Μια απόπειρα πραξικοπήματος που προκαλεί πολλά ερωτήματα, φαίνεται να απέτυχε στην Τουρκία. Ο Ερντογάν, μετά από αρκετές εκκλήσεις αναζήτησης ασύλου σε ευρωπαϊκές χώρες φαίνεται να επιστρέφει στο προεδρικό μέγαρο αλλά είναι πολύ αμφίβολο κατά πόσο θα ελέγξει την εξουσία στη χώρα του.
1. Ο Ερντογάν διασώθηκε επειδή τμήματα του Στρατού, και μάλιστα η 1η Στρατιά που εδρεύει στην Κωνσταντινούπολη, δεν στάθηκε δυνατόν να ελεγχθούν από τους πραξικοπηματίες και ο διοικητής της στρατιάς, Ουμίτ Ντουντάρ, αντικαθιστά, σύμφωνα με τηλεγραφήματα, προσωρινά τον Αρχηγό του Γενικού Επιτελείου Χουλουσί Ακάρ. Ο Ντουντάρ, ήταν ο υψηλόβαθμος στρατιωτικός που ενώ το πραξικόπημα βρισκόταν σε εξέλιξη έκανε δηλώσεις και, προφανώς, και στρατιωτικές κινήσεις κατά των πραξικοπηματιών. Ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ εντοπίστηκε και απελευθερώθηκε. Προφανώς, θα αναλάβει τα καθήκοντά του.
(Φωτ.: ΑΠΕ-EPA/ Tolga Bozoglu)
2. Η αντίθεση στο πραξικόπημα σημαντικού μέρους του τουρκικού στρατού αποτέλεσε την πρώτη αιτία αποτυχίας του. Και, βεβαίως, η αποκατάσταση της ομαλότητας οφείλει πολλά στους στρατιωτικούς αυτούς και τις μονάδες τους. Ο Ερντογάν επανέρχεται στη θέση του επειδή υπήρξαν στρατιωτικές μονάδες που αντιτάχθηκαν στους πραξικοπηματίες. Χωρίς αυτές, οι εξελίξεις θα ήταν πολύ διαφορετικές.
Με λίγα λόγια, ο στρατός, μέρος του οποίου έκανε την απόπειρα πραξικοπήματος, επανέφερε τον Ερντογάν στη θέση του.
Και αυτό σημαίνει ότι η πραγματική εξουσία βρίσκεται, πλέον, στα χέρια στρατιωτικών, ανεξαρτήτως των λεονταρισμών του τούρκου προέδρου. Η πραγματική εξουσία βρίσκεται στο στρατό και από αυτήν την άποψη το πραξικόπημα πέτυχε. Το τουρκικό πραξικόπημα είναι, ίσως, η σύγχρονη εκδοχή των πραξικοπημάτων. Τίποτε δεν θα είναι όπως χθες στην Τουρκία.
3. Ηγέτης του πραξικοπήματος φέρεται ο πρώην νομικός σύμβουλος του τουρκικού ΓΕΕΘΑ ο οποίος αποπέμφθηκε από το στρατό εδώ και καιρό. Είναι απορίας άξιο πώς μπορεί να ηγηθεί του πραξικοπήματος ένας μη επιχειρησιακός στρατιωτικός ο οποίος βρίσκεται εδώ και καιρό εκτός στρατεύματος. Πώς διαμόρφωσε το συνωμοτικό δίκτυό του και, κυρίως, πώς κατάφερε να το κρατήσει μυστικό, σε μια στρατοκρατική χώρα, όπως η Τουρκία. Πού είχε το κέντρο των επιχειρήσεών του, και για ποιο λόγο έκανε το πραξικόπημα, το οποίο όλοι αποκηρύσσουν, ακόμη και ο ιμάμης Φετουλάχ Γκιουλέν.
Επίθεση δέχθηκε και το τουρκικό Κοινοβούλιο (φωτ.: haberturk.news.tr)
4. Στην εκτέλεση του πραξικοπήματος έχουν γίνει παιδαριώδη λάθη στους σχεδιασμούς. Ολόκληρη η πολιτική ηγεσία παρέμεινε ελεύθερη, εκτός και αν δεν κατέστη δυνατή η σύλληψή της, οπότε και το γεγονός αυτό καταγράφεται στα αρνητικά της οργάνωσής του. Οι επικοινωνίες, επίσης, δεν κατέστη δυνατό να ελεγχθούν.
Το πραξικόπημα οδηγούνταν νομοτελειακά σε αποτυχία από τη στιγμή που η πολιτική ηγεσία της χώρας είχε τη δυνατότητα να επικοινωνήσει με το λαό και να τον καλέσει σε εξέγερση.
Και από τη στιγμή που ο λαός βγήκε στους δρόμους και οι στρατιώτες δεν πυροβολούσαν, η εξέλιξή του ήταν προδιαγεγραμμένη.
5. Στις αδυναμίες της οργάνωσής του καταγράφεται και το γεγονός ότι ανώτατοι στρατιωτικοί και οι μονάδες τους δεν κατέστη δυνατόν να ελεγχθούν. Μετά τον πρώτο αιφνιδιασμό, ήταν σίγουρο πως θα αντιδρούσαν στην περίπτωση που το «παιχνίδι» παιζόταν.
6.Εκδήλωση αδυναμίας αποτέλεσε επίσης το γεγονός ότι τρεις ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί ήταν ελεύθεροι στις μεταδόσεις τους. Οι πραξικοπηματίες δεν έλαβαν υπόψη, επίσης, την καταλυτική δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του ιντερνέτ. Κατά ειρωνεία της τύχης, ο Ερντογάν διεσώθη, στο βαθμό που συνέβαλε σε αυτό η λαϊκή κινητοποίηση, από την αποτελεσματική λειτουργία ενός μέσου (των κοινωνικών δικτύων) το οποίο πολέμησε μετά μανίας ως πρωθυπουργός.
Τούρκοι πολίτες σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες βγήκαν στους δρόμους. Κάποιοι ήταν υπέρ άλλοι κατά του πραξικοπήματος (φωτ.: hurriyet)
7.Ερωτήματα ήγειραν και οι διφορούμενες δηλώσεις των ηγεσιών μεγάλων δυνάμεων, όπως οι ΗΠΑ. Και η αρχική δήλωση και η τελική «η κυβέρνηση των ΗΠΑ υποστηρίζει τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση της Τουρκίας», αφήνουν, στην ανάλυσή τους, υπονοούμενα κατά του Ερντογάν. Νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνηση της Τουρκίας ήταν η κυβέρνηση Νταβούτογλου. Άκρως εντυπωσιακή και μη αναμενόμενη ήταν η άρνηση της Γερμανίας να παράσχει άσυλο στον Ερντογάν, αν οι πληροφορίες που μεταδόθηκαν κατά τη διάρκεια της νύχτας, ισχύουν. Το ίδιο και με την κυβέρνηση της Ιταλίας.
Ο Ερντογάν μετά τον έλεγχο της κατάστασης εμφανίζεται ως ήρωας που θα αγωνισθεί υπέρ της δημοκρατίας στην πατρίδα του, αλλά κατά τη διάρκεια της νύχτας αναζητούσε τρόπο να φύγει στο εξωτερικό.
Και κανείς δεν τον δεχόταν. Ερωτηματικά προκαλεί, επίσης, το γεγονός ότι δεν ζήτησε άσυλο στη χώρα που συνήθως το παρέχει σε πολίτες και ηγέτες σε ανάλογες περιπτώσεις, τη Γαλλία.
8. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η αποτροπή του πραξικοπήματος είναι, μάλλον, μια θετική εξέλιξη αν και η εκτίμηση του σχολίου αυτού είναι πως ο στρατός θα έχει από δω και πέρα καταλυτική συμβολή στις τουρκικές εξελίξεις. Στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, οι οποίες ισορροπούν επι ξυρού ακμής, η συνεννόηση ήταν πάντα προβληματική αλλά καλύτερη όταν οι πολιτικοί είχαν το πάνω χέρι.
9. Ο Ερντογάν ενόχλησε. Και ενόχλησε πολύ. Η μακρόχρονη εξουσία του διαμόρφωσε μια αλαζονική συμπεριφορά και την αίσθηση πως μπορεί να γίνει ένας παγκόσμιος παίκτης. Προκάλεσε και την Ευρώπη και την Ρωσία και τις ΗΠΑ. Η παρούσα κυβέρνηση των ΗΠΑ θα ήθελε μια δημοκρατική Τουρκία αλλά δεν θα της προκαλούσε και ιδιαίτερη στεναχώρια αν απαλλασσόταν από τον Ερντογάν.
Τις επόμενες ώρες ορισμένα από τα ερωτήματα που τέθηκαν παραπάνω θα απαντηθούν, ίσως, αλλά κάτι ουσιαστικό δεν πήγε καλά με την απόπειρα πραξικοπήματος.
Ή επρόκειτο για μια απεγνωσμένη κίνηση που δεν μπορεί να γίνει πιστευτό, ή οι πραξικοπηματίες έλαβαν υποσχέσεις που δεν υλοποιήθηκαν μετά από το αρχικό φιάσκο της πραξικοπηματικής εξέλιξης. Για λόγους που έχουν να κάνουν με τον χαρακτήρα και τα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει, το σύστημα Ερντογάν επιχείρησε να κάνει κινήσεις αποσταθεροποιητικές σε ένα γεωπολιτικό χώρο αρκετά μακριά από την Τουρκία, κινήσεις που έχουν σχέση με την πολύ πρόσφατη επικαιρότητα. Το αν το πραξικόπημα αποτέλεσε τη σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι με την αποκάλυψη των κινήσεων αυτών, για να περάσει στο περιθώριο ο Ερντογάν απομένει να φανεί τις επόμενες ημέρες.
Πάντως, ο τούρκος ηγέτης παρόλο που θα παραμείνει (για όσο καιρό παραμείνει) στην προεδρία της χώρας, έχασε την εξουσία που είχε. Και από αυτήν την πλευρά το πραξικόπημα πέτυχε. Ο τουρκικός στρατός θα είναι διχασμένος και με ανεξέλεγκτους θυλάκους τους οποίους πολλές δυνάμεις δεν θα επιστρέψουν να εξαρθρωθούν. Και αυτό θα αποτελέσει άλλον έναν εφιάλτη του Ερντογάν, παρά τα όσα λέει. Το παιχνίδι στην Τουρκία αλλάζει.
