Οι πρόσφατες δηλώσεις του Ερντογάν να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί τροφοδότησαν ανησυχία τον δυτικό κόσμο. Οι ισλαμιστικές, συντηρητικές και εθνικιστικές οργανώσεις στην Τουρκία είχαν ζητήσει από καιρό να διατεθεί το ορόσημο της ορθοδοξίας για μουσουλμανική λατρεία.
Όπως υπενθυμίζει ο Τούρκος δημοσιογράφος Ruşen Çakır, ο οποίος παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τα ισλαμικά κινήματα, οι συντηρητικές και ισλαμικές ομάδες στην Τουρκία πρόβαλαν τρία αιτήματα στις διαδηλώσεις τους πριν από την ανάληψη της εξουσίας από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) το 2002: την άρση την απαγόρευσης της ισλαμικής μαντίλας, τον τερματισμό των περιορισμών στις θρησκευτικές σχολές Ιμάμ-Χατίπ και τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Χτισμένη ως εκκλησία το 537, η Αγία Σοφία ήταν ο τόπος όπου στέφθηκαν οι βυζαντινοί αυτοκράτορες. Μετατράπηκε σε τζαμί μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς το 1453. Με εντολή του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ιδρυτή της σύγχρονης Τουρκίας, η Αγία Σοφία έγινε μουσείο το 1935.
Κατά τη διάρκεια της 16χρονης κυριαρχίας του ΑΚΡ, όλα τα αιτήματα σχετικά με τη μαντίλα και τις σχολές Ιμαμ-Χατίπ έχουν ικανοποιηθεί, αλλά η Αγία Σοφία παρέμεινε μουσείο. To 2014, κατά την επαναλειτουργία ενός ανακαινισμένου τζαμιού στην Κωνσταντινούπολη, ο Ερντογάν αποκρίθηκε στα αιτήματα για τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας, λέγοντας στους πιστούς να χρησιμοποιούν τα υπάρχοντα τζαμιά στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένου του φημισμένου «Μπλε Τζαμιού». Το «Μπλε Τζαμί» βρίσκεται ακριβώς δίπλα. «Ας γεμίσει πρώτα αυτό και θα δούμε στη συνέχεια», είπε.
Με την οικονομία να αναπτύσσεται το 2018 με 2,5 %, από 7,4 % το 2017, με την ανεργία να σκαρφαλώνει στο 15%, και την λίρα να χάνει 30 % πέρυσι, ο Ερντογάν δεν είχε και πολλές άλλες επιλογές για να ικανοποιήσει, τουλάχιστον λεκτικά, τους ισλαμιστές ψηφοφόρους του ενόψει των αυριανών τοπικών εκλογών. Ταυτόχρονα, θα μπορούσε να θεωρηθεί επίσης ως μια ακόμα ρεβανσιστική κίνηση ενάντια στο κεμαλικό καθεστώς.
Με μια διαφορετική ανάγνωση, θα μπορούσε να είναι ένα ακόμα μήνυμα προς τον έξω κόσμο, κυρίως την Ελλάδα.
Η Αγία Σοφία των 1482 χρόνων –ό,τι πιο μεγαλειώδες, πιο δοξασμένο, πιο ιστορικό και πιο ιερό υπάρχει στα επιτεύγματα της χριστιανικής αρχιτεκτονικής– θα μπορούσε να αποτελέσει το επίκεντρο της έντονης διαμάχης, τόσο της εγχώριας όσο και διεθνούς, τις επόμενες ημέρες, ανάλογα με τις πολιτικές εξελίξεις. Οι δηλώσεις του Ερντογάν περνάνε και μέσα από τις ρωσοτουρκικές σχέσεις, αφενός λόγω της πρόσφατης αυτοκεφαλίας της Ουκρανικής Εκκλησίας και αφετέρου λόγω άρσης βίζας για την επίσκεψη των Ρώσων πολιτών στην Τουρκία. Οι δηλώσεις και οι κινήσεις που κάνει ο Ερντογάν, θα πρέπει να παρακολουθούνται προσεκτικά, μετά τις εκλογές της Κυριακής. Μόνο τότε θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε τις πραγματικές προθέσεις του.
- Του Γεώργιου Μουρουζίδη
