Ο όρος «Καραμανλήδες» σημαίνει τους κατοίκους και υπηκόους του ισχυρού εμιράτου της Καραμανίας, που προέκυψε από τη διάλυση του κράτους των Σελτζούκων της Ρωμανίας (Ρουμ Σελτζούκ), που είχε πρωτεύουσα το Ικόνιο της Μικράς Ασίας. Το εμιράτο της Καραμανίας περιλάμβανε την Καππαδοκία, όπως και άλλες περιοχές της Μικράς Ασίας. Για πολλά χρόνια ήταν ανταγωνιστικό προς το κράτος των Οθωμανών, και η Καραμανία καταλήφθηκε από τον Μεχμέτ ΙΙ τον Πορθητή (κακώς αναφέρεται συχνά ως Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής) και τους Οθωμανούς, μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης και μετά την κατάκτηση από τους Οθωμανούς της Αυτοκρατορίας του Πόντου των Κομνηνών.
Η τουρκοφωνία των Καππαδοκών
Όσον αφορά την τουρκοφωνία των Καππαδοκών, αυτή προέκυψε από δύο ιστορικά γεγονότα: Τη μάχη του Ματζικέρτ (1071) και την απαγόρευση του Εμίρη της Καραμανίας Μεχμέτ Ι (1277) να ομιλείται στους δημόσιους χώρους άλλη γλώσσα εκτός από την τουρκική.
Αυτή η τελευταία απαγόρευση έμεινε στη λαϊκή παράδοση των Καραμανλήδων και των Καππαδοκών με τη φράση «τους έκοψαν τη γλώσσα». Και στο λαϊκό φαντασιακό πέρασε και εδραιώθηκε η ιδέα ότι κάποιοι κόψανε με το μαχαίρι τη γλώσσα μιας γενιάς ανθρώπων, έτσι ώστε να μη μπορούν να μιλήσουν καθόλου, για να μη μεταδώσουν την προγονική γλώσσα που μιλούσαν και οι ίδιοι στους απογόνους τους.
Στην πραγματικότητα επρόκειτο για μια αυστηρή απαγόρευση της ομιλίας άλλης γλώσσας πλην της τουρκικής σε δημόσιους χώρους μέσα στην επικράτεια του Εμιράτου της Καραμανίας.
Μετά τη μάχη του Ματζικέρτ, την ήττα του βυζαντινού στρατού μετά από προδοσία, και τη δολοφονία του Καππαδόκη Αυτοκράτορα Ρωμανού Δ΄ Διογένη από τους συνωμότες της Κωνσταντινούπολης, προέκυψε κενό πολιτικής εξουσίας στη Μικρά Ασία και ιδίως στην Καππαδοκία, με συνέπεια να εισβάλουν ληστρικά σώματα Τουρκομάνων, που καθιστούσαν αδύνατη την καλλιέργεια των αγρών και τον ομαλό κοινωνικό βίο των Καππαδοκών. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η έκρυθμη τούτη κατάσταση, προύχοντες Καππαδόκες με επικεφαλής επισκόπους καλούσαν τους Σελτζούκους να τους προστατεύσουν από τους Τουρκομάνους ληστές (οι οποίοι εν τω μεταξύ είχαν σκοτώσει τον αρχηγό των Σελτζούκων Αλπ Αρσλάν, ο οποίος μετά τη νικηφόρα γι’ αυτόν μάχη του Ματζικέρτ δεν ενδιαφέρθηκε για τη Μικρά Ασία, αλλά κατευθύνθηκε προς τη Βαγδάτη για να γίνει Μέγας Σελτζούκος της Βαγδάτης). Οι Σελτζούκοι έθεσαν ως όρο, για να επιβάλουν την τάξη, την καταβολή ενός φόρου (της δεκάτης, που ήταν ένας ελάχιστος φόρος σε σύγκριση με την φορομπηχτική πολιτική της Κωνσταντινούπολης) και αναγκαστικά επιβλήθηκε ντε φάκτο η χρήση της τουρκικής γλώσσας, προκειμένου να υπάρχει δυνατότητα συνεννόησης μεταξύ των Σελτζούκων και των αλλοεθνών διοικουμένων.
Charles Félix Marie Texier, ενδυμασίες των κατοίκων του Ινεγί της Καππαδοκίας (πηγή: el.travelogues.gr)
Η θρησκευτική ανοχή
Αυτή η εξαναγκαστική και λόγω προσαρμογής στις νέες καταστάσεις τουρκοφωνία των Καππαδοκών δεν συνοδεύτηκε κι από συστηματικό καταναγκασμό σε αλλαγή της θρησκείας, διότι, σε αντίθεση με το θέμα της γλώσσας, ως προς τη θρησκεία οι Σελτζούκοι ήταν σχετικά (σε σύγκριση δηλαδή με άλλους λαούς της εποχής εκείνης) ανεκτικοί. […]
Δεν υπάρχει καραμανλήδικη γλώσσα, παρά μόνο καραμανλήδικη γραφή
Όσον αφορά τα καραμανλήδικα, δεν υπάρχει καραμανλήδικη γλώσσα, παρά μόνο καραμανλήδικη γραφή. Η καραμανλήδικη γραφή συνίσταται στο να γράφονται τουρκικές λέξεις με ελληνικό αλφάβητο. Την καραμανλήδικη γραφή χρησιμοποίησαν οι Καραμανλήδες, που υπάγονταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης και ως εκ τούτου διαμόρφωσαν και διατήρησαν την ελληνική συνείδηση.
Στη διαμόρφωση και διατήρηση της ελληνικής συνείδησης, παρά την τουρκοφωνία, συνέβαλαν, δηλαδή, τόσο η υπαγωγή στο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, όσο και η χρήση του ελληνικού αλφαβήτου για τη γραφή τουρκικών λέξεων.
Αντίστοιχα οι Αρμένιοι της Καππαδοκίας, που και εκείνοι τουρκοφώνησαν, έγραφαν τις τουρκικές λέξεις με το αρμενικό αλφάβητο. Επίσης και οι Εβραίοι της Καππαδοκίας, που και εκείνοι είχαν τουρκοφωνήσει, έγραφαν τις τουρκικές λέξεις με το λατινικό αλφάβητο. Κι έτσι μέσω της χρήσης διαφορετικών εθνικών αλφαβήτων διατηρείτο και η διαφορετική εθνική ταυτότητα. Κανείς δεν αμφισβητεί την αρμένικη εθνική ταυτότητα στους Αρμένιους της Καππαδοκίας που τουρκοφώνησαν ή την εβραϊκή εθνική ταυτότητα στους Εβραίους της Καππαδοκίας που τουρκοφώνσαν, το ίδιο συμβαίνει και με την ελληνικότητα των Καππαδοκών και των Καραμανλήδων γενικότερα, οι οποίοι τουρκοφώνησαν και παρά την τουρκοφωνία τους διατήρησαν ισχυρή την ελληνική εθνική τους συνείδηση.
Διαβάστε εδώ ολόκληρο το άρθρο.
Νικόλαος Γ. Ιντζεσίλογλου
Ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, τέως κοσμήτορας της Σχολής Νομικών, Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, επίτιμος δικηγόρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης
- Πηγή: Εφ. Μακεδονία, 5/1/2020.
