπαίδευσή του, τη σχετική κουλτούρα του μηχανικού του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και το «Παλίμψηστο του Αρχιμήδη», το οποίο περιλαμβάνει τις πραγματείες «Περί των μηχανικών θεωρημάτων», «Περί των επιπλεόντων σωμάτων» και «Οστομάχιον», ο καθηγητής του ΕΚΠΑ παρουσιάζει το πλήρες πλέγμα των αιτίων και των αιτιατών, περί την κατά την τελευταία δεκαετία αποσταθεροποίηση του μεσογειακού χώρου, στη βάση παλαιότερων μελετημάτων του.