Ξημέρωνε Τετάρτη 1η Σεπτεμβρίου του 2004 και στο Μπεσλάν της Βόρειας Οσετίας, όπως και σε όλη τη Ρωσική Ομοσπονδία, ξεκινούσε η νέα σχολική χρονιά. Τα παιδιά χαρούμενα, συνοδευμένα από τους γονείς και τους παππούδες τους, πήγαιναν στη γιορτινή εκδήλωση της πρώτης μέρας του σχολείου τους. Στον προαύλιο χώρο του σχολείου, στις 09:00 το πρωί, οι δάσκαλοι υποδέχονταν χαμογελαστοί τους νέους μαθητές. Παιδικές φωνές και γέλια ακούγονταν παντού – όλα αυτά έμελλε να αλλάξουν σε πέντε λεπτά.
Στις 09:05, από την οδό Κομιτέρνα μπήκαν στην αυλή του σχολείου δεκάδες ένοπλοι τρομοκράτες· ανάμεσά τους και γυναίκες ζωσμένες με εκρηκτικά.
Η μια ομάδα των τρομοκρατών πήγε στο πίσω μέρος του σχολείου για να μην μπορέσει να δραπετεύσει κανείς, και η άλλη εισέβαλε στο κτήριο. Πυροβολώντας στον αέρα και στο πάτωμα, οι τρομοκράτες ανάγκασαν περίπου 1.100 άτομα να μπουν στο κτήριο του σχολείου και κυρίως στο γυμναστήριο· 895 ήταν παιδιά, 59 δάσκαλοι και αρκετοί γονείς. Μέσα στο χαμό κάποιοι σκοτώθηκαν και μερικές δεκάδες κατάφεραν να ξεφύγουν.
Ο όλεθρος στα μάτια μιας δασκάλας που απομακρύνει ένα παιδί (φωτ.: EPA / Sergey Dolzhenko)
Βάζοντας τους ομήρους στο κτήριο, οι τρομοκράτες ξεκίνησαν να τοποθετούν αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς στις σχολικές αίθουσες. Πάνω στις καρέκλες των θρανίων, ανάμεσα στους ομήρους… Μάζεψαν έπειτα όλα τα κινητά τηλέφωνα, τσάντες, βίντεο και φωτογραφικές μηχανές, και στα παράθυρα ως ανθρώπινη ασπίδα τους μαθητές. Επιλέγουν από το πλήθος 20 άτομα, άνδρες και μεγαλύτερους μαθητές, με τη βοήθεια των οποίων αρχίζουν να ασφαλίζουν τις πόρτες και τα παράθυρα του κτηρίου χρησιμοποιώντας καρέκλες και θρανία.
Έτσι ξεκίνησε η πρώτη από τις τρεις μέρες τρόμου στο σχολείο του Μπεσλάν της Βόρειας Οσέτιας, που την εξέλιξή της παρακολουθούσε καθηλωμένη η παγκόσμια κοινή γνώμη σε απευθείας σύνδεση.
Οι τρομοκράτες, μια ακραία ομάδα ισλαμιστών υπό τον Σαμίλ Μπασάγιεφ, που ζητούσαν την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Τσετσενία και την ανεξαρτησία της, στέρησαν από όλους την τροφή και το νερό. Τρομερές ήταν οι περιγραφές από τις στιγμές που τα παιδιά έπεφταν κάτω από την αφυδάτωση ή κάποιους που έπιναν τα ούρα τους για να αντέξουν…
Στιγμιότυπο (από την τηλεόραση) μέσα από το χώρο του σχολείου. Τρομοκράτης ανάμεσα σε παιδιά και δασκάλους.
Στις 3 Σεπτεμβρίου, και ενώ συνεχιζόταν η ομηρία, δυνάμεις ασφαλείας της Ρωσίας εισέβαλαν στο σχολείο χρησιμοποιώντας βαρύ οπλισμό. Το σχολείο συγκλονίστηκε από σειρά εκρήξεων και τυλίχθηκε στις φλόγες.
Ακολούθησε μάχη μεταξύ των τρομοκρατών και των ρωσικών δυνάμεων. Ο τελικός απολογισμός: 385 νεκροί, από τους οποίους 186 μικρά παιδιά.
Έχουν περάσει 12 χρόνια από εκείνες της τραγικές μέρες, που έμειναν ανεξίτηλα χαραγμένες στη μνήμη και την ψυχή των ανθρώπων, και ο τόπος μαρτυρίου δέχεται καθημερινά πολλούς προσκυνητές. Όλοι οι ντόπιοι έχασαν κάποιον δικό τους. Όλοι τους όμως έχασαν και έναν σπουδαίο δάσκαλο, τον Πόντιο γυμναστή Ιβάν Κανίδη, που έδωσε τη ζωή του για να σώσει τους μαθητές του.
Ο Ιβάν Κανίδης (δεξιά, με την οικογένειά του)
Ήταν γνωστός σε όλους ως Ιβάν Κονσταντίνοβιτς Κανίδης. Είχε γεννηθεί την 1η Ιανουαρίου 1930 στο χωριό Μάλαγια Ιραγκά, στη Γεωργία, όπου ο πατέρας του εργαζόταν ως πρόεδρος του κολχόζ. Για τους κατοίκους του Μπεσλάν ήταν ο Ιβάν Κονσταντίνοβιτς. Από μικρός ήξερε τι επάγγελμα ήθελε να ακολουθήσει. Τελειώνοντας το 1953 τη Γυμναστική Ακαδημία του Χεταγκούροβ στο Βλαδικαυκάς, αφιέρωσε όλη τη ζωή του στον αθλητισμό και την εκπαίδευση. Έπαιζε ποδόσφαιρο, έκανε στίβο, πυγμαχία κ.ά. Αυτή την αγάπη την μετέφερε στα παιδιά.
Στις 3 Σεπτεμβρίου 2004, στο σχολείο Νο 1 του Μπεσλάν, ο Ιβάν Κανίδης σκοτώθηκε σώζοντας μικρούς μαθητές. Την πρώτη μέρα της ομηρίας είχε υποστεί έμφραγμα αλλά στάθηκε στα πόδια του. Μέσα στο κτήριο όπου εκτυλισσόταν η ομηρία, οι τρομοκράτες πρότειναν σε κάποιους να φύγουν. Ανάμεσά τους ήταν και ο 74χρονος Ιβάν Κανίδης. Εκείνος όμως αρνήθηκε, θέλοντας να βοηθήσει τους μαθητές του. Ήδη από τα πρώτα λεπτά είχε καταφέρει να κλειδώσει κάποιους σε μια αίθουσα, από όπου έφυγαν σώοι.
Η αίθουσα του γυμναστηρίου, τόπος προσκυνήματος
Αργότερα ο ίδιος, στον γνώριμο χώρο του γυμναστηρίου, στήριζε ψυχολογικά τα παιδιά, τα καθησύχαζε, ενώ πίεζε τους τρομοκράτες να τους δώσουν νερό. Κατάφερε εντέλει να πάρει το πράσινο φως για να βρέξει ένα πανί· με φροντίδα το ακουμπούσε στα χείλη των παιδιών που είχαν περισσότερη ανάγκη.
Μαρτυρίες λένε ότι κατάφερε να απενεργοποιήσει και δύο από τους εκρηκτικούς μηχανισμούς πριν από την εισβολή των Ρώσων κομάντο στις 3 Σεπτεμβρίου.
Η αποτύπωση του τραγικού απολογισμού (φωτ.: EPA / Sergei Chirikov)
Η τελευταία πράξη της ζωής του παίχτηκε όταν όρμησε μπροστά στα παιδιά με το σώμα του, για να τα προστατεύσει από τα πυρά των καλάσνικοφ των τρομοκρατών την ώρα της μάχης. Τα παιδιά σώθηκαν και πήδηξαν από το παράθυρο, εκείνος όμως άφησε την τελευταία του πνοή εκεί.
Ο ηρωισμός του Ιβάν Κανίδη έγινε γνωστός σε όλον τον πλανήτη, και ΜΜΕ όλου του κόσμου αφιέρωσαν άρθρα στην αυτοθυσία του. Μετά θάνατον του απονεμήθηκε ο τίτλος του «Προστάτη ανθρωπίνων δικαιωμάτων».
Η κυβέρνηση της Ελλάδας έλαβε απόφαση να στηρίξει οικονομικά την ανέγερση του νέου σχολείου στο Μπεσλάν που φέρει το όνομα του Ιβάν Κανίδη. Το 2010 άνοιξε και πάλι τις πύλες του ως αθλητικό σχολείο, με τον σπουδαίο δάσκαλο να δίνει παράδειγμα ζωής στα παιδιά από εκεί ψηλά.
Στα εγκαίνια του νέου σχολείου χόρεψαν τα μέλη του ελληνικού συλλόγου «Προμηθέας»
Το 2016, δώδεκα χρόνια μετά τα γεγονότα που συγκλόνισαν την ανθρωπότητα, μια ομάδα Ελλήνων προσκεκλημένων του ποντιακού Συλλόγου Βλαδικαυκάς «Προμηθέας», μαζί και εκπρόσωποι της ελληνικής κυβέρνησης, επισκεφτήκαμε το Μπεσλάν στο πλαίσιο του Ελληνικού Φεστιβάλ που έγινε τον Μάιο.
Η ελληνική αποστολή που επισκέφτηκε την περιοχή στο πλαίσιο του έτους Ελλάδας-Ρωσίας 2016 αποτίει φόρο τιμής
Στην «Πόλη των Αγγέλων», όπως έχει ονομαστεί το κοιμητήριο στη μνήμη των αδικοχαμένων μαθητών, οι εικόνες με τα χαμογελαστά πρόσωπα των παιδιών πλάι σε μια ημερομηνία θανάτου, την ίδια, 3 Σεπτεμβρίου 2004, απλώς δεν μπορούν να χωρέσουν στο μυαλό του ανθρώπου.
Το ίδιο και στην αίθουσα του γυμναστηρίου του σχολείου, όπου μπαίνοντας δεν μπορείς να κρατήσεις τα δάκρυά σου. Η εικόνα του ξεκληρίσματος αθώων παιδιών και δασκάλων… Κεριά, θλιμμένα μάτια, βουβά στόματα επισκεπτών κάθε μέρα, κάθε ώρα… ακόμα και 12 χρόνια μετά.
Ο Δημήτρης Πλευράκης, αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής της ΓΓ Αποδήμου Ελληνισμού του ΥΠΕΞ, υπογράφει
στο βιβλίο συλλυπητηρίων
Στην άκρη, ένα βιβλίο για να γραφτεί μια ευχή… Ο Θεός να αναπαύσει τις ψυχές των αδικοχαμένων και να δώσει δύναμη και παρηγοριά στα αγαπημένα τους πρόσωπα. Ελπίζουμε και ευχόμαστε να μην επαναληφθούν ποτέ ξανά τέτοια τραγικά γεγονότα.
Κείμενο, φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Παυλίδης για το pontos-news.gr.
