Το θέμα της προμήθειας από την Τουρκία των S-400 είναι μια στρατηγική επιλογή της Άγκυρας, που εκτός των άλλων θα προκαλέσει σοβαρό και ίσως αγεφύρωτο πλήγμα στις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.
Ο Ερντογάν έχει δηλώσει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να κάνει βήμα πίσω στο θέμα των S-400, τονίζοντας μάλιστα ότι το σύστημα πρόκειται να ενεργοποιηθεί τον Απρίλιο του 2020, δηλαδή το μήνα που διανύουμε.
Επιλέξαμε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο του Zülfikar Doğan, το οποίο πιστεύουμε ότι μας παρέχει όλα τα στοιχεία για να ενημερωθούμε και να αναλύσουμε ένα θέμα που αφορά την Ελλάδα και γιατί επηρεάζει τα επιχειρησιακά δεδομένα στην περιοχή μας, αλλά και γιατί επηρεάζει τις σχέσεις της Τουρκίας με τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ:
Βρισκόμαστε σχεδόν στα μέσα του Απριλίου, που είναι ο πιο κρίσιμος μήνας στο θέμα των κυρώσεων με τις οποίες απειλούν οι ΗΠΑ την Τουρκία, αν ενεργοποιήσει τα συστήματα αεράμυνας S-400 που παρέλαβε από τη Ρωσία.
Παρά τις προειδοποιήσεις και τις απειλές για επιβολή κυρώσεων που έκανε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλτ Τραμπ, ο ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο και οι αξιωματούχοι του Πενταγώνου, ο Ερντογάν δήλωσε: «Αυτή η ιστορία έχει τελειώσει, δεν θα υποχωρήσουμε».
Μετά από αυτό, ο υφυπουργός Άμυνας των Ηνωμένων Πολιτειών Πάτρικ Σάναχαν στις 6 Ιουνίου 2019 απηύθυνε επιστολή προς τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Χουλουσί Ακάρ η οποία έβριθε σκληρών εκφράσεων και απειλών. Σημειώνεται ότι η επιστολή διέρρευσε στα ΜΜΕ των ΗΠΑ. Η επιστολή εκείνη, που προκάλεσε την οργή της τουρκικής κοινής γνώμης, έλεγε ότι εάν μέχρι 31 Ιουλίου του 2019 η Τουρκία δεν ακύρωνε την αγορά των S-400, «Η Τουρκία θα υποχρεωθεί να πληρώσει ένα τίμημα βαρύ, θα αποκλειστεί από το πρόγραμμα του μαχητικού F-35, θα επιβληθεί οικονομικό και στρατιωτικό εμπάργκο, οι Τούρκοι πιλότοι που εκπαιδεύονται στα F-35 θα εκδιωχθούν από τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Εκτός αυτών, η επιστολή έλεγε επίσης ότι επίκεται συντριβή της οικονομίας της Τουρκίας και ότι οι ΗΠΑ θα παρεμποδίσουν την διάθεση πιστώσεων στην Τουρκία από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα.
Ακριβώς όπως ακολούθησε σιωπή μετά την εξαιρετικά προσβλητική επιστολή του Τραμπ που απεστάλη στον πρόεδρο Ερντογάν πριν από την «Επιχείρηση Ειρήνης» στη Βόρεια Συρία, και ο υπουργός Ακάρ αρκέστηκε να πει μετά την επιστολή του Σάναχαν ότι «το ύφος της επιστολής δεν είναι σύμφωνο με το πνεύμα της συμμαχίας» και ότι προετοιμάζει την απάντηση.
Η πρώτη παρτίδα των S-400 άρχισε να μεταφέρεται στην αεροπορική βάση Mürted στην Άγκυρα τον περασμένο Ιούλιο. Μετά την αποστολή που ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο, ξεκίνησε στη Ρωσία η διαδικασία εκπαίδευσης του στρατιωτικού προσωπικού της Τουρκίας στο σύστημα αυτό. Καθώς συνεχίζονται αυτές οι φάσεις, ο πρόεδρος Ερντογάν και ο εκπρόσωπος του Ιμπραήμ Καλίν, σε συχνές ερωτήσεις για το «Πότε θα ενεργοποιηθεί το σύστημα S-400», απαντούσαν ξεκάθαρα ότι το σύστημα θα ενεργοποιηθεί τον Απρίλιο του 2020.
Εν τω μεταξύ, τον Δεκέμβριο εγκρίθηκε από το Κογκρέσο των ΗΠΑ ο προϋπολογισμός του Πενταγώνου του 2020, στον οποίον συμπεριλαμβάνονται άρθρα σχετικά με την εφαρμογή βαριών στρατιωτικών και οικονομικών κυρώσεων κατά της Τουρκίας, όπως η ακύρωση της παραγγελίας 116 αεροσκαφών F-35, τα οποία μάλιστα αναφέρεται ότι πρέπει να δοθούν στην Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ.
Υπήρχαν επίσης άρθρα που αφορούν την επιβολή τεράστιου χρηματικού προστίμου στην Halkbank, εναντίον της οποίας συνεχίζεται η δίκη στις ΗΠΑ για παραβίαση του εμπάργκο στο Ιράν, η επιβολή κυρώσεων σε εταιρείες που συμμετέχουν στην κατασκευή του αγωγού φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Επιπλέον υπάρχει και η έκκληση προς τον Τραμπ να υλοποιηθούν οι κυρώσεις που προβλέπονται με βάση το νόμο CAATSA, που αφορά τους αντιπάλους των ΗΠΑ.
Η Τουρκία έχει αποβληθεί από το πρόγραμμα των F-35, ενώ μέχρι στιγμής έχουν πληρωθεί από την Τουρκία στις ΗΠΑ 1,1 δισ. δολάρια για το πρόγραμμα παραγωγής των F-35, ενώ πολλά εξαρτήματα και απάρτια του αεροσκάφους παράγονται σε εταιρείες που έχουν έδρα στην Τουρκία, αποκλείονται. Επιπλέον, είναι πλέον αβέβαιη η παράδοση των 116 F-35 μαχητικών αεροσκαφών που παραγγέλθηκαν στο πλαίσιο του εκσυγχρονισμού του στόλου της τουρκικής Πολεμικής Αεροπορίας, ο οποίος είναι αρκετά παλαιός.
Είναι επίσης και το εμπάργκο που έχει επιβληθεί στην Τουρκία και από άλλες χώρες του ΝΑΤΟ για τους S-400, αλλά και από χώρες της ΕΕ, για παραβίαση των αρχών της. Επίσης, με απόφαση του Κογκρέσου των ΗΠΑ που ελήφθη το τέλος του 2019, έχει αρχίσει εμπάργκο εναντίον της Τουρκίας και απαγορεύεται η παράδοση στις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις οπλικών συστημάτων, εξαρτημάτων, πυρομαχικών και ανταλλακτικών.
Σε περίπτωση που η Τουρκία δεν ενεργοποιήσει τους S-400, τα τρία δισ. δολάρια που πλήρωσε η Τουρκία στη Ρωσία, θα είναι σαν να έχουν πεταχτεί στα σκουπίδια.
Εάν το σύστημα δεν ενεργοποιηθεί, η Ρωσία δεν αναμένεται να αντιδράσει σε αυτό. Και φυσικά δεν πρόκειται να δεχτεί την επιστροφή του συστήματος. Σε μια τέτοια περίπτωση, πολιτικές και διπλωματικές πηγές ισχυρίζονται ότι η Ρωσία θα πει ότι αυτό αποτελεί «επιλογή της Τουρκίας και του Ερντογάν», και ότι οι διμερείς σχέσεις δεν θα επηρεαστούν.
Ωστόσο αν ο Ερντογάν, ο οποίος λέει «Κανείς δεν πρέπει να περιμένει να κάνουμε βήμα πίσω, εμείς δεν γλείφουμε εκεί που φτύνουμε», δώσει εντολή να ενεργοποιηθεί το σύστημα, τότε θα ακολουθήσουν οι κυρώσεις από τις ΗΠΑ και από άλλες Δυτικές χώρες διαδοχικά. Με την απόφαση αυτή η Τουρκία θα κληθεί να πληρώσει σοβαρό τίμημα, σε μια περίοδο που είναι σε εξέλιξη ήδη μια σοβαρή κρίση.
Σε ένα τηλεφώνημα-έκπληξη που έγινε την 1η Απριλίου μεταξύ Πούτιν και Ερντογάν, ανακοινώθηκε ότι συζήτησαν το ζήτημα της πανδημίας, την επιστροφή από την Τουρκία Ρώσων πολιτών, την κατάσταση στο Ιντλίμπ και στη Λιβύη. Αναφέρθηκε επίσης ότι οι δύο ηγέτες επιβεβαίωσαν τη δέσμευσή τους για τη Συμφωνία της Μόσχας που υπεγράφη στις 5 Μαρτίου για το Ιντλίμπ. Ωστόσο, ψιθυρίζεται ότι συζητήθηκε και η ενεργοποίηση των S-400. Αναφέρεται ότι υπό τις τρέχουσες συνθήκες της πανδημίας αναβλήθηκε ενεργοποίηση και ότι συμφωνήθηκε το θέμα να συζητηθεί μετά την εξομάλυνση της κατάστασης.
Στο πολιτικό, στρατιωτικό και διπλωματικό παρασκήνιο, σημειώνεται ότι ο Ερντογάν δεν πρόκειται να εγκαταλείψει την ενεργοποίηση του συστήματος, αλλά δεν παύει να τον ανησυχεί η τρέχουσα οικονομική κατάσταση και η περίπτωση να επιδεινωθεί ακόμα περισσότερο, όταν με την εντολή ενεργοποίησης θα τεθούν σε ισχύ οι κυρώσεις.
Επίσης, στην πρόσφατη τηλεδιάσκεψη του Ερντογάν με τους Μακρόν, Τζόνσον και Μέρκελ, τονίστηκε η σημασία που έχει να παραμείνει η Τουρκία ως μέλος του ΝΑΤΟ.
Ως εκ τούτου, είναι αμφίβολο αν την παρούσα φάση ο Ερντογάν λάβει μια απόφαση να επιδεινώσει τις σχέσεις της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ, σε μια περίοδο που είναι νωπές οι μνήμες της κρίσης που βίωσε με τη Ρωσία, όταν είδε να σκοτώνονται δεκάδες στρατιώτες του στο Ιντλίμπ από την αεροπορία της Συρίας και της Ρωσίας και αναγκάστηκε να ζητήσει τη βοήθεια του ΝΑΤΟ. Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι η πρέσβειρα των Ηνωμένων Πολιτειών στο ΝΑΤΟ, Κέι Μπέιλι-Χάτσινσον, όταν η Τουρκία ζήτησε την αεροπορική υποστήριξη της Συμμαχίας στην Ιντλίμπ, είχε δηλώσει: «Πρώτα η Τουρκία να εγκαταλείψει τους S-400 και μετά βλέπουμε».
Για το λόγο αυτόν, μπορεί να ειπωθεί ότι ο Ερντογάν αντιμετωπίζει μια πολύ κρίσιμη επιλογή όσον αφορά την ενεργοποίηση των S-400 που ανακοινώθηκε ότι θα γίνει τον Απρίλιο.
