Ο πρώτος Έλληνας που πήγε στην Αμερική, ο δον Θεόδωρος

Ένας θαλασσοπόρος, ο Θεόδωρος ο Έλληνας, ή στα ισπανικά ο δον Θεόδωρος Γριέγο, θεωρείται ο πρώτος Έλληνας που πάτησε το πόδι του στην Αμερική, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία.* Με καταγωγή από κάποιο νησί (κατά μια εκδοχή από την Κεφαλονιά), ανήκε στο πλήρωμα του Ισπανού εξερευνητή Πανφίλο ντι Ναρβάεθ – στις 17 Ιουνίου 1527 πέντε πλοία της ερευνητικής αποστολής απέπλευσαν από το λιμάνι της πόλης Σανλούκαρ δε Μπαραμέδα.

Ενδεχομένως την ίδια περίοδο να είχαν φτάσει στην Αμερική ο Γιάννης ο Έλληνας και ο Πέτρος ο Κρητικός, επίσης ναυτικοί, ενώ κατά μια ερμηνεία ο θαλασσοπόρος Χουάν δε Φούκα που εξερεύνησε τις δυτικές ακτές της βόρειας Αμερικής ήταν στην πραγματικότητα Έλληνας, ο Ιωάννης Φωκάς. Ωστόσο και οι δύο περιπτώσεις είναι ανεπιβεβαίωτες, σε αντίθεση με την περίπτωση του δον Θεόδωρου.

Αφού επέζησε από έναν τυφώνα και τις κακουχίες του ταξιδιού, ο Έλληνας θαλασσοπόρος πάτησε στην Αμερική στις 14 Απριλίου 1528, στις ακτές της δυτικής Φλόριντας. Λεπτομέρειες για τη ζωή του πριν από το ερευνητικό ταξίδι που χρηματοδοτήθηκε από τον ισπανικό θρόνο δεν υπάρχουν. Πάντως η παρουσία ξένων σε τέτοιου είδους αποστολές δεν ήταν κάτι σπάνιο, κυρίως γιατί ήταν ένας τρόπος να κερδίσουν γρήγορα πολλά χρήματα.

Εκτιμάται ότι ο Θεόδωρος γνώριζε να σχεδιάζει και να κατασκευάζει πλοία και ότι συμμετείχε στο ένοπλο τμήμα του στόλου.

Λέγεται επίσης ότι με το που έφτασε στη Φλόριντα η ισπανική αποστολή ήρθε σε επαφή με τους γηγενείς από τους οποίους πήρε την πληροφορία για πλούσια κοιτάσματα χρυσού στα βουνά. Ο δον Θεόδωρος Γκριέγκο μαζί με μια ομάδα ξεκίνησε να ανακαλύψει αν ήταν αλήθεια – όσα ακολούθησαν ήταν βάναυσα. Οι Ισπανοί προκειμένου να μάθουν πού ήταν ο χρυσός δολοφόνησαν ιθαγενείς και αιχμαλώτισαν γυναικόπαιδα.

Οι Ινδιάνοι της περιοχής ξεσηκώθηκαν ζητώντας εκδίκηση και η ομάδα των εξερευνητών βρέθηκε αποκλεισμένη σε άγνωστα εδάφη και χωρίς προμήθειες. Ο Θεόδωρος φέρεται να είναι αυτός που έδωσε τη λύση, κατασκευάζοντας πέντε βάρκες με τις οποίες διέφυγαν μέσα από παραποτάμους του Μισισιπή.

Έναν μήνα περιπλανιόταν η ομάδα· κατέληξε στη θάλασσα, αλλά μακριά από τη βάση της, χωρίς να γνωρίζει πώς να φτάσει εκεί. Οι υπόλοιποι της αποστολής έχασαν τον Θεόδωρο όταν βγήκε στη στεριά για να πάρει νερό και τρόφιμα από τους ιθαγενείς στη σημερινή Πενσακόλα της Φλόριντας. Δύο μέρες τον έψαχναν χωρίς επιτυχία. Η αποστολή κατάφερε το 1535 να φτάσει στην Καλιφόρνια και τελικά να επιστρέψει στην Ισπανία το 1537.

Πολλά ακούστηκαν για το τι απέγινε ο Έλληνας – η κυρίαρχη εκτίμηση ήταν ότι το είχε σκάσει για να βρει μόνος του το χρυσάφι με τη βοήθεια των Ινδιάνων. Το 1540 στην περιοχή που εθεάθη τελευταία φορά έφτασε ένας άλλος Ισπανός, ο Γκονθάλο Βαλντές, ο οποίος ανήκε σε ερευνητική αποστολή με επικεφαλής τον Ντε Σότο – συγκεκριμένα ήταν ο γραμματέας του.

Ρωτώντας για την τύχη του δον Θεόδωρου έμαθε ότι δύο χριστιανοί που ήταν στην αποστολή του Ναρβάεθ έζησαν για ένα διάστημα με τους Ινδιάνους, οι οποίοι στη συνέχεια τους σκότωσαν. Αυτοί που έδωσαν τις πληροφορίες δεν γνώριζαν ούτε πώς δολοφονήθηκαν ούτε πού ήταν θαμμένοι. Τη μαρτυρία τους φέρεται να επιβεβαίωσε ένα στιλέτο που χρησιμοποιούσε ο Θεόδωρος.

Στην πόλη Τάμπα της Φλόριντας το 2005 έγιναν τα αποκαλυπτήρια ανδριάντα προς τιμήν του πρώτου Έλληνα που πήγε στην Αμερική. Από κάτω υπάρχει η επιγραφή: «Η ιστορία των Ελλήνων στην Αμερική αρχίζει εδώ».

---

* Jurgens, Jane (1999). «Greek Americans». Στο: Jeffrey Lehman, επιμ. Gale encyclopedia of multicultural America (2η έκδοση). Detroit: Gale Group.