Είπαμε στα προηγούμενα άρθρα ότι σύμφωνα με την ορθόδοξη πίστη μας πρέπει να παραδεχτούμε τη λογική ως ένα από τα πιο πολύτιμα δώρα του Θεού στον άνθρωπο και να την ακονίσουμε και να την καλλιεργήσουμε. Όμως δεν θα πρέπει να μείνουμε εκεί.
Χωρίς να την απαρνηθούμε, θα πρέπει να την υπερβούμε και να αγωνιστούμε καταπώς πρέπει, για να λάβουμε δωρεάν και να βιώσουμε την εξ αποκαλύψεως Αλήθεια με την έλευση της Θείας Χάριτος.
Αυτή λοιπόν η υπέρβαση της λογικής είναι που ξενίζει κάποιους. Αυτοί για τον Μακρυγιάννη λένε τα καλύτερα, όταν διαβάζουν τα Απομνημονεύματα. Αλλά όταν διαβάσουν τα Οράματα και θάματα, λένε πως τρελάθηκε ο Στρατηγός και έγινε θρησκόληπτος. Και από τον κυρ-Φώτιο τον Κόντογλου γοητεύονται όταν διαβάσουν αυτά που έγραψε για τους κουρσάρους. Αλλά όταν δουν τι λέει για την Ορθοδοξία; Τρελάθηκε κι αυτός. Κι έτσι και για μένα μπορεί να λένε τα ίδια. Κρίμα… είναι κι επιστήμονας! Με αυτούς θα εξηγηθούμε σήμερα. Με αγάπη, εκτίμηση κι αλληλοσεβασμό. Όπως πρέπει σε Έλληνες που διαλέγονται.
Για αρχή λοιπόν σας παρακαλώ να θυμηθείτε τι περιέγραψα προηγούμενα για το «γνώθι σ’ αυτόν» και για το πώς λειτουργεί ο σωστός επιστήμονας. Αυτά που σας έγραψα είναι οι βασικές αρχές της καλής επιστημονικής πρακτικής που τις παραδέχονται όλοι οι επιστήμονες, σε Ανατολή και Δύση. Κι αφού τα θυμηθείτε, ελάτε και πείτε μου τι κάνει ένας επιστήμονας όταν καταλαβαίνει ότι κάποια πράγματα δεν γίνεται ν’ απαντηθούν με τα μέσα που διαθέτει η επιστήμη. Όταν κάποια φαινόμενα δεν μπορούν να εξηγηθούν, γιατί οι πέντε αισθήσεις που διαθέτουμε κι όλα μας τα τεχνολογικά μέσα που τις υποβοηθούν, δεν μπορούν να συλλέξουν δεδομένα για επεξεργασία. Μήπως πρέπει να στρουθοκαμηλίσει και να πει ότι ο κόσμος μας αποτελείται μόνο από αυτά που αντιλαμβάνονται οι πέντε αισθήσεις και όλα τα άλλα ας κάνουμε πως δεν υπάρχουν;
Μήπως να τα κρύψουμε κι αυτά κάτω απ’ το ίδιο χαλί που κάποιοι κρύβουν την ιστορία της ελληνικής αυτοκρατορίας της Κωνσταντινούπολης;
Επιτρέψτε να σας πω πως όχι. Δεν είναι αυτό που πρέπει να κάνει ο σωστός επιστήμονας. Κι αν θέλετε αφήστε με να σας συμβουλέψω, όσο το μπορώ κι όσο το δικαιούμαι, για το τι πρέπει να κάνει.
Πρώτα-πρώτα θα πρέπει να παραδεχτεί όμορφα και ταπεινά πως εδώ τα πράγματα αυτά είναι μεταφυσικά, πνευματικά, «Θεοτικά» που λένε, και ξεπερνούν την επιστήμη. Άρα τώρα, θα πει στη συνέχεια, πρέπει να βγάλω το μανδύα του επιστήμονα και να δω τα πράγματα απλά ως λογικός άνθρωπος και να καταλήξω κάπου. Αλλά ποια πρέπει να είναι η προσέγγισή μου; Προφανώς όχι η κλασική επιστημονική μεθοδολογία. Θα πρέπει να κινηθώ έξυπνα, όσο γίνεται λογικά, πρακτικά και με υπομονή. Ας ψάξω τις πληροφορίες για τις ζωές των αγίων της Ορθοδοξίας και για τις μαρτυρίες για θαύματα και άλλα υπερφυσικά φαινόμενα που περιγράφουν οι διάφοροι. Το πρώτο και σημαντικό που θα πρέπει να ελέγξω σε αυτούς είναι το κίνητρό τους. Κι αν δω ότι αρκετοί από τους ανθρώπους που τα περιγράφουν δεν έχουν κάποια ύπουλα κίνητρα κέρδους, πλουτισμού ή άλλου είδους συμφέροντα σε βάθος χρόνου, τότε συνεχίζω τον έλεγχο.
Το δεύτερο κι εξίσου σημαντικό που θα ελέγξω έπειτα είναι οι επιπτώσεις, το αποτέλεσμα. Δηλαδή, ποιες είναι οι επιπτώσεις του τέλειου ορθόδοξου βίου στον ίδιον αυτόν που τον ακολουθεί, στους συνανθρώπους του και στην κοινωνία. Είναι οι Άγιοι ευτυχισμένοι κι ήσυχοι μέσα τους και χαρούμενοι; Ευεργέτησαν τους γύρω τους κι όσους προσέτρεξαν σε αυτούς ή τους κάνανε κακό; Κάνανε το καλό στο συνάνθρωπο; Και τα διδάγματά τους στην πράξη ήτανε για το καλό της κοινωνίας; Κι αν ήτανε για το καλό όλα, συνεχίζω τη διερεύνηση.
Κι έτσι φτάνω στο τρίτο και τελευταίο βήμα. Τη δοκιμή. «Γεύσασθαι και ίδετε» δεν λένε; Ε, λοιπόν, θα γευθώ ο ίδιος μου, θα δοκιμάσω. Τι έχω να χάσω; Τόσα δοκίμασα, ας δοκιμάσω κι αυτό.
Άλλωστε, το στοίχημα είναι μεγάλο. Τούτοι εδώ λένε πως πετυχαίνουν το ακατόρθωτο. Νικούν αυτόν που δεν νίκησε κανείς – το θάνατο. Δεν αξίζει να δοκιμάσω; Κι αν δεν μου αρέσει αυτό που θα βιώσω, το παρατάω. «Όστις θέλει οπίσω μου ελθείν» δεν λέει; Όποια ώρα θέλω αλλάζω ρότα, λοιπόν, και δεν ακολουθώ αν δεν μ’ αρέσει. Βρίσκω λοιπόν έναν φωτισμένο πνευματικό και αρχίζω να συμμετέχω με την καρδιά μου στα μυστήρια της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Κι από εκεί ακολουθώ τις οδηγίες σιγά-σιγά το κατά δύναμη και βλέπω. Βλέπω και δοκιμάζω μόνος μου, βιώνω, εγώ για τον εαυτό μου, και βγάζω συμπέρασμα στην πράξη. Κι αν δω καλό, κι αν βιώσω αυτά που λένε για Φωτισμό και Χάρη, έβγαλα το συμπέρασμα.
Αν δεν μπορεί λοιπόν η επιστήμη να διερευνήσει, αυτό είναι που μπορεί να κάνει ο επιστήμονας – και ο κάθε λογικός άνθρωπος, εδώ που τα λέμε. Βάζει τον ορθό λόγο μπροστά, ψάχνει τα κίνητρα, ελέγχει τις επιπτώσεις, κι έπειτα προσεκτικά, με υπομονή, σύνεση και καθαρό μυαλό δοκιμάζει στην πράξη. Δεν βασίζεται σε αυτά που λένε οι άλλοι. Στην πράξη. Τα έργα μετράνε. Από λόγια χορτάσαμε. Κοντεύουν να μας τρελάνουν τα λόγια.
Τι από αυτά δεν είναι λογικό λοιπόν; Γιατί αυτό λέει η Ορθοδοξία μας. Εσύ λοιπόν αμπελοφιλόσοφε που λες πως η Ορθοδοξία βλάπτει τη λογική μας, θα έφευγες με σκυμμένο το κεφάλι αν σε εξέταζε ο Σωκράτης. Γιατί μιλάς –για πράγματα που δεν ξέρεις και δεν καταλαβαίνεις και δεν δοκίμασες– με θεωρίες. Αν δοκίμαζες ο ίδιος –αγνά, ειλικρινά και χωρίς υστεροβουλία–, θα είχε βαρύτητα ο λόγος σου. Τώρα δεν έχει.
Αυτά είχα να σας πω εγώ σαν επιστήμονας και άνθρωπος όχι λιγότερο λογικός από άλλους που γνωρίζω. Κι όπως είπε ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, αν το νομίζετε «βάλετε βάση και εις τα γραφόμενά μου». Κι αν όχι πάλι καλά, κι ας δούμε τότε προς που θα πάει η έρμη η πατρίδα κι η κοινωνία.