25 χρόνια από το ιστορικό Συνέδριο των Ελλήνων της ΕΣΣΔ στο Γκελεντζίκ της Ρωσίας

Νίκος Σιδηρόπουλος – Ανταπόκριση από τη Μόσχα

Το 1991, στα τέλη Μαρτίου, έλαβε χώρα στο Γκελεντζίκ της Ρωσίας το ιστορικό 1ο Συνέδριο των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν η πρώτη φορά που οι Έλληνες του Πόντου και της Μικράς Ασίας γενικότερα, μετά την περίοδο της Γενοκτονίας και των εξοριών και αφού κυνήγησαν την τύχη τους στη Σοβιετική Ένωση υπό τον κίνδυνο των σταλινικών διώξεων, βρήκαν την ευκαιρία να καθήσουν όλοι και να συζητήσουν για την πορεία και το μέλλον τους.

Στο συνέδριο συγκεντρώθηκαν 244 σύνεδροι και 56 εκπρόσωποι ελληνικών και ειδικά ποντιακών συλλόγων, για να απαντήσουν ερωτήματα όπως: «Πού θα πάμε;», «Τι θα κάνουμε;», «Να φύγουμε ή να μείνουμε;».

Στο συνέδριο, που έγινε στις 29-31 Μαρτίου 1991, συζητήθηκαν κρίσιμα θέματα όπως ο πιθανός επαναπατρισμός των Ελλήνων, η ιδέα για τη δημιουργία μιας Ελληνικής Αυτονομίας καθώς και το θέμα της ελληνικής παιδείας. Στα άμεσα σχέδια των μελών του συνεδρίου ήταν και η στελέχωση σχολείων με Έλληνες εκπαιδευτικούς, για τη διάδοση της ελληνικής παιδείας σε ανθρώπους κάθε ηλικίας.

Κι ενώ μια νέα μέρα ξημέρωνε για τον ελληνισμό της Σοβιετικής Ένωσης, 9 μήνες μετά η ΕΣΣΔ κατέρρευσε και όλα τα σχέδια που είχαν γίνει έμειναν ανεκπλήρωτα.

Πρωτοστάτες στο συνέδριο και στην ενοποίηση των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης υπήρξαν ο τότε δήμαρχος Μόσχας Γαβριήλ Ποπόφ, ο Ιακόβ Ματσουκάτοφ (Σταυρούπολη) και ο Μιχαήλ Σαββίδης (Γκελεντζίκ).

Τα μέλη του Συνεδρίου με κεριά στη μνήμη των Ελλήνων συμπατριωτών τους

«Είναι ευθύνη και υποχρέωσή μας να κάνουμε ό,τι δυνατό ώστε να διατηρήσουμε την ελληνική ταυτότητά μας, τον πολιτισμό, τη γλώσσα μας και την ορθόδοξη πίστη μας, καθώς και καθετί άλλο χωρίς το οποίο ο Έλληνας δεν μπορεί να είναι Έλληνας. Το πιο σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι είμαστε Έλληνες, είμαστε ένας λαός, έχουμε κοινά ενδιαφέροντα και πρέπει να είμαστε πάντα ενωμένοι, γιατί μόνο μαζί μπορούμε να υπολογίζουμε σε θετικά αποτελέσματα» είπε στην ομιλία του ο Γαβριήλ Ποπόφ.

Δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι στο συνέδριο αυτό δεν ήταν παρόντες ο σημερινός πρόεδρος της Εθνοπολιτιστικής Αυτονομίας των Ελλήνων της Ρωσίας Ιβάν Σαββίδης, ο διάσημος αρχαιολόγος Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης και η πρόεδρος των Ελλήνων της Ουκρανίας, Αλεξάνδρα Προτσένκο.

Μέλη του Συνεδρίου

Μία από τις πιο συγκινητικές ομιλίες στο συνέδριο ήταν του Έλληνα από τη Τσάλκα της Γεωργίας Λουκά Αφίσοφ. «Από όλους τους αφομοιωτικούς πληθυσμούς, ο πιο ύπουλος και βίαιος ήταν ο τουρκικός. Πέτυχαν να χάσουμε τη μητρική μας γλώσσα· αλλά τον πνευματικό μας πολιτισμό δεν αφήσαμε να τον βεβηλώσουν οι βάρβαροι», είπε από το βήμα του συνεδρίου.

Στην τελευταία απογραφή που είχε γίνει πριν από το συνέδριο, υπολογίστηκαν σε 358.000 οι Έλληνες που ζούσαν στη Σοβιετική Ένωση, από τους οποίους μόνο το ένα τρίτο δήλωνε ως μητρική την ελληνική γλώσσα.

«Με κάποια δόση ειρωνείας μπορούμε να πούμε ότι οι Έλληνες, με το πέρασμα του χρόνου, θα μάθουν τις γλώσσες της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά τη δική τους δεν θα την γνωρίζουν. Αν δεν θέλουμε ο ελληνισμός να αφομοιωθεί και να εξαφανιστεί ανάμεσα στα άλλα έθνη, θα πρέπει να αποκτήσει τη δική του κρατική υπόσταση. Όπως και πριν από 200 χρόνια, για άλλη μια φορά απευθυνόμαστε στον ρωσικό λαό στον οποίο στηρίζουμε τις ελπίδες μας για την αναβίωση του έθνους και του πολιτισμού μας» δήλωσε ο εκπρόσωπος του Συλλόγου Ελλήνων του Καζακστάν, Γιάννης Παρασκευόπουλος, στο πλαίσιο του συνεδρίου.

Γ. Ματσουκάτοφ και Β. Τομπούλοφ

Παρόντες ήταν επίσης ο ιστορικός Κωνσταντίνος Φωτιάδης, ο μητροπολίτης Αθανάσιος, ο πρόξενος Νίκος Γαριλίδης και ο τότε πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων Στέφανος Τανιμανίδης, που ήρθαν από την Ελλάδα ειδικά για το συνέδριο. Το παρών έδωσε και ο φιλόσοφος και στοχαστής Θεοχάρης Κεσσίδης, ο οποίος απροσδόκητα δεν ήταν ανάμεσα στους βασικούς ομιλητές.

Λ. Κεσόγλου

Πρωτεργάτες του συνεδρίου ήταν οι: Αχιλλέας Τσεπίδης, Ηρακλής Μπαγλαρίδης, Πολύνικος Σιδηρόπουλος, Ιωάννης Παρασκευόπουλος, Χαραλάμπης Πολιτίδης, Νικόλαος Αρεόπουλος, Σπύρος Κοσμερίδης, Ιωάννης Χαραλαμπίδης, Ιβάν Τορτοπίδης, Γεώργιος Μελανιφίδης.

Στο βήμα ο Γιώργος Μελανιφίδης

Το συνέδριο είχε καλυφθεί τηλεοπτικά από τη σοβιετική και τη ρωσική τηλεόραση, αλλά και ως είδηση από τα ΜΜΕ του Ηνωμένου Βασιλείου, της Αυστραλίας, της Ελλάδας, της Κύπρου.

Γιατί όμως από το 1991 μέχρι σήμερα δεν έγινε προσπάθεια για τη διοργάνωση ενός συνεδρίου αντίστοιχης κλίμακας;

Αυτό το ερώτημα θα συζητηθεί σε συνάντηση στη Θεσσαλονίκη τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο 2016 όπου στόχος είναι να συγκεντρωθούν άνθρωποι που συμμετείχαν στο ιστορικό αυτό συνέδριο πριν από 25 χρόνια, καθώς και εκπρόσωποι συλλόγων.

• Ο πρώτος ελληνικός σύλλογος που ιδρύθηκε το 1988 στο Βλαδικαυκάς στη Σοβιετική Ένωση ήταν η ελληνική λέσχη «Προμηθέας».