Οι μισούντες δωρεάν

Χαρακτηριστικά συμπτώματα –δηλαδή αψευδείς εκδηλώσεις– της πνευματικής μας αρρώστιας είναι η μικροψυχία και ο φθόνος. Αυτά τα τρομερά, κακάσχημα, γλοιώδη, σιχαμερά και δυσώδη ερπετά κάνουν τεράστια ζημιά στην κοινωνία μας. Έχουνε μεγάλο μερτικό ευθύνης για το έλλειμα αξιοκρατίας σε όλους τους τομείς της κοινωνικής μας οργάνωσης∙ αυτό μας έχει σακατέψει!

Παντού πια ο κοσμάκης αναγνωρίζει αυτό το έλλειμα. Στην πολιτική, στην επιστήμη, στην τέχνη… Παντού.

Είναι πολλοί που τα ρίχνουν στην παιδεία, άλλοι στη μοντέρνα εποχή γενικώς –με τις ευκολίες και την καλοπέρασή της– και άλλοι στην κακιά τη μοίρα. Δεν βγαίνει πια άλλος Καποδίστριας και Ελευθέριος Βενιζέλος, Βαμβακάρης και Θεοδωράκης, Ελύτης και Σεφέρης, Κούδας και Δομάζος. Αναφέρω λίγα μόνο παραδείγματα πάνω στο μοτίβο αυτού του χιλιοειπωμένου παραπόνου: «Δεν βγαίνουν πια…».

Δηλαδή τι; Nα υποθέσουμε πως δε γεννιούνται πια άνθρωποι με εξαιρετικά χαρίσματα; Μην είναι ο αέρας που άλλαξε και το φαινόμενο του θερμοκηπίου; Ή μήπως είναι «τα άστρα και τα ζώδια που φέρνουνε εμπόδια», όπως λέει και εκείνο το βαθύγνωμο άσμα. «Πότερον εστί»; Δεν είναι καλός ο σπόρος; Ή μήπως όταν ο σπόρος φυτρώσει και το καλό φυτό πάει να ξεπεταχτεί, έρχονται τα ζιζάνια και τ’ αγκάθια και το σκεπάζουν ή –ακόμα χειρότερα– το πνίγουν;

Νομίζω ότι συμβαίνει το δεύτερο. Πράγματι, με βάση τη στατιστική και τις πιθανότητες υπάρχουν στην πατρίδα μας (αυτήν τη στιγμή που μιλάμε) ταλεντάρες κάθε είδους. Άνθρωποι που θα μπορούσαν να μεγαλουργήσουν σε όλους τους τομείς και να πάρουν την πατρίδα στις πλάτες τους και ολόφωτη να την αναδείξουν εις «πόλιν επάνω όρους κειμένη», η οποία «ου δύναται κρυβήναι».

Οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι άγνωστοι στους πολλούς κι αγνοημένοι, περιφρονημένοι, θαμμένοι, κυνηγημένοι και ξενιτεμένοι. Οι λόγοι για τους οποίους συμβαίνει αυτό και οι τρόποι με τους οποίους εκδηλώνεται είναι πολυποίκιλοι.

Πίσω από όλους τους, όμως, και στη ρίζα του προβλήματος, βρίσκονται πάντα η μικροψυχία κι ο φθόνος. Αυτό το φαινόμενο υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Στις εποχές που το φαινόμενο εκδηλώνεται σε μικρότερη κλίμακα, η τυχαιότητα ευνοεί την ανάδειξη αρκετών σπουδαίων ανθρώπων. Όταν συμβαίνει σε ευρεία κλίμακα, όπως συμβαίνει στην εποχή μας, τότε είναι που υπάρχει η μεγάλη ξηρασία…

Όπου και να γυρίσεις το βλέμμα βλέπεις αθέμιτο ανταγωνισμό, ζαβολιές και κυκλώματα με δομή μαφίας που λυμαίνονται κάθε τομέα της κοινωνικής ζωής. Το πολυπλόκαμο φαυλοκρατικό σύστημα του κομματικού φεουδαλισμού μετέρχεται όλα τα μέσα για να διατηρήσει τα προνόμιά του. Πώς να ευδοκιμήσουν και ν’ ανθήσουν τα ταλέντα των πραγματικά σπουδαίων μέσα σε αυτόν το βόθρο;

Υπάρχουν και τάλαντα ψευδοφανή, δηλαδή κάλπικα∙ αυτά εντυπωσιάζουν τον αδαή αλλά ούτε αγγίζουν τη ψυχή, ούτε και βελτιώνουν ουσιαστικά τη ζωή του συνανθρώπου. Τα αυθεντικά και γνήσια ταλέντα που μιλούν στην ψυχή του περίγυρου και μπορούν να καλυτερέψουν τη ζωή του είναι μόνον αυτά που πατούν στη στέρεα βάση της ανιδιοτέλειας, της καλοσύνης, της ηθικής και της εντιμότητας. Αυτή η καθαρή καρδιά, για την οποία παρακαλεί τον καλό Θεό ο χριστιανός («καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί»)∙ αυτή η ευθύτητα του χαρακτήρος (πνεύμα ευθές εγκαίνισον εν τοις εγκάτοις μου)∙ αυτά ακριβώς είναι κι οι μεγαλύτεροι εχθροί του συστήματος που μας έχει καθίσει στο σβέρκο.

Όπου τα δουν, κυνήγι αλύπητο και θάψιμο.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις (που εκ των πραγμάτων αποδεικνύεται πως δεν αρκούν) ούτε κράτος υπάρχει ούτε μαικήνες, ούτε και μεγαλόψυχοι ευεργέτες που θα βοηθήσουν τους ταλαντούχους ανθρώπους να ξεδιπλώσουν τις αρετές τους προς το συμφέρον των πολλών. Αλλά τι λέω; Εδώ κι απλός ο κόσμος έχει γίνει φειδωλός στο ν’ αναγνωρίσει την αξία δίπλα του, να πει τον καλό το λόγο, να στηρίξει την καλή προσπάθεια και να προβάλει το καλό έργο κάποιου στον κοινωνικό και στον επαγγελματικό του περίγυρο. Όλο δηλητήρια, κουτσομπολιά, κατάκριση και μικροπρέπειες…

Οι πρώτοι που πρέπει να κηρύξουν τον ανένδοτο αγώνα απέναντι σε αυτήν τη μικροψυχία και την κακιά τη ζήλια πρέπει να είναι η Εκκλησία, οι θεολόγοι και οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Αυτοί πρέπει να δώσουν πρώτοι το καλό παράδειγμα σπεύδοντας ν’ αγκαλιάσουν με στοργή τους λύχνους και να τους θέσουν «επί την λυχνίαν». Όχι να τους κρύβουν «υπό τον μόδιον»∙ και οπωσδήποτε όχι να επιχειρούν να τους σβήσουν με εμπτυσμούς.

Τι θα πει στοργή; Νά! Έχω ένα παράδειγμα από έναν πολύ σπουδαίο πνευματικό άνθρωπο. Μιλάω για τη χαροκαμένη Μικρασιάτισσα Αγγελική Μαραγκού, τη γριούλα μητέρα της Βασιλικής Ράλλη που πρωταγωνίστησε στα της υπερφυούς αποκάλυψης των Αγίων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης στον μαρτυρικό λόφο των Καρυών της Λέσβου γύρω στο 1960.

Όταν βρέθηκε ο τάφος του Αγίου Νικολάου έβρεχε, όπως το είχε αποκαλύψει ο ίδιος ο Άγιος με πρότερη εμφάνισή του.

Περιγράφει η Βασιλική Ράλλη: «Θυμάμαι τη μανούλα μου τη συγχωρεμένη που έβγαλε μια ζακέτα που φορούσε και σκέπαζε το άνοιγμα του τάφου κι έκλαιγε κι έλεγε: γιόκα μου, φτάνει τα μαρτύρια που τράβηξες, να βραχεί και το κεφαλάκι σου τώρα που σε βρήκαμε!».

Τον «μωρόν του κόσμου» ως εδογμάτισεν! «Πού σοφός; πού γραμματεύς; πού συζητητής του αιώνος τούτου;».