«Μαύρη μπίρα ΦΙΞ και λουκάνικα Φρανκφούρτης, αυτό θυμάμαι από όταν ήμουν παιδί στην Έκθεση της Θεσσαλονίκης». Η Χριστίνα έχει μεγαλώσει στην πόλη, και για εκείνην η περίοδος της ΔΕΘ σήμαινε οικογενειακές εξόδους στα περίπτερα. Και μπορεί η Έκθεση να κατάντησε «πανηγυράκι» για πολλούς, ωστόσο δεν θα ήταν υπερβολή αν κάποιος έλεγε ότι έχει συνδέσει την παρουσία της με τη Βόρεια Ελλάδα αλλά και τη σύγχρονη ελληνική ιστορία.
Ο θεσμός έχει συνδεθεί με τα χρόνια της πείνας, της προσφυγιάς, της Κατοχής, της Χούντας, της Μεταπολίτευσης, των επιδημιών και των φυσικών καταστροφών. Επίσης ΔΕΘ σημαίνει τεχνολογικές εξελίξεις αλλά και κοινωνικές αλλαγές.
Ο διευθύνων σύμβουλος της ΔΕΘ, Κυριάκος Ποζρικίδης, έπειτα από έρευνα τεσσάρων ετών συγκέντρωσε σε λεύκωμα μια σειρά από ανέκδοτα περιστατικά και φωτογραφίες, αλλά και συμβάντα άγνωστα στους περισσότερους. Το λεύκωμα εκδόθηκε το 2011 και φέρει τον τίτλο 75 χρόνια επί 15 ημέρες.
Ουρές λόγω πείνας στην 1η ΔΕΘ
Θεσσαλονίκη 1926. Καραβάνια με καμήλες φορτωμένες με εμπορεύματα διασχίζουν τους δρόμους προσπερνώντας πεινασμένους πρόσφυγες. Μεγάλα ιστιοφόρα φτάνουν στο λιμάνι φορτωμένα με εμπορεύματα, ξένα νομίσματα αλλάζουν χέρια, οι επιγραφές των καταστημάτων δηλώνουν έντονα την παρουσία της εβραϊκής κοινότητας.
Σε αυτό το σκηνικό «γεννιέται» η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης. Η ιδέα ανήκει στον Νικόλαο Γερμανό που έχει σπουδάσει στη Γερμανία και θέλει να φέρει στον ελληνικό βορρά κάτι από τις «εν εσπερία γενομένας διεθνείς εμποροπανηγύρεις». Περιορισμός του η οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, που μόλις έχει δεχθεί 1,5 εκατ. πρόσφυγες. Ωστόσο η Έκθεση θα διαφημιστεί εκτεταμένα στις εφημερίδες και θα συγκεντρώσει χιλιάδες επισκέπτες. «Κάθε Έλλην έχει ιστορικό καθήκον να επισκεφτεί την 1ην ΔΕΘ», έλεγε το σλόγκαν σύμφωνα με το λεύκωμα του Κυριάκου Ποζρικίδη.
Οι πρώτες ξένες κρατικές συμμετοχές στην ΔΕΘ του 1926 ήταν της Βουλγαρίας και της ΕΣΣΔ
Την 1η ΔΕΘ θα σημαδέψει η Nestlé που μοιράζει δωρεάν γάλα στους μικρούς επισκέπτες. Η ανέχεια και η πείνα της εποχής είναι τέτοια που σχηματίζονται αμέσως ατελείωτες ουρές. Όσοι έχουν την οικονομική ευχέρεια της μίας δραχμής απολαμβάνουν ένα παγωμένο ποτήρι μπίρα ΦΙΞ ακούγοντας ραδιόφωνο. Ο ραδιοηλεκτρολόγος Χρήστος Τσιγγιρίδης έχει ξεκινήσει τη λειτουργία του Ραδιοσταθμού Θεσσαλονίκης.
Το μπλακ-άουτ και το παρ’ ολίγον τρομοκρατικό χτύπημα
Η 2η ΔΕΘ θα πραγματοποιηθεί από τις 18 Σεπτεμβρίου έως τις 3 Οκτωβρίου 1927 σε εορταστικό κλίμα. Όπως αναφέρει όμως το λεύκωμα όλα βαίνουν καλώς μέχρι και τις 27 Σεπτεμβρίου, οπότε και ένα μπλακ-άουτ βυθίζει τη μισή Έκθεση στο σκοτάδι.
Θα επρόκειτο για ένα ατυχές περιστατικό και μόνον αν την επομένη η εφημερίδα Φως επικαλούμενη ανακοινωθέν του Γ΄ Σώματος Στρατού δεν έγραφε ότι «η Θεσσαλονίκη διέτρεξε μεγάλο κίνδυνο». Σύμφωνα με το δημοσίευμα, ομάδα κομιτατζήδων σχεδίαζε να χτυπήσει την κατάμεστη ΔΕΘ, σερβικά ιδρύματα, το Κυβερνείο και «τας αποθήκας πυρομαχικών».
Άποψη της 2ης ΔΕΘ: η εντυπωσιακή Πύλη και στο βάθος διακρίνεται το Στρατηγείο
Ο πρώτος πρωθυπουργός στη ΔΕΘ
Εν έτει 1928 ο δάγκειος πυρετός θερίζει και έτσι η διοίκηση της ΔΕΘ αποφασίζει, για κοινωνικούς λόγους, να μειώσει το εισιτήριο. Ωστόσο για να επισκεφθεί κάποιος το περίπτερο του Αγίου Όρους θα πρέπει να πληρώσει επιπλέον δύο δραχμές. Οι δωρεάν καραμέλες που μοιράζει η «Λάιφ Σέιβερς» προκαλούν και πάλι ουρές από πεινασμένους γονείς και παιδιά που συρρέουν κατά εκατοντάδες, με αποτέλεσμα οι υπάλληλοι της εταιρείας να αναγκάζονται να κλείνουν κάθε τόσο τις πόρτες του περιπτέρου.
Στην 3η ΔΕΘ θα κάνει πρώτη φορά την εμφάνισή του ένας πρωθυπουργός. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, επιστρέφοντας από το Βελιγράδι, θα πραγματοποιήσει μια στάση στη Θεσσαλονίκη. Μάλιστα στο περίπτερο της ταπητουργίας, πρόσφυγες ταπητουργοί θα του δωρίσουν ένα χαλί.
Η σβάστικα κυματίζει
Το 1938 η ΔΕΘ βιώνει και εκείνη την αλματώδη άνοδο του Χίτλερ. Ανάμεσα στις σημαίες που κυματίζουν, και εκείνη με τη σβάστικα. Δυο χρόνια μετά, το 1940, και ενώ η Έκθεση έχει μετακομίσει από το Πεδίον του Άρεως, όπου γινόταν μέχρι τότε, στον σημερινό της χώρο, η χιτλερική Γερμανία συμμετέχει επίσημα στη ΔΕΘ.
Η επίσημη συμμετοχή της Γερμανίας στην 15η ΔΕΘ
Στις 22 Σεπτεμβρίου 1940 ο Γερμανός πρόξενος παραθέτει δεξίωση εγκωμιάζοντας τόσο την Ελλάδα όσο και την Έκθεση. Όταν ξεσπά ο Πόλεμος, πολλοί από τους εκθέτες δεν προλαβαίνουν καν να πάρουν τα πράγματά τους. Σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ, την περίοδο της Κατοχής οι Γερμανοί θα χρησιμοποιήσουν τα περίπτερα ως αποθήκες ενώ πριν αποχωρήσουν από τη Θεσσαλονίκη θα ανατινάξουν τα κτίρια. Η Έκθεση θα μείνει κλειστή για δέκα χρόνια.
Το τουρκικό περίπτερο κλείνει, «γεννιέται» ο φραπέ
Μεταπολεμικά η πρώτη ΔΕΘ θα εγκαινιαστεί το 1953. Το 1955 η διοργάνωση, όπως και όλη η ελληνική ιστορία, θα σημαδευτεί από το διωγμό των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης. Η Τουρκία θα κλείσει το περίπτερό της λίγο πριν από την λήξη της Έκθεσης.
Και ενώ παραδοσιακά στις Εκθέσεις της Θεσσαλονίκης παρουσιάζονται προϊόντα μπροστά από την εποχή τους, το 1957 αναμένεται να αλλάξει την καθημερινότητα του Έλληνα. Ο Δημήτρης Βακόνδιος θα φτιάξει τον πρώτο καφέ-φραπέ στην ιστορία!
Αεροφωτογραφία του Λούνα Παρκ που φιλοξενείται στη ΔΕΘ (1954)
Η παράδοση των μπουζουκιών
Στα τέλη της δεκαετίας του ΄50 η Θεσσαλονίκη, την περίοδο της Έκθεσης, αποτελεί πόλο έλξης όχι μόνο για τους ξένους εκθέτες αλλά και για τους Αθηναίους.
Γύρω στο 1958 ξεκινά και μια «παράδοση» που κρατά έως και σήμερα: ο συνδυασμός της ΔΕΘ και των μπουζουκιών.
Το λεύκωμα του Κυριάκου Ποζρικίδη μας ενημερώνει ότι τη χρονιά εκείνη οι επιλογές ήταν πολλές: στο «Πανόραμα» εμφανίζονται ο Βασίλης Τσιτσάνης και η Γιώτα Λύδια. Στους «Χορτατζήδες» ο Καζαντζίδης με τη Μαρινέλλα και στη «Χαβάη» ο Τώνης Μαρούδας.
Ο φούρνος μικροκυμάτων και το Φεστιβάλ Τραγουδιού
Το 1960 πολλοί Έλληνες δεν έχουν ακόμα καλά-καλά ηλεκτρικό φούρνο, όταν στην ΔΕΘ ο Ελληνοαμερικανός Γιώργος Κρισέρης παρουσιάζει το ηλεκτρικό μαγειρείο που λειτουργεί με μικροκύματα! Ωστόσο στην Έκθεση εκείνης της χρονιάς ατραξιόν θεωρήθηκαν οι Λευκοί Δαίμονες με τα ριψοκίνδυνα ακροβατικά τους και τα αιωρούμενα ποδήλατα.
Το 1962 το Φεστιβάλ Τραγουδιού μετακομίζει στη Θεσσαλονίκη. Τα εισιτήρια για όσους μπορούν να τα αντέξουν οικονομικά κοστίζουν 15, 20 και 50 δραχμές. Μεταξύ των διαγωνιζομένων βρίσκονται οι Βογιατζής, Βάνου και Κουρούπη. Τα φώτα όμως θα κλέψει ένα πολιτικό πρόσωπο: ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Τζόνσον θα επισκεφθεί την ΔΕΘ.
Κοσμοσυρροή στα τουρνικέ της ΔΕΘ (1966)
Η ΔΕΘ του ’67, ο Καραμανλής του ’74
Η Έκθεση του 1967 θα πραγματοποιηθεί λίγους μήνες μετά το πραξικόπημα. Από το στρατιωτικό ραδιόφωνο θα ακούγεται «Ολόκληρος ο κόσμος από την καρδιά της Θεσσαλονίκης», ενώ στην επιτροπή διοργάνωσης του Φεστιβάλ Τραγουδιού θα συμμετέχει και εκπρόσωπος του Γ΄ Σώματος Στρατού.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1969, ο Πύργος του ΟΤΕ θα έχει αποκτήσει τα πρώτα 8,40 μέτρα του. Η κατασκευή και των 25 μέτρων θα ολοκληρωθεί το 1970.
Μια από τις φράσεις που έχουν μείνει στην ιστορία της ΔΕΘ ανήκει στον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Το 1974 αντί ομιλίας εγκαινίων θα πει: «Εγκαινιάζω την πρώτη μεταπελευθερωτική περίοδο της ΔΕΘ». Λίγο νωρίτερα είχε κάνει ένα ακροατήριο 300.000 ανθρώπων να παραληρεί.
