Παρόλο που στην σημερινή Συρία το πετρέλαιο συνδέεται με τα οικονομικά του Ισλαμικού Κράτους, οι ειδικοί επισημαίνουν ότι η μάχη για την ενέργεια είναι ένας από τους καταλύτες του πολέμου. Η κατασκευή των αγωγών είχε φέρει πριν από τον πόλεμο αντιμέτωπα δύο μεγάλα περιφερειακά πολιτικά σχέδια: Από τη μια πλευρά ήταν οι σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου και η Τουρκία κι από την άλλη το Ιράν, η Συρία και το Ιράκ.
Τα δύο αυτά στρατόπεδα αντιπαρατίθενται και σήμερα στη χώρα, με την Ουάσιγκτον να υποστηρίζει το πρώτο και τη Μόσχα το δεύτερο.
«Οι περισσότερες από τις εμπόλεμες χώρες στη Συρία εξάγουν φυσικό αέριο και τα συμφέροντά τους είναι συνδεδεμένα με τους αγωγούς που θα περάσουν από τη χώρα για να διοχετεύουν αέριο είτε του Κατάρ είτε του Ιράν στην Ευρώπη», σημειώνει ο Αμερικανός ειδικός Μίτσελ Ορενστάιν σε μια ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Foreign Affairs. Παρόλο που πριν από την εξέγερση του πληθυσμού, τον Μάρτιο του 2011, η Συρία διέθετε αποθέματα 2,5 δισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου και 0,3 τρισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου, η σημερινή ενεργειακή μάχη δεν αφορά τους δικούς της πόρους αλλά τη γεωγραφική στρατηγική της θέση.
Οι δύο βασικοί αντίπαλοι είναι το Κατάρ και το Ιράν, που μοιράζονται τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στον κόσμο: 51 τρισ. κυβικά μέτρα, σε βάθος 3.000 μέτρων στον Κόλπο.
Το 2009, το Κατάρ πρότεινε στον Μπασάρ αλ Άσαντ την κατασκευή ενός αγωγού φυσικού αερίου που θα περνούσε από τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία, τη Συρία, την Τουρκία, για να καταλήξει στην Ευρώπη. Ο αγωγός αυτός θα επέτρεπε στον τιτάνα του φυσικού αερίου (το Κατάρ διαθέτει τα δύο τρίτα των παγκόσμιων αποθεμάτων) αφενός να αυξήσει τον όγκο των εξαγωγών του και αφετέρου να μειώσει το κόστος και τους περιορισμούς που θέτει η θαλάσσια μεταφορά του.
Ο Άσαντ απέρριψε την πρόταση, καθώς θα έβλαπτε τη Ρωσία. Η ρωσική εταιρεία Gazprom προμηθεύει το 25% του αερίου που καταναλώνει η Ευρώπη και τα κέρδη της αντιστοιχούν στο ένα πέμπτο του κρατικού προϋπολογισμού. Ανησυχώντας για την αυξανόμενη εξάρτηση της Ευρώπης από τη Μόσχα στο ζήτημα του φυσικού αερίου, οι Ηνωμένες Πολιτείες ρίχτηκαν στη μάχη των αγωγών με την πρόταση για την κατασκευή του Nabuco.
Πρόκειται για τον αγωγό που θα παρέκαμπτε τις ζώνες υπό ρωσική επιρροή και θα αξιοποιούσε τα αποθέματα της Μαύρης Θάλασσας και της Κεντρικής Ασίας. Όμως, οι αγωγοί που σχεδίασε η Ρωσία (ο South Stream και ο Nord Stream) μοιάζουν οικονομικά περισσότερο βιώσιμοι με δεδομένα τα μεγάλα αποθέματα της χώρας. Ελλείψει σοβαρής εναλλακτικής λύσης, η Ρωσία εξακολουθεί να καλύπτει το ένα τέταρτο των αναγκών της Ευρώπης, καθιστώντας την όμηρο των συνεχιζόμενων συγκρούσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας.
Το 2010, ο Άσαντ δέχθηκε να λάβει μέρος σε ένα άλλο σχέδιο, τον «ισλαμικό αγωγό φυσικού αερίου» που πρότεινε το Ιράν.
Πρόκειται για έναν αγωγό που θα διέσχιζε το Ιράκ και τη Συρία, καθιστώντας την τελευταία σημαντικό ενεργειακό κόμβο. Η κατασκευή αυτού του αγωγού των 1.500 χιλιομέτρων θα χρειαζόταν τρία χρόνια και θα κόστιζε 9 δισεκατομμύρια ευρώ. Η Δαμασκός και η Τεχεράνη υπέγραψαν συμφωνία τον Ιούλιο του 2011, τέσσερις μήνες μετά την εκδήλωση της εξέγερσης κατά του Σύρου προέδρου. Ο σιιτικός αγωγός θα έδινε την ευκαιρία στο Ιράν να ξαναμπεί στη διεθνή αγορά και θα μείωνε την εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Ένα τέτοιο σενάριο ήταν εφιαλτικό τόσο για τις σουνιτικές μοναρχίες του Κόλπου όσο και για τους πολιτικούς στην Ουάσιγκτον.
Οι πλευρές που υποστήριξαν τον κάθε αγωγό παίζουν σήμερα ρόλο-κλειδί στη συριακή σκακιέρα.
Το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία χρηματοδοτούν τους αντάρτες, με το πρώτο να τους έχει παραδώσει όπλα αξίας 2,7 εκατομμυρίων ευρώ και να έχει προσφέρει το έδαφός του στις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες για να τους εκπαιδεύσει.
Το Ιράν, από την πλευρά του, εκπαιδεύει και χρηματοδοτεί τον στρατό του Άσαντ, ενώ έχει στείλει στη χώρα και άνδρες της Εθνοφρουράς. Δυνάμεις έχει στείλει και η Ρωσία, που βομβαρδίζει θέσεις τόσο τζιχαντιστών όσο και ανταρτών.
Ενδεχόμενη αλλαγή καθεστώτος στη Συρία θα εξυπηρετούσε έτσι όχι μόνο τα πολιτικά σχέδια της συμμαχίας Ντόχα-Ριάντ-Άγκυρα-Ουάσιγκτον, αλλά και τις ενεργειακές τους φιλοδοξίες. Η πρόσφατη προσέγγιση όμως του Ερντογάν με τον Πούτιν απειλεί να σπάσει το σημερινό στάτους κβο και να ανοίξει τον δρόμο για νέες συμμαχίες.
- Η Νατάλια Σάντσα είναι Ισπανίδα δημοσιογράφος που ειδικεύεται στον αραβικό κόσμο
- Το άρθρο αναδημοσίευσε το AΠΕ-ΜΠΕ, στις 26 Αυγούστου 2016
