Αρκούσαν 7-8 δοκιμασμένες δίτροχες άμαξες και ένα γερό ζευγάρι βόδια για ν’ αρχίσει το… πανηγύρι. Ο αγώνας των βοδιών ή «εντίλ εκούζ», όπως ονομαζόταν η ενδιαφέρουσα τελετή στα τουρκικά, πραγματοποιούνταν με δίτροχες άμαξες στο τέλος του καλοκαιριού ή αρχές φθινοπώρου, και διαρκούσε από μία έως τρεις μέρες.
Το «εντίλ εκούζ» είχε φανατικούς λάτρεις στον Πόντο, τόσο μεταξύ των Ελλήνων όσο και των Τούρκων.
Εξάλλου ήταν ένας επίσημος τρόπος για πολλούς να δείξουν πόσο δυνατά ήταν τα βόδια τους και να κερδίσουν το θαυμασμό όλων.
«Ήταν μια καλή ευκαιρία γι’ αυτούς που είχαν βόδια, να δείξουν τη δύναμη και την αγωνιστικότητα των υποζυγίων τους. Ο διαγωνισμός αυτός των βοδιών γινόταν με τρόπο πανηγυρικό και θεωρούνταν μία από τις καλύτερες ψυχαγωγίες των Ποντίων», αναφέρεται στον τρίτο τόμο της Εγκυκλοπαίδειας του ποντιακού ελληνισμού «Ιστορία-Λαογραφία-Πολιτισμός» (εκδ. Μάλλιαρης-Παιδεία).
Την έναρξη των αγώνων που γίνονταν στους δρόμους χωριών του Πόντου, κήρυττε ο διοργανωτής κρατώντας κεριά στα χέρια του. Καταγραφές για το «εντίλ εκούζ» υπάρχουν στο Τεκνέ Μπουνάρ της Αμισού, το Κοτεκλί, τη Λαοδικεία της Σεβάστειας, την Καϊνάρτζα της Πάφρας, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι πραγματοποιούνταν και αλλού.
Όπως σημειώνει η Γιώτα Ιωακειμίδου σε άρθρο της στο schooltime.gr το 2015, οι συμμετέχοντες «έδεναν 7-8 αμάξια το ένα πίσω από το άλλο, σε κάθε τροχό έδεναν λοξά ένα δοκάρι έτσι ώστε οι ρόδες να είναι στον αέρα. Μετά έζευαν τα βόδια, ένα ζευγάρι βοδιών κάθε φορά. Άρχιζε κανονικό πανηγύρι, έπαιζαν τα νταούλια, οι ζουρνάδες, και οι θεατές έκαναν κανονική κερκίδα. Ο χρόνος για κάθε ζευγάρι ήταν 30 λεπτά. Στο σημείο που σταματούσαν τα βόδια κάρφωναν έναν ξύλινο πάσαλο. Το ίδιο συνεχιζόταν με όλα τα ζευγάρια που έπαιρναν μέρος στους αγώνες».
Στη γη του Πόντου ο νικητής του αγώνα έπαιρνε βραβείο ένα πρόβατο ή βόδι και ο δεύτερος 10 πήχεις ύφασμα (περίπου 4,5 μέτρα).
Όμως επειδή όλοι ήθελαν να κερδίζουν, συχνά δεν πήγαιναν με το… σταυρό στο χέρι. «Κάποιες φορές σκαρφίζονταν τρόπους να βγάλουν εκτός μάχης τα αντίπαλα βόδια. Κάρφωναν κρυφά τις νύχτες έναν πάσαλο στη γη και έδεναν μια άμαξα, ώστε να μην μπορούν τα βόδια να την σύρουν. Άλλοτε πάλι, για να κερδίσουν σήκωναν από πίσω το τελευταίο αμάξι, ώστε να λιγοστέψει το βάρος και να νικήσουν τα βόδια. Άλλος τρόπος να βγάλουν εκτός μάχης τα βόδια των αντιπάλων ήταν να τα ταΐζουν μήλα: βάραιναν τα βόδια και δεν τραβούσαν», σημειώνει η Γιώτα Ιωακειμίδου.
