Γιώργος Σεφέρης: Πώς έζησα την 28η Οκτωβρίου του 1940

Το 1940 όλα έδειχναν πως ο πόλεμος ήταν ζήτημα χρόνου. Όλοι απεύχονταν την υλοποίηση των κακών οιωνών. Όσοι όμως βρίσκονταν κοντά στα κέντρα λήψης αποφάσεων είχαν περισσότερους λόγους για να ανησυχούν για την τύχη της Ελλάδας στον επερχόμενο πόλεμο.

Ο διπλωμάτης και ποιητής Γιώργος Σεφέρης, ο πρώτος Έλληνας που πήρε Νόμπελ Λογοτεχνίας έχει περιγράψει τα όσα βίωσε ξημερώνοντας η 28η Οκτωβρίου 1940 αλλά και τα όσα ακολούθησαν.

Ακολουθεί απόσπασμα από το έργο Μέρες Γ΄ (16 Απρίλη 1934 – 14 Δεκέμβρη 1940), του Σεφέρη που κυκλοφόρησε το 1977 από τις εκδόσεις Ίκαρος.

«Δευτέρα 28 Οκτώβρη 1940.

Κοιμήθηκα δύο το πρωί, διαβάζοντας Μακρυγιάννη. Στις τρεις και μισή μια φωνή μέσα από το τηλέφωνο με ξύπνησε: «Έχουμε πόλεμο». Τίποτε άλλο, ο κόσμος είχε αλλάξει. Η αυγή, που λίγο αργότερα είδα να χαράζει πίσω από τον Υμηττό, ήταν άλλη αυγή: άγνωστη. Περιμένει ακόμη εκεί που την άφησα. Δεν ξέρω πόσο θα περιμένει, αλλά ξέρω πως θα φέρει το μεγάλο μεσημέρι.

»Ντύθηκα κι έφυγα αμέσως. Στο Υπουργείο Τύπου δυο-τρεις υπάλληλοι. Ο Γκράτσι είχε δει τον Μεταξά στις τρεις. Του έδωσε μια νότα και του είπε πως στις 6 τα ιταλικά στρατεύματα θα προχωρήσουν. Ο πρόεδρος τού αποκρίθηκε πως αυτό ισοδυναμεί με κήρυξη πολέμου, και όταν έφυγε κάλεσε τον πρέσβη της Αγγλίας.

»Αμέσως έπειτα με τον Νικολούδη στο Υπουργείο Εξωτερικών. Ο πρόεδρος ήταν μέσα με τον πρέσβη της Τουρκίας. Στο γραφείο του Μαυρουδή, ο Μελάς έγραφε σπασμωδικά ένα τηλεγράφημα. Ο Μαυρουδής μέσα στο παλτό του σαν ένα μικρό σακούλι. Διάβασα τη νότα του Γκράτσι. Ο Γάφος κι ο Παπαδάκης τηλεφωνούσαν. Καθώς ετοίμαζα το τηλεγράφημα του Αθηναϊκού πρακτορείου, μπήκε ο Τούρκος πρέσβης για να ιδεί τη νότα και σε λίγο ο πρόεδρος με όψη πολύ ζωντανή.

»Έπειτα άρχισαν να φτάνουν οι υπουργοί, χλωμοί περισσότερο ή λιγότερο, καθένας κατά την κράση του. Το υπουργικό συμβούλιο κράτησε λίγο. Ο Μεταξάς πήγε αμέσως στο γραφείο του κι έγραψε το διάγγελμα στο λαό. Το πήραμε και γυρίσαμε στο Υπουργείο Τύπου. Μέσα από τα τζάμια του αυτοκινήτου, η αυγή μ’ ένα παράξενο μυστήριο χυμένο στο πρόσωπό της.

»Έγραψα μαζί με το Νικολούδη το διάγγελμα του βασιλιά. Καμιά δακτυλογράφος ακόμη· πήγα σπίτι μια στιγμή και το χτύπησα στη γραφομηχανή μου. Η Μαρώ μού είχε ετοιμάσει καφέ. Γύρισα στο Υπουργείο καθώς σφύριζαν οι σειρήνες… […]

Γιώργος Σεφέρης

•Πηγή: Μέρες Γ΄ (16 Απρίλη 1934 – 14 Δεκέμβρη 1940), 1977 (εκδόσεις Ίκαρος).