Η εθνική γιορτή της 25ης Μαρτίου καθιερώθηκε το 1838 – Πώς επελέγη η μέρα, οι πρώτες παρελάσεις

Η επιλογή της 25ης Μαρτίου για τον εορτασμό της εθνικής παλιγγενεσίας δεν καθιερώθηκε αμέσως μετά την συγκρότηση του ελληνικού κράτους. Μέχρι το 1838 οι μόνες επίσημες δημόσιες εορτές, πλην των θρησκευτικών, ήταν αυτές που σχετίζονταν με την επέτειο της απόβασης του βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο, τα γενέθλια του, την ονομαστική του εορτή και την επέτειο ενηλικίωσης του βασιλιά.

Οι σκέψεις για την καθιέρωση μιας εθνικής εορτής που να τιμά και να μνημονεύει την εθνική παλιγγενεσία κυοφορούνταν για αρκετά χρόνια.

Εν τέλει, το 1838 με το Βασιλικό Διάταγμα του Όθωνα στις 15/27 Μαρτίου 1838 καθιερώνεται η 25η Μαρτίου ως ημέρα εθνικού εορτασμού της έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης «εις το διηνεκές».

Το κείμενο του διατάγματος, που φέρει την υπογραφή του Γεώργιου Γλαράκη, γραμματέα της Επικρατείας (υπουργού) επί των Εκκλησιαστικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Εσωτερικών, αναφέρει: «Επί τη προτάσει της Ημετέρας επί των Εκκλησιαστικών κτλ. Γραμματείας, θεωρήσαντες ότι η ημέρα της 25ης Μαρτίου, λαμπρά καθ’ εαυτήν εις πάντα Έλληνα δια την εν εαυτή τελουμένην εορτήν του Ευαγγελισμού της Υπεραγίας Θεοτόκου, είναι προσέτι λαμπρά και χαρμόσυνος δια την κατ’ αυτήν την ημέραν έναρξιν του υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνος του Ελληνικού έθνους, καθιερούμεν την ημέραν ταύτην εις το διηνεκές ως ημέραν Εθνικής Εορτής».

Η επιλογή της ημερομηνίας συνδέει την ορθόδοξη χριστιανική πίστη με την ανάσταση του γένους μέσω του ιερού του αγώνα.

Αν και η έναρξη της Επανάστασης τοποθετείται νωρίτερα από την 25η Μαρτίου, η επιλογή της ημερομηνίας καθιέρωσης του εορτασμού της εθνεγερσίας, αναδείκνυε, όπως σημειώνει και ο Ιωάννης Φιλήμονας, «την παντοτινή σωτήρια ενότητα και συγχώνευση του θρησκευτικού και εθνικού πνεύματος». Κατά μια άλλη εκτίμηση ήταν μια προσπάθεια του Όθωνα να ενισχύσει τη δημοτικότητά του.

Στον πρώτο εορτασμό στην Αθήνα συμμετείχαν ο Όθωνας και η βασίλισσα Αμαλία, πολιτικές και στρατιωτικές Αρχές και πλήθος κόσμου. Έγινε στο ναό της Αγίας Ειρήνης, καθώς ο μητροπολιτικός ναός των Αθηνών θεμελιώθηκε στις 25 Δεκεμβρίου 1842 – αφιερώθηκε όμως στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου για να τιμηθεί η 25 Μαρτίου.

Μετά την επίσημη καθιέρωση του εορτασμού, και ιδίως το 1841, έγινε προσπάθεια οικειοποίησης της επετείου από την αντιπολιτευόμενη αντι-οθωνική μερίδα, με ιδιωτικούς εορτασμούς στους οποίους προβαλλόταν ιδιαίτερα η μορφή του Αδαμάντιου Κοραή.

Μάλιστα, η 25η Μαρτίου συνέχισε να είναι αντικείμενο κομματικών και τοπικιστικών αντιπαραθέσεων: ιδιαίτερες αντιδράσεις προκάλεσε το 1846 και 1847 η απόφαση του πρωθυπουργού Κωλέττη για την πραγματοποίηση επίσημης τελετής στον τάφο του Ρουμελιώτη οπλαρχηγού Γεώργιου Καραϊσκάκη στο Φάληρο, καθώς θεωρήθηκε ότι οδηγούσε σε ταύτιση της Επανάστασης με ένα πρόσωπο.

Χρειάστηκε να περάσουν ακόμα περισσότερα χρόνια για την πρώτη παρέλαση, καθώς έως το 1875 ο στρατός ήταν σε παράταξη κατά μήκος της διαδρομής της βασιλικής πομπής από τα ανάκτορα προς την εκκλησία και αντίστροφα.

Το 1875 για πρώτη φορά έγινε παρέλαση μπροστά από τα ανάκτορα – αντίστοιχο χαρακτήρα είχαν από τα μέσα του αιώνα οι δημόσιες γιορτές στη Γαλλία και τα γερμανικά κράτη.

Η πρωιμότερη αναφορά για μαθητική παρέλαση εντοπίζεται το 1899, ωστόσο επίσημος χαρακτήρας δόθηκε το 1936, την περίοδο της δικτατορίας Μεταξά, οπότε και συνδέθηκε με τη στρατιωτική παρέλαση.

• Πηγές: Κεντρική Υπηρεσία των Γενικών Αρχείων του Κράτους, Wikipedia.