pontosnews.gr
Σάββατο, 6/09/2025
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • Videos
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • Videos
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
pontosnews.gr
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων

Ποντιακή διάλεκτος: Ένας ιωνικός αντίλαλος από το παρελθόν

Γράφει ο Σταύρος Παπαντωνίου

16/06/2019 - 9:00πμ
Ποντιακή διάλεκτος: Ένας ιωνικός αντίλαλος από το παρελθόν - Cover Image

(Φωτ.: wikipedia.org)

Κοινοποίηση στο FacebookΜοιράσου το στο TwitterΜοιράσου το στο Whatsapp

Η γλώσσα δεν είναι μόνο μέσο επικοινωνίας. Δεν χρησιμεύει μόνο για να μιλούν οι άνθρωποι μεταξύ τους. Είναι ο τρόπος που βλέπει κανείς τον κόσμο ολόκληρο. Οι λέξεις, οι συλλαβές, τα φωνήεντα είναι ο αντίλαλος από το παρελθόν. Αποτελούν παράθυρο στις δράσεις των ανθρώπων που προηγήθηκαν, δίνουν πρόσβαση σε πολιτισμό και νοοτροπία. Αποτυπώνουν ιστορικές διαδρομές, κοινωνικές διεργασίες αιώνων, μαρτυρούν ταυτότητα.

Υπό αυτή την έννοια, ο Πόντος μάς έχει προσφέρει κάτι εξαιρετικά πολύτιμο.

Σε άλλον γεωγραφικό χώρο, «απομονωμένος» από τις γλωσσικές διεργασίες της ηπειρωτικής Ελλάδας, μας διέσωσε μια γλώσσα με χαρακτηριστικά πανάρχαια. Πλήθος χαρακτηριστικών του, προφοράς και γλωσσικών τύπων, μας μεταφέρουν πίσω στο χρόνο.

Η διατήρηση της αρχαίας προφοράς του «η» ως «ε» επιβίωσε. Είναι πεγάδι αντί για πηγάδι και άκλερος αντί άκληρος. Ζελεύω αντί ζηλεύω. Το ίδιο και η προφορά του «ω» ως «ο». Το κουδούνι είναι «κώδων», το κάρβουνο είναι «καρβώνι», το ζουμί «ζωμίν», το τραγούδι «τραγωδία» και το λουρί «λωρίν».

Τα ιωνικά κατάλοιπα φαίνονται και στη χρήση των ψιλών συμφώνων (κ, π, τ) αντί δασέων (χ, φ, θ): ασπαλίζω αντί ασφαλίζω, ουκί αντί ουχί.

Κατάλοιπο της ιωνικής διαλέκτου και ο τονισμός στην προπαραλήγουσα: άδελφε αντί αδελφέ. Ιωνική είναι και η διατήρηση του «σ»: σεύτλον αντί τεύτλον.

Πλήθος αρχαϊκών τύπων διασώζονται, όπως η διατήρηση της κατάληξης της ονομαστικής των ουδετέρων ονομάτων σε -ίον: χωρίον αντί χωριό. Ή λέξεις που στη νέα ελληνική αντικαταστάθηκαν, χάθηκαν ή εξελίχθηκαν: Όθεν αντί όπου, λακτίζω αντί κλοτσάω, κρούω αντί χτυπώ, ριγώ αντί κρυώνω, λώπη αντί ρούχο, ωτίν αντί αυτί, άφ’ς από την προστακτική «άφες» του αφίημι, άβρωτος αυτός που δεν τρώγεται, και παλαλός από τη μετοχή απολωλώς του ρήματος απόλλυμαι (χάνομαι), ξύγαλαν αντί γιαούρτι, αυτούσιο το καλλύνω (ομορφαίνω) που στα νέα ελληνικά επέζησε μόνο στα καλλυντικά.

Ακόμα η διατήρηση της αρχαίας κατάληξης της προστακτικής των ρημάτων σε -ον. Γράψον αντί γράψε, άψον (από άφτω) αντί άναψε, λύσον αντί λύσε. Ο κατάλογος των λέξεων ατελείωτος. Για παράδειγμα:

  • Το λίστρον είναι το σκαπτικό εργαλείο, από το αρχαίο λιστρεύω (σκάπτω).
  • Το χάταλον το μωρό από το αρχαίο «αταλόν» που σημαίνει τρυφερός.
  • Ο λίβος η σταγόνα, από το αρχαίο λείβω που σημαίνει στάζω.
  • Χρα το δέρμα. «Τρέπετε χρως» δηλαδή έχασε το χρώμα του, λέει ο Όμηρος.

Τα παραδείγματα πολλά και άλλοι αρμοδιότεροι από μένα τα έχουν καταγράψει με επιστημονικό τρόπο. Η ουσία αυταπόδεικτη: ο Πόντος διέσωσε έναν γλωσσικό πλούτο, είναι ένα παράθυρο σε μια ωραία γλώσσα που πρέπει να μείνει ζωντανή. Γιατί μόνο ο θάνατος της γλώσσας ορίζει την οριστική ήττα ενός πληθυσμού και ενός πολιτισμού.

Σταύρος Παπαντωνίου

  • Πηγή: kathimerini.gr.
ΚοινοποίησηTweetSend
google news

Ακολουθήστε μας στο Google News

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Σταυρίτες, ο μήνας της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού - Cover Image
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Σταυρίτες, ο μήνας της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού

1/09/2025 - 8:38πμ
Στο παρχάρι, αποχαιρετισμός των παραθεριστών από την Τραπεζούντα (φωτ.: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών / δωρήτρια: Αθηνά Μακρίδου-Καλλιγά)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

31η Αυγούστου, η κλειδοχρονιά της ποντιακής παράδοσης

31/08/2025 - 8:36πμ
(Φωτ.: Richard Bartz / commons.wikimedia.org)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Λαϊκή ιατρική στον Πόντο: Οι χίλιες και δύο χρήσεις των προϊόντων της μέλισσας – Από το μέλι μέχρι το κερί

30/08/2025 - 8:00μμ
Ακουαρέλα του Χρήστου Γ. Δημάρχου με θέμα τη γαμήλια πομπή
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Ποντιακά έθιμα και τραγούδια του γάμου

24/08/2025 - 11:05πμ
Στις καλαμένιες καλαθούνες οι σοδειές (φωτ.: Επιτροπή Ποντιακών Μελετών)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Οι Αύγουστοι των Ποντίων είχαν λεφτοκάρυα, καπνά και κοκκύμελα

10/08/2025 - 3:48μμ
Στην περιοχή που περικλείεται από τη Ματσούκα, τα Πλάτανα και τη Τόνγια, και σήμερα ονομάζεται Ντούζκιοϊ βρίσκονταν τα μοναστήρια Καραπτάλ και Χωνευτέρ' (πηγή: facebook.com/bdeveci61)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Το μυστικό του Γιακούπ-αγά: Τα μοναστήρια όπου πήγαιναν Τούρκοι αγάδες από Ματσούκα, Πλάτανα και Τόνγια αλλά όχι χριστιανοί

1/08/2025 - 3:02μμ
(Πηγή: YouTube/ Kostis Vasiliadis)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Κωστής Βασιλειάδης, Κώστας Ορφανίδης και Γιώργος Ζήγος ενώνουν τις φωνές τους για το «Ε! κορτσόπον, ντο τερείς»

23/07/2025 - 1:30μμ
Ο ναός του Προφήτη Ηλία στην ενορία Πινατάντων της Σάντας (φωτ.: Facebook / Ψηφιακή Σάντα / Christos Xenidis)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Ο Προφήτης Ηλίας και ο θρύλος για τη βροχή – Από το Καρς, στην ποντιακή διάλεκτο

20/07/2025 - 11:34πμ
Η παρχαρομάνα ατενίζει τον παρχάρη της (φωτ.: Θωμαΐς Κιζιρίδου)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Παρχαρομάνα, ρωμάνα, αρνομάνα, νεράιδα ή μήπως απλώς μάνα του παρχαριού;

8/07/2025 - 9:05μμ
Άποψη της Τραπεζούντας από τον νότο, το 1833 (πηγή: en.wikipedia.org/wiki/Trabzon/ Godfrey Thomas Vigne)
ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Κιθάρενα – Αργαλί: «Εικόνες» από την αγροτική ζωή στα δροσόλουστα σιμοχώρια της Τραπεζούντας

29/06/2025 - 9:44πμ
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

(Φωτ.: EUROKINISSI / Γιώργος Κονταρίνης)

Το καλοκαιράκι συνεχίζεται με μικρή άνοδο της θερμοκρασίας

7 λεπτά πριν
(Φωτ.: EUROKINISSI / Αργυρώ Αναστασίου)

Εθνική πέντε… αστέρων – Ιδανικό ξεκίνημα στα προκριματικά του Παγκοσμίου Κυπέλλου

8 ώρες πριν
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και η υπουργός Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη στη διάρκεια της εκδήλωσης (φωτ.: EUROKINISSI/Νάσος Σιμόπουλος)

Πιλοτικό πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης σε 20 λύκεια – «Τεράστια πρόκληση αλλά και ευκαιρία»

9 ώρες πριν
O γενικός διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Βενιζέλος», Νικόλαος Παπαδάκης (φωτ.: facebook/Kyriakos Pierakkakis)

Πέθανε ο πρόεδρος του Ιδρύματος Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Ν. Παπαδάκης

9 ώρες πριν
Έλληνες στο Τσανάκκαλε (φωτ.: «Η Έξοδος», τόμος Β', εφ. «Καθημερινή»)

1922 – Μαρτυρία Κυριάκου Κουκουλήθρα: Οι άλλοι που ήταν εξορία γύρισαν αποδεκατισμένοι· πέθαναν πολλοί εκεί

10 ώρες πριν
(Φωτ.: ΚΟΕ)

Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα πόλο Νεανίδων: Φουλ για μετάλλιο η Εθνική

10 ώρες πριν
pontosnews.gr

Ειδήσεις και άρθρα για τον Πόντο και τη Μ. Ασία, αλλά και την επικαιρότητα στην Ελλάδα, τον Κόσμο και την Ομογένεια. Πλούσια θεματολογία ποικίλης ύλης με έμφαση σε πολιτιστικά δρώμενα.

Copyright © 2025 pontosnews.gr
Made by minoanDesign

  • TAYTOTHTA
  • ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
  • ΟΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ
  • ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ
Δεν βρέθηκαν αποτελέσματα
Προβολή όλων
  • ΑΡΧΙΚΗ
  • ΠΟΝΤΟΣ
    • ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
    • ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ
    • ΙΣΤΟΡΙΑ
    • ΠΑΡΑΔΟΣΗ
    • ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ
    • ΣΥΛΛΟΓΟΙ
    • ΛΕΞΙΚΟ
  • ΕΛΛΑΔΑ
  • ΚΥΠΡΟΣ
  • ΟΜΟΓΕΝΕΙΑ
  • ΠΟΛΙΤΙΚΗ
  • ΓΝΩΜΕΣ
    • Μάρκος Τρούλης
    • Παντελής Σαββίδης
    • Σάββας Καλεντερίδης
    • Θεόφιλος Πουταχίδης
  • ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
  • ΑΜΥΝΑ
  • ΚΟΣΜΟΣ
  • ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ
  • ΥΓΕΙΑ
  • ΠΕΡΙΕΡΓΑ
  • ΣΥΝΤΑΓΕΣ
  • ΠΙΣΤΗ
  • ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ
  • ΤΑΞΙΔΙ
  • ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
  • PONTOS BLOG

Copyright © 2024 pontosnews.gr
Made by minoanDesign