Οι παροιμίες, τα γνωμικά και τα αποφθέγματα ήταν οι μικρές σύντομες λαϊκές εκφράσεις – λακωνικές ρήσεις που χρησιμοποιούσαν οι Πόντιοι στις μεταξύ τους συνομιλίες. Είναι η πατροπαράδοτη σοφία του λαού.
Πότε αστείες πότε σκωπτικές, χαρακτηρίζουν με παρομοιώσεις ασυνήθεις και ιδιόρρυθμες, ανθρώπινες πράξεις ή και λόγους. Ο ποντιακός λαός τις χρησιμοποιούσε όταν ήθελε να ισχυροποιήσει το λόγο του και να αποδώσει σωστά το νόημα των απόψεων και των ισχυρισμών τους, όπως λ.χ. το «Άβουλα τη Θεού φύλλον κι λαΐσκεται» (Χωρίς τη θέληση του Θεού, φύλλο δεν κουνιέται – Όλα εξαρτώνται από τη βούληση του Θεού).
Όλα αυτά –ρητά, γνωμικά, αποφθέγματα– ήταν το απαύγασμα της λαϊκής σοφίας, αλήθειες που πήγαζαν από τη μακρά τους πείρα. Είναι απίθανο, ακόμα και στις βραχείες συνομιλίες τους, οι Πόντιοι να μην έχουν χρησιμοποιήσει μία έστω παροιμία, είτε ως κρίση είτε ως σχόλιο, πάνω σε κάποιο πρόσωπο ή σ’ ένα γεγονός.
Και διαφαίνεται καθαρά πως οι Πόντιοι δεν έπρεπε κατ’ ανάγκη να είναι εγγράμματοι για να τις δημιουργούν και να τις χρησιμοποιούν. Γριούλες που δεν πήγαν ποτέ στο σχολείο χειρίζονταν με άριστη δεξιοτεχνία στο λόγο τους το γνωμικό και την παροιμία, και τα τοποθετούσαν σωστά στη δεδομένη στιγμή της συζήτησης.
Τάσος Κοντογιαννίδης
