«Το πραγματικό “νυφόπαρμαν” [ή νυφέπαρμαν] δεν είναι το τσιφτετελάδικο που χορεύουν σε ξέφρενα γλέντια, σαν να πρόκειται για “τούρκικο τσιφτετέλι” με ελκυστικά λικνίσματα και διάφορες άλλες “παραλλαγές” εκτονωτικής διασκέδασης».
Με αυτά τα λόγια κλείνει το άρθρο που ακολουθεί, και με τον τίτλο «Το “νυφόπαρμαν” δεν ήταν τσιφτετελάδικο…» δημοσιεύτηκε στο verianet.gr και στο Youtube πριν από λίγες μέρες.
Ο λόγος για τον οποίο επιλέξαμε να το αναδημοσιεύσουμε είναι ότι παρουσιάζει μια άλλη όψη της ποντιακής μουσικής, για πιο …μυημένους, ίσως, αλλά και πιο αυθεντική σε ό,τι αφορά το συγκεκριμένο έθιμο. Κι επειδή ούτε οι λέξεις ούτε η μουσική έχουν ανάγκη από περαιτέρω αναλύσεις, ακούστε και διαβάστε – με όποια σειρά προτιμάτε. Κλαρίνο παίζει ο θρυλικός Μήτκας Ιακωβίδης.
~
«Χαρά» ονομάζουν οι Πόντιοι τον γάμο. «Χαράντας, στεφανώματα» όπως λέει και το τραγούδι…
Όπως σε όλες τις κοινωνικές εκδηλώσεις, έτσι και «σα χαράντας» υπήρχε ένα ιδιαίτερο τελετουργικό, το οποίο το τηρούσαν με ευλάβεια, τιμώντας έτσι την ιερότητα του συζυγικού δεσμού.
Η λαϊκή αντίληψη και πίστη στο ηθικό και κοινωνικό του περιεχόμενο εναρμονίζονται πλήρως με το ουσιαστικό περιεχόμενο του ορισμού του γάμου, που έδωσε ο Ερέννιος Μοδεστίνος: «Γάμος εστίν ανδρός και γυναικός συνάφεια και συγκλήρωσις του βίου παντός, θείου τε και ανθρωπίνου δικαίου κοινωνία». Το «ψαλάφεμαν», το «λογοδόσιμον» και ακολούθως το «σουμάδεμα» (ο λόγος σύναψης του μέλλοντος γάμου και ο αρραβώνας) ήταν τα στάδια πριν από τη «χαρά».
Η «χαρά» περιλάμβανε ένα τελετουργικό με πιστή τήρηση των εθίμων που κληροδοτήθηκαν από γενιά σε γενιά και που το κάθε ένα είχε το δικό του νόημα. Από τις κορυφαίες στιγμές της «χαράς» ήταν το «νυφόπαρμαν» ή «νυφέπαρμαν». Είναι η στιγμή που η νύφη βγαίνει από το σπίτι της. Αποχωρίζεται τους δικούς της και ξεκινάει για τη γαμήλια ευλογία και το δικό της σπιτικό.
Είναι μια στιγμή έμφορτη από ανάμικτα συναισθήματα. Η νύφη, τιμημένη θα οδηγηθεί μέχρι την εκκλησία από τον πατέρα της που θα την παραδώσει στον γαμπρό.
Είπαμε ότι στα ποντιακά έθιμα, το ιερό τελετουργικό προσδιόριζε και υμνούσε κάθε ξεχωριστή στιγμή. Με τη δική της μουσική και τραγούδια. Η στιγμή που ξεκινάει να βγει η νύφη από το σπίτι είναι μία από αυτές. Εδώ ακούγεται το «νυφέπαρμαν».
Είναι μια συγκλονιστική μουσική με έντονα δραματικά, αλλά και χαρμόσυνα στοιχεία, για να υπογραμμίσει τα ανάμικτα, έντονα συναισθήματα της λύπης του αποχωρισμού, της συγκίνησης, της αγάπης, της χαράς, του κατευόδιου…
Το χορό αυτόν που μοιάζει πιο πολύ με πράξη από αρχαίο δράμα, τον χορεύει ο πατέρας μπροστά στη νύφη-θυγατέρα του.
Αργός στην αρχή, σαν προσκύνημα και απόδοση τιμής, πιο γρήγορος στη συνέχεια, νοσταλγικός, ανερμήνευτος και ταυτόχρονα απόλυτα κατανοητός ψυχικά. Βαθύτατα συγκινημένος αποχωρίζεται την θυγατέρα-νύφη, και με το χορό αυτόν εκφράζει την ένταση των συναισθημάτων. Η μουσική υπογραμμίζει και δίνει έντονο λυρικό τόνο…
Την πραγματική μουσική που ακούγονταν στο «νυφέπαρμα» την ανακάλυψα σε έναν δίσκο 45 στροφών, πριν από αρκετά χρόνια σε ένα υπόγειο δισκοπωλείο στη Θεσσαλονίκη. Είναι μια ηχογράφηση που έγινε περί το 1970. Στο κλαρίνο είναι ο Μήτκας Ιακωβίδης (στην περιοχή του Καρς, το αγγείο και μετέπειτα το κλαρίνο, ήταν ευρέως διαδεδομένα). Θα διαπιστώσετε ότι είναι μια μουσική έκφραση η οποία δεν έχει σχέση με αυτό που ακούγεται –και είναι πολύ της μόδας– τον τελευταίο καιρό. Αυτός ο ρυθμός που παίζεται και ακούγεται στα απανταχού πανηγύρια, ελάχιστη σχέση έχει με το παραδοσιακό τελετουργικό άκουσμα.
Το πραγματικό «νυφόπαρμαν» δεν είναι το τσιφτετελάδικο που χορεύουν σε ξέφρενα γλέντια, σαν να πρόκειται για «τούρκικο τσιφτετέλι» με ελκυστικά λικνίσματα και διάφορες άλλες «παραλλαγές» εκτονωτικής διασκέδασης.
Δ. Καρ.
Αναδημοσίευση: Verianet.
![Η επτάκωμος Σάντα. Με το [1] πάνω δεξιά η ενορία Ισχανάντων. Σχέδιο του Κ. Σπυράντη, 1896, δημοσιεύθηκε με το άρθρο του Μ. Νυμφόπουλου στην «Ποντιακή Εστία» για το Πάσχα στη Σάντα](https://www.pontosnews.gr/wp-content/uploads/2025/04/santa-chartis-360x180.jpg)
