Παναγιά Θυμιανή των Σφακίων, η «Αγία Λαύρα» της Κρήτης

Με φόντο τα Λευκά Όρη και το απέραντο γαλάζιο του Λιβυκού ξεκίνησε το 1821 η Επανάσταση στην Κρήτη. «Αγία Λαύρα» του νησιού η Παναγία Θυμιανή του 15ου αιώνα στα Σφακιά, εκεί όπου σήμερα τιμώνται τα 200 χρόνια.

Τη Μεγάλη Πέμπτη 7 Απριλίου του 1821 στα Γλυκά οι Σφακιανοί πρόκριτοι συναντήθηκαν μυστικά και αποφάσισαν να επαναστατήσουν, αλλά και να ενημερώσουν τους υπόλοιπους ώστε η Κρήτη να ξεσηκωθεί σύσσωμη.

Στις 15 Απριλίου στο Λουτρό Σφακίων επικυρώθηκε η απόφαση. Ταυτόχρονα έγινε σύγκληση λαϊκής συνέλευσης για τις 29 Μαΐου στην Παναγιά Θυμιανή, προκειμένου να εκλεγούν οι αρχηγοί του αγώνα:

• Ο Αναγνώστης Μανουσέλης για την επαρχία Ρεθύμνου.
• Ο Γεώργιος Δεληγιαννάκης στην επαρχία Αμαρίου.
• Ο Ανδρέας Φασούλης και ο Μανούσος Βαρδουλές για τα Χανιά.
• Ο Κωστόπολος και ο Αναγνώστης Πρωτοπαπαδάκης για τον Αποκόρωνα.
• Ο Γεώργιος Δασκαλάκης ή Τσελεπής για τις επαρχίες Κισάμου και Σελίνου.
• Ο Ρούσσος Βουρδουμπάς και Γεώργιος Πολωγιωργάκης για την επαρχία Ηρακλείου.

Η Καγκελαρία των Σφακίων

Στη Θυμιανή επικυρώθηκε και η πολιτική Αρχή του αγώνα (επαναστατική κυβέρνηση). Η Καγκελαρία των Σφακίων, όπως ονομάστηκε, είχε έδρα το Λουτρό. Επιπλέον ορίστηκε και οικονομική επιτροπή, το Κοινόν.

Η σφραγίδα της Καγκελαρίας ήταν εικόνα της Παναγίας που έφερε την επιγραφή «Παναγία του Λουτρού».

Το 1821 η Κρήτη αριθμούσε 120.000 Τούρκους και 140.000 Έλληνες. Οι Τούρκοι διέθεταν 20.000 πολύ καλά οπλισμένους στρατιώτες και οι Έλληνες 1.200 όπλα (οκτακόσια των Σφακιανών και τετρακόσια των Ριζιτών, κατοίκων των χωριών που βρίσκονται στις ρίζες των Λευκών Ορέων).

Η Επανάσταση στο νησί κράτησε εννέα ολόκληρα χρόνια. Το 1966 το ελληνικό κράτος αναγνώρισε επίσημα την έναρξη του αγώνα στην Κρήτη. Στο σχετικό βασιλικό διάταγμα αναφέρεται: «Ορίζομεν ημέραν εορτασμού της επετείου της κηρύξεως εν Κρήτη της Επαναστάσεως του 1821 κατά του τουρκικού ζυγού την τελευταίαν Κυριακήν του μηνός Μαΐου και τόπον εορτασμού την Μονή Θυμιανής Παναγίας της Επαρχίας Σφακίων».