Η Νάνα Μούσχουρη, μια από τις πιο εμβληματικές προσωπικότητες της παγκόσμιας μουσικής σκηνής, σήμερα, συμπληρώνει 91 χρόνια ζωής.
Ένα ταξίδι ζωής που ξεκίνησε στα Χανιά και κατέληξε στις μεγαλύτερες μουσικές σκηνές του κόσμου, με φωνή που αγκάλιασε 15 γλώσσες και συγκίνησε εκατομμύρια ανθρώπους.
Η ίδια, σε συνέντευξή της στο γερμανικό περιοδικό Der Spiegel, όταν έσβησε τα 90 κεράκια της γενέθλιας τούρτας της, παραδέχτηκε πως είχε έρθει η ώρα να αποχωρήσει: «Δεν μπορώ να προσποιούμαι τη νέα γυναίκα. Δεν θέλω να στεναχωρήσω τους ανθρώπους. Δεν έχω το δικαίωμα να ανέβω στη σκηνή και να μην τραγουδήσω καλά, ακόμη κι αν το κοινό με χειροκροτήσει γι’ αυτό.»
Μετά από περισσότερα από 60 χρόνια καριέρας, 1.500 τραγούδια, 300 εκατομμύρια πωλήσεις και μια ζωή γεμάτη από θριάμβους αλλά και δοκιμασίες, η Νάνα Μούσχουρη αποχαιρέτησε με αξιοπρέπεια τη σκηνή, αποδεικνύοντας γιατί δεν ήταν απλώς μια τραγουδίστρια, αλλά ένας θεσμός της παγκόσμιας πολιτιστικής ιστορίας.
Η αρχή στα Χανιά, τα παιδικά χρόνια στην Αθήνα
Γεννημένη στις 13 Οκτωβρίου 1934 στα Χανιά, η Ιωάννα (Νάνα) Μούσχουρη βίωσε από μικρή την ανασφάλεια του πολέμου. Όπως είχε δηλώσει η ίδια στην εφημερίδα Le Parisien το 2024:
«Εγώ που είμαι παιδί του πολέμου δεν πίστευα ποτέ ότι θα έφτανα τόσο μακριά και θα τραγουδούσα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο κόσμος μού έχει δώσει τόση αγάπη, είμαι πολύ ευγνώμων.»
Το 1937, η οικογένεια μετακόμισε στην Αθήνα. Η Νάνα και η αδερφή της Τζένη πέρασαν δύσκολα χρόνια, αλλά η αγάπη για τη μουσική είχε φωλιάσει από νωρίς μέσα της. Το 1950, έγινε δεκτή στο Ωδείο Αθηνών, όπου σπούδασε κλασικό τραγούδι και πιάνο.
Ωστόσο, το ταλέντο της δεν χωρούσε στους τοίχους του Ωδείου: το 1957 αποβλήθηκε, όταν αποκαλύφθηκε πως τραγουδούσε σε νυχτερινά μαγαζιά. Εκεί ήρθε και η γνωριμία με τον Γιώργο Οικονομίδη, ο οποίος την σύστησε στον Μάνο Χατζιδάκι – τον άνθρωπο που θα της άλλαζε τη ζωή. Η γνωριμία τους έγινε το 1958. Εκείνος διέκρινε αμέσως το ιδιαίτερο ηχόχρωμα της φωνής της. Η συνεργασία τους έφερε την πρώτη επιτυχία με τραγούδια όπως «Κάπου υπάρχει η αγάπη μου».
Το 1960, εμφανίστηκε στο Φεστιβάλ της Βαρκελώνης, κερδίζοντας τις εντυπώσεις. Ακολούθησε η ηχογράφηση του «The White Rose of Athens», αγγλική διασκευή του ελληνικού τραγουδιού «Σαν σφυρίξεις τρεις φορές». Και αυτή ήταν η εκκίνηση της διεθνούς της καριέρας. Το κομμάτι ηχογραφήθηκε στα αγγλικά και στα γερμανικά και έγινε παγκόσμια επιτυχία. Από εκεί και πέρα, η Νάνα Μούσχουρη δεν ήταν πια μόνο μια ταλαντούχα τραγουδίστρια από την Ελλάδα, αλλά μια διεθνής σταρ με τεράστιες πωλήσεις σε όλο τον κόσμο.
«Το τραγούδι έγινε χρυσός δίσκος στη Γερμανία και με έκανε σταρ κυριολεκτικά μέσα σε μια νύχτα», έχει πει η Νάνα Μούσχουρη σε παλιότερη συνέντευξή της στο BBC.
Η χαρακτηριστική χροιά της, τα μεγάλα της γυαλιά και η διακριτική της παρουσία την ξεχώριζαν από τις glam σταρ της εποχής. Κι όμως, κατάφερε το ακατόρθωτο: να γίνει η πιο εμπορική τραγουδίστρια της Ευρώπης και μάλιστα να παραμείνει στην κορυφή για δεκαετίες.
Πιο πάνω από τη Μαντόνα: Οι πωλήσεις που έγραψαν ιστορία
Στη δεκαετία του ’80, η Μαντόνα κυριαρχούσε στα charts. Κι όμως, όπως σχολιάζουν συχνά μουσικοί συντάκτες, η Νάνα Μούσχουρη είχε ήδη κατακτήσει την κορυφή.
Τραγούδια όπως το «Only Love», το soundtrack της βρετανικής σειράς Mistral’s Daughter, της χάρισαν τεράστια επιτυχία στα ’80s και παρ’ όλο που το αντίπαλον δεος ήταν η Μαντόνα, στα βρετανικά charts, η Νάνα Μούσχουρη είχε ήδη πολύ πιο υψηλά νούμερα. Πωλήσεις που η βασίλισσα της ποπ χρειαζόταν χρόνια για να φτάσει.
Είναι αλήθεια ότι η Μούσχουρη είναι μία από τις πιο επιτυχημένες εμπορικά τραγουδίστριες όλων των εποχών, με περισσότερες από 300 εκατομμύρια πωλήσεις δίσκων παγκοσμίως. Και για να μιλάμε με μεγαλύτερη σαφήνεια, αυτές οι πωλήσεις ήταν περισσότερες από αυτές της Γουίτνι Χιούστον, της Σελίν Ντιόν ή της Lady Gaga.
Σύμφωνα, μάλιστα με το Guinness World Records, οι πωλήσεις της Μούσχουρη την καθιστούν μία από τις 10 κορυφαίες καλλιτέχνιδες σε πωλήσεις όλων των εποχών, δίπλα στις σταρ της παγκόσμιας μουσικής σκηνής.
Σε παλιότερη συνέντευξή της στο Secret, η ίδια εξηγούσε πώς διαχειρίστηκε την επιτυχία: «Πουλούσα δίσκους και λέγαμε μετά ότι θα κάνουμε έναν άλλον δίσκο. Έπρεπε να είναι καλύτερος από τον προηγούμενο, με το δικό μας γούστο βέβαια… να μην χάσουμε την πίστη του κόσμου σ’ εμάς…»
Καριέρα χωρίς σύνορα
Η καριέρα της Μούσχουρη απλώθηκε σε περισσότερες από 40 χώρες, με επιτυχίες σε αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιταλικά, ιαπωνικά και φυσικά ελληνικά. Έχει δώσει πάνω από 10.000 συναυλίες, συνεργάστηκε με μουσικούς όπως οι Quincy Jones, Julio Iglesias, Charles Aznavour, Μισέλ Λεγκράν, και φυσικά, τον Χάρι Μπελαφόντε.
Κατά τη διάρκεια της συνεργασίας της με τον τελευταίο η Νάνα Μούσχουρη ζορίστηκε αρκετά καθώς οι «παραξενιές» της δε συγχωρούνταν εύκολα: τα γυαλιά της, που αποτελούσαν σήμα κατατεθέν, δεν άρεσαν στον Μπελαφόντε. Της ζήτησε να τα βγάλει. Η Νάνα το έκανε για τρία βράδια. Μετά δεν άντεξε. «Έχω μυωπία, δεν βλέπω καλά. Αλλά πάνω απ’ όλα, θέλω να είμαι ο εαυτός μου», του είπε και επέμεινε: «Αν δεν σας αρέσουν, θα φύγω μαζί με τα γυαλιά μου». Εκείνος τελικά υποχώρησε.
Επιτυχημένη αλλά και μαμά
Το 1960 παντρεύτηκε τον κιθαρίστα της μπάντας της Γιώργο Πετσίλα. Μαζί απέκτησαν δύο παιδιά: τον Νικόλα το 1968 και την Ελένη (Λενού) το 1970. Χώρισαν το 1974. Πολλά χρόνια αργότερα, το 2003, παντρεύτηκε τον επί πολλά χρόνια σύντροφό της και μουσικό παραγωγό Αντρέ Σαπέλ, με τον οποίο ζει μέχρι και σήμερα στο Παρίσι.
Ο Νικόλας Πετσίλας, γιος της σπουδαίας Ελληνίδας τραγουδίστριας, έχει χαράξει τη δική του, ξεχωριστή πορεία στον χώρο του παγκόσμιου κινηματογράφου. Με σπουδές στην οπτικοακουστική τέχνη και βαθιά αγάπη για την εικόνα, έχει σταθεί πίσω από την κάμερα σε μερικές από τις πιο εμβληματικές παραγωγές των τελευταίων δεκαετιών –όπως το Batman και το Mad Max.
Ο Νικόλας δεν επέλεξε τη σκηνή όπως η μητέρα του, αλλά τον κόσμο του φακού – και μέσα από αυτόν αφηγείται ιστορίες με αισθητική και συνέπεια. Κατοικεί στο Μόντρεαλ του Καναδά, είναι πατέρας τριών παιδιών και εργάζεται ως χειριστής κάμερας, ενώ συχνά μοιράζεται στα κοινωνικά δίκτυα στιγμές από τα παρασκήνια της δουλειάς του.
Παρότι ζει στο εξωτερικό, διατηρεί στενούς δεσμούς με τις ελληνικές του ρίζες. Η παρουσία του είναι διακριτική αλλά ουσιαστική, όπως και το έργο του – ένα έργο που εντυπωσιάζει χωρίς να φωνάζει, αφήνοντας το στίγμα του στη σύγχρονη κινηματογραφική τέχνη.
Όσο για τη Λενού Πετσίλα, έχει λατρεία και εκείνη όπως και η μητέρα της, λατρεία για το τραγούδι και μάλιστα είναι τραγουδίστρια. Έχοντας μεγαλώσει και εκείνη στο εξωτερικό, όχι μόνο δεν ξεχνά τις ελληνικές ρίζες της αλλά λατρεύει και κάθε τι ελληνικό. Στο παρελθόν έχει κάνει αρκετές εμφανίσεις και έχει τραγουδήσει στο ελληνικό κοινό. Επίσης, επιχείρησε να εκπροσωπήσει και την Ελλάδα στον 46ο διαγωνισμό της Eurovision με το τραγούδι S’ efxaristo, με ελληνικό στίχο, δεν κατάφερε όμως να προκριθεί. Για την ιστορία να πούμε ότι το 2001, την Ελλάδα εκπροσώπησαν οι Antique με το τραγούδι «Die for You», το οποίο κατέληξε στην 3η θέση του τελικού.
Οι δύσκολες στιγμές
Το 2015, η Νάνα Μούσχουη διαγνώστηκε με καρκίνο στο πάγκρεας, και αργότερα πέρασε περιτονίτιδα και περιπέτειες υγείας στην πανδημία.
«Το 2015 είχα καρκίνο στο πάγκρεας. Είµαι ακόµα εδώ. Πέρασα, µάλιστα, και περιτονίτιδα. Είχα πολλά πράγµατα. Ολοι φοβούνται. Όταν είσαι έξω από τη χώρα σου, είσαι πιο ευαίσθητη, και γι’ αυτό τα πήγα πολύ δύσκολα. Αλλά τελικά άκουσα τον γιατρό µου – ήταν πολύ καλός γιατρός. Και τον έχω µέχρι και τώρα. Ο γιατρός µου ήταν για µένα η σωτηρία. Όταν έχω κάτι, πηγαίνω εκεί για να µε φροντίσει. Έχω περάσει πολλά» είχε παραδεχτεί σε συνέντευξή της στο Secret και συνέχιζε με συγκίνηση:
«Τώρα τελευταία έχω αρχίσει να σκέφτομαι το τέλος. Λέω τι θα γίνει ο άνδρας μου, τι θα γίνουν τα παιδιά μου. Απ’ την άλλη λέω, θα πάω να βρω τη μαμά μου, τον μπαμπά μου, τον Μάνο, τους φίλους μου που έχουν φύγει όλοι».
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19 πέρασε και άλλη περιπέτεια υγείας, το ίδιο σοβαρή και μάλιστα είχε νοσηλευτεί για ένα μήνα. «Έχασα δυνάμεις. Όταν βγήκα από το νοσοκομείο, έπεσα μέσα στο σπίτι. Από τότε είμαι προσεκτική», είπε σε πρόσφατη συνέντευξή της. Αυτές οι περιπέτειες την έκαναν να επαναξιολογήσει τη σχέση της με το τραγούδι και να σκεφτεί την τελική αποχώρηση από τη σκηνή.
Η πολιτική, η UNICEF και η Ελλάδα
Από το 1994 ως το 1999 διετέλεσε ευρωβουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία. Ωστόσο, ένιωσε πως ο ρόλος της δεν ήταν αυτός: «Πήγα για να δώσω, όχι για να πάρω. Δεν μου ταίριαξε η πολιτική…»
Υπήρξε πρέσβειρα καλής θέλησης της UNICEF και υπερασπίστηκε με πάθος τα δικαιώματα των παιδιών. Το 1993 έδωσε μια ιστορική συναυλία στην Κύπρο για την επανένωση του νησιού, τραγουδώντας ταυτόχρονα για Έλληνες και Τουρκοκύπριους.
Η αποχαιρετιστήρια περιοδεία και η παρακαταθήκη
Αν και είχε ανακοινώσει το τέλος της καριέρας της το 2008, επέστρεψε το 2018 με τον δίσκο Forever Young, ερμηνεύοντας κομμάτια από Ντίλαν, Σινάτρα, Μπαρέτ, με φωνή ώριμη, καθαρή και συγκινητική.
Τον Απρίλιο του 2024, ωστόσο ξεκίνησε την τελευταία της περιοδεία σε επιλεγμένες πόλεις της Ευρώπης, με το Παρίσι να είναι ο σταθμός αποχαιρετισμού. Όπως δήλωσε: «Ήρθε η ώρα να πω “αντίο”. Όχι με θλίψη. Αλλά με ευγνωμοσύνη.»
«Είμαι Ελληνίδα. Και θα είμαι πάντα»
Ανεξάρτητα από το πού ζούσε κατά περιόδους της ζωής και της καριέρας της, η Νάνα Μούσχουρη δεν απομακρύνθηκε ποτέ από την Ελλάδα.
«Πάντα κουβαλούσα την πατρίδα μου στην ψυχή μου. Είμαι Ελληνίδα. Και θα είμαι πάντα», είχε πει στο ERT World το 2023.
Σήμερα, στα 91 της, η Νάνα Μούσχουρη έχει καθιερωθεί ως σύμβολο πολιτισμού, φωνή ειρήνης, γυναίκα που στάθηκε μόνη της σε μια ανδροκρατούμενη βιομηχανία και κέρδισε με τον χαρακτήρα, τη φωνή και την αξιοπρέπειά της.
Η φωνή της θα συνεχίσει να ακούγεται. Όχι μόνο στους δίσκους. Αλλά στις καρδιές όσων πίστεψαν στην τέχνη που δεν φωνάζει, αλλά ψιθυρίζει με δύναμη.
Κάλλια Λαμπροπούλου
