Υποσχεθήκαμε στο προηγούμενο άρθρο πως θα ξεκαθαρίσουμε τις σκιές που ρίχνουν κάποια σαθρά ιδεολογήματα στη σχέση της Δημοκρατίας, της Αξιοκρατίας και της Ορθόδοξης πίστης μας.
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, λοιπόν, για να τα ξεμπερδέψουμε. Ας βάλουμε καθαρά τα ερωτήματα πρώτα, κι ύστερα ας τα απαντήσουμε όμορφα και λογικά. Πρώτο ερώτημα: Είναι η αξιοκρατία σε αντίθεση με τη δημοκρατία; Η απάντησή μου είναι ένα μεγάλο όχι. Γιατί η αξιοκρατία είναι η γενεσιουργός αιτία της δημοκρατίας, το βασικό ζητούμενο που οδήγησε στη γέννηση αυτού του πολιτεύματος. Κι ως τέτοια, δεν μπορεί να είναι σε αντίθεση. Κι αυτό θα δείτε πως είναι αλήθεια, αν παραδεχτείτε πώς το βασικό ζητούμενο για τους πολίτες, για κάθε λαό, δεν είναι το πώς θα λέγεται το πολίτευμα με το οποίο κυβερνιέται. Αρκεί να ευημερεί, να είναι ελεύθερος, ασφαλής και να προκόβει με ειρήνη, δικαιοσύνη και ισονομία.
Κι όταν κάποιος σοφός, «καλός τε κ’ αγαθός» «τύραννος» τα πρόσφερε αυτά σε μια πόλη στην αρχαία Ελλάδα, όλοι ήταν μια χαρά και κανείς δεν συλλογιόταν για κάποιο άλλο πολίτευμα. Το πρόβλημα, όμως, το κομβικό σημείο, ήταν ο τρόπος της διαδοχής. Όλα ήταν καλά με τον βασιλιά που ήταν άξιος, δίκαιος και καλός και νοιαζόταν για το καλό του κόσμου.
Τι γινόταν όμως όταν ο διάδοχος ήταν ανάξιος κι ελλειμματικός; Έτσι νομίζω το σκέφτηκαν οι προπάτορές μας στην αρχαία Αθήνα.
Μια και δυο, είπαν, τούτο το πράγμα δεν είναι καλό να τ’ αφήνουμε στην τύχη. Κι αν είναι καλός ο γιος του βασιλιά εντάξει, κι αν δεν είναι μας κάθεται στο σβέρκο για χρόνια και μας αλλάζει τα φώτα. Ας βρούμε ένα άλλο πολίτευμα, όπου κάθε φορά εμείς όλοι μαζί θα βρίσκουμε τον πιο κατάλληλο και θα τον βάζουμε να μας κυβερνά. Κι όποιον παραδέχονται οι περισσότεροι ανάμεσά μας για καλύτερο, αυτόν θα τον τοποθετούμε εκεί, ίσο ανάμεσα σε ίσους, για να υπηρετεί το κοινό καλό.
Έτσι, νομίζω, το είπαν. Πρακτικά, λογικά κι ακομπλεξάριστα που λένε. Όπως εσύ Φειδία έχεις ταλέντο στη γλυπτική, κι εσύ Φρύνονα στον αθλητισμό, εσύ Περικλή έχεις ταλέντο στη διοίκηση. Και σε ψηφίζουμε όλοι να μας υπηρετείς από αυτήν τη θέση, κι ας κάνει ο καθένας μας τη δουλειά που ξέρει και κάνει καλύτερα για το καλό όλων μας.
Άρα, ποιο ήταν το ζητούμενο που οδήγησε στη γέννηση της δημοκρατίας; Η αναζήτηση του πιο άξιου, του άριστου κυβερνήτη. Δηλαδή, η αξιοκρατία. Άρα η αξιοκρατία όχι μόνο δεν αντίκειται στη δημοκρατία, αλλά, αντίθετα, είναι ο θεμέλιος λίθος της.
Για να δείτε πόσο μπερδεμένοι είναι αυτοί που νομίζουν το αντίθετο, σκεφτείτε το πώς παρεξηγούν κάτι που γράφει ο Θουκυδίδης. Λέει ο αρχιμάστορας της ιστορίας για τη δημοκρατία στην αρχαία Αθήνα ότι επειδή τον Περικλή τον επέλεγαν συνέχεια για ηγέτη, η δημοκρατία έμοιαζε, τελικά, με «ενός ανδρός αρχή». Κι αυτό που καταλαβαίνουν είναι πως δήθεν ο Θουκυδίδης ψέγει τη δημοκρατία της Αθήνας. Τόσο καταλαβαίνουν, τέτοια λένε. Γιατί για άλλα μπορεί να κάνει κριτική κανείς στους Αθηναίους και στη δημοκρατία τους, αλλά όχι γι’ αυτό.
Σύμφωνα μ’ αυτά που είπαμε παραπάνω, οι Αθηναίοι φαίνεται πως εφάρμοζαν την αξιοκρατία κι αναγνώριζαν την αριστεία με καθαρό μυαλό εκείνη την περίοδο. Αφού πίστευαν ότι ο Περικλής ήταν ο πιο κατάλληλος για τη δουλειά του ηγέτη, σε αυτόν την ανέθεταν συνέχεια. Πού είναι το περίεργο και το μη δημοκρατικό; Έτσι ζήσανε τον «Χρυσό Αιώνα» του Περικλή. Κι αν δεν τους τον έπαιρνε τον ηγέτη τους αναπάντεχα ο λιμός, ίσως να γράφανε με την καθοδήγησή του κι άλλες λαμπρές σελίδες στην ιστορία. Άρα στη δημοκρατία διαλέγεις ελεύθερα τον καταλληλότερο. Αλλά δεν αρκεί αυτό. Έπεται πως του κάνεις δώρο την πειθαρχία σου στους συμφωνημένους κανόνες. Η πειθαρχία αυτή δεν επιβάλλεται με το στανιό. Οι ελεύθεροι και υπερήφανοι πολίτες την πειθαρχία τους την κάνουν δώρο σ’ αυτόν που διαλέγουν για αρχηγό. Και βέβαια περιμένουν τότε ως αντίδωρο την ευημερία και την πρόοδο της πόλης.
Αυτό δεν μπορούν και δεν θέλουν να το καταλάβουν στην Ελλάδα τού σήμερα. Γι’ αυτό μπερδεύονται με τη δημοκρατική «ενός ανδρός αρχή» του Θουκυδίδη.
Κι έτσι, ούτε οι άρχοντες επιλέγονται αξιοκρατικά, ούτε κι αυτοί με τη σειρά τους φροντίζουν να στελεχώνονται τα δημόσια αξιώματα με τους κατάλληλους ανθρώπους στις κατάλληλες θέσεις. Αμφίδρομη αναξιοκρατία. Και οι ικανοί δεν ανταμείβονται σύμφωνα με την αξία τους και με την παραγωγικότητά τους – το αντίθετο μάλλον, βρίσκονται υπό διωγμό. Σαν πάνε να κάνουν κανένα βήμα για προκοπή, τη δική τους και του συνόλου, συναντούν χίλια δυο εμπόδια και τρώνε, που λέει κι ο λαός, πολύ ξύλο. Κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Έτσι, είναι μερικοί που πιστεύουν πως όλο αυτό είναι μια πλεκτάνη, ένα οργανωμένο σχέδιο, επειδή η αξιοσύνη στην Ελλάδα τού σήμερα διώκεται τόσο αριστοτεχνικά κι απόλυτα. Αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι.
Γιατί τα ανθρώπινα μυαλά δεν μπορούν να στήσουνε μια πλεκτάνη τέτοιας τελειότητας σε τόσο μεγάλη κλίμακα. Αλλιώς έχει προκύψει αυτό το πράγμα. Και θα σας πω τι νομίζω, στο επόμενο άρθρο.