Το «όραμα» του Γουλιέλμου Β’

Ο Γερμανός αυτοκράτορας Γουλιέλμος Β’ επισκέφθηκε την Οθωμανική Αυτοκρατορία τρεις φορές. Οι δύο πρώτες ήταν το 1889 και το 1898, επί σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’, και η τρίτη επί της εγκληματικής τριάδας των γενοκτόνων Νεότουρκων, Τζεμάλ, Ταλαάτ και Εμβέρ, το 1917.

Οι δύο πρώτες καθόρισαν τη μοίρα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αφού την «έδεσαν» στο γερμανικό άρμα, με αποτέλεσμα να συμπαραταχθεί με τη Γερμανία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επιλογή που οδήγησε στην διάλυση της Αυτοκρατορίας.

Αυτό που επιδίωκε ο Γουλιέλμος Β’ ήταν η σύμπηξη στρατηγικής σχέσης μεταξύ Βερολίνου και Κωνσταντινουπόλεως και –εκτός των άλλων– η λειτουργία του σιδηροδρομικού άξονα των πολλών «Β», δηλαδή Βερολίνο-Βιέννη-Βελιγράδι-Κωνσταντινούπολη-Βαγδάτη-Βασόρα.

Στόχος του Βερολίνου ήταν με το σιδηρόδρομο αυτόν να μεταφέρονται πετρελαιοειδή και πρώτες ύλες από τις αχανείς εκτάσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Γερμανία, για τις ανάγκες της γερμανικής βιομηχανίας.

Μάλιστα η συμφωνία ήταν η Γερμανία να ασκεί μια ιδιότυπη κυριαρχία σε μια ζώνη 10 χιλιομέτρων εκατέρωθεν της σιδηροδρομικής γραμμής, για την απρόσκοπτη λειτουργία της…

Εκείνο το φιλόδοξο σχέδιο προσπαθούν να υλοποιήσουν τώρα, με όρους 21ου αιώνα, η Άγκυρα, η Βαγδάτη και ίσως μερικές αραβικές χώρες, οι οποίες θα συμμετέχουν στη χρηματοδότηση του έργου. Το έργο σχεδιάζεται να συνδέσει τον Περσικό Κόλπο με τη Βαγδάτη και τη Βαγδάτη με την Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Τα υπόλοιπα τα μαθαίνουμε από την κυρία Hediye Levent, στην εφημερίδα Evrensel:

Το σχέδιο Dry Canal είναι ωραίο στα χαρτιά, όμως…

Αν και το έργο βρίσκεται στην ατζέντα της Τουρκίας τις τελευταίες εβδομάδες, δεν είναι ένα νέο έργο. Η ιρακινή πλευρά έφερε την ιδέα της κατασκευής του μεγαλύτερου λιμανιού στη Μέση Ανατολή στον Περσικό Κόλπο, το 2005. Ωστόσο, η αστάθεια στο Ιράκ και η επακόλουθη αραβική εξέγερση, που ξέσπασε με την εμφάνιση του ISIS, προκάλεσε την αναστολή του έργου. Το λιμάνι Fao της Βασόρας, το οποίο ξεκίνησε μετά το τέλος των προβλημάτων ασφαλείας στο Ιράκ, αναμένεται να ανοίξει το 2025. Σύμφωνα με τα σχέδια της Βαγδάτης, που έχει συμφωνήσει για την κατασκευή του με τη νοτιοκορεατική εταιρεία Daewoo για το έργο των 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το λιμάνι θα καλύπτει έκταση 54 χλμ. και είναι υποψήφιο για να μπει στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες με το μήκος του κυματοθραύστη του να εκτείνεται στα 14,5 χλμ..

Αν κατασκευάζεται ένα τόσο μεγάλο λιμάνι, φυσικά χρειάζεται να γίνει διεθνές συνδέοντάς το με τρίτες χώρες μέσω οδικών και σιδηροδρομικών αξόνων. Η Βαγδάτη λέει πρώτα «ας συνδέσουμε το λιμάνι με τη Συρία και την Τουρκία με σιδηροδρομικές γραμμές». Ωστόσο, με το ξέσπασμα της Αραβικής Εξέγερσης και τα συνακόλουθα προβλήματα ασφάλειας, το συριακό σκέλος του έργου ανεστάλη. Αυτό που μένει είναι η τουρκική διάσταση. Με λίγα λόγια, σύμφωνα με την τελευταία έκδοση του έργου, το λιμάνι Fao στον Περσικό Κόλπο θα συνδεθεί με την Τουρκία με παράλληλες σιδηροδρομικές και οδικές γραμμές. Νέες γραμμές μεταφοράς πετρελαίου και φυσικού αερίου θα προστεθούν σε αυτές τις γραμμές τα επόμενα χρόνια. Έτσι, η Βαγδάτη θα μπορεί να πουλάει περισσότερο πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Το Ιράκ θα καλύψει 17 δισ. δολάρια του έργου, το οποίο υπολογίζεται ότι θα κοστίσει συνολικά 23 δισ. δολάρια και η Τουρκία θα καλύψει τα υπόλοιπα.

Το Ιράκ, που έκανε συμφωνία με την Παγκόσμια Τράπεζα για το έργο, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2028, ξεκίνησε επαφές με χώρες γειτονικές του Περσικού Κόλπου όπως το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία για χρηματοδότηση.

Γιατί η Βαγδάτη είναι τόσο ενθουσιασμένη με αυτό το έργο;

– Η οικονομία του Ιράκ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο και, όπως είναι γνωστό, το πετρέλαιο είναι ένας σπάνιος πόρος. Προσπαθώντας να σώσει την οικονομία της από την εξάρτηση από το πετρέλαιο, η Βαγδάτη προσπαθεί να μετατρέψει τη γεωπολιτική της θέση σε πλεονέκτημα. Θα αναζωογονήσει τις περιοχές όπου περνά η γραμμή με διάφορα αναπτυξιακά έργα. Σύμφωνα με υπολογισμούς, εκτιμάται ότι η συνεισφορά της γραμμής στην ιρακινή οικονομία θα είναι τουλάχιστον 4 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.

– Όπως είναι γνωστό, υπάρχει και το China’s Belt and Road Project, που περιλαμβάνει τον Περσικό Κόλπο. Επί του παρόντος, το 45% του πετρελαίου του Ιράκ πηγαίνει στην Κίνα. Η Βαγδάτη πιστεύει ότι το Dry Canal μπορεί να συμπεριληφθεί στο έργο Belt and Road της Κίνας τα επόμενα χρόνια.

– Φυσικά, οι σημαντικότεροι λόγοι που ενθουσιάζουν τη Βαγδάτη θα είναι η οικονομική απόδοση του έργου καθώς και η αναμφισβήτητη συμβολή του στην ασφάλεια της χώρας. Επειδή τέτοιες μεγάλες και διεθνείς γραμμές γίνονται σημαντικές για όλες τις χώρες που επωφελούνται από αυτές, οι χώρες αυτές με τη σειρά τους δίνουν τη μέγιστη προσοχή στην ασφάλεια αυτών των γραμμών. Υπολογίζεται επίσης ότι η λειτουργία του θα αποδυναμώσει τις τρομοκρατικές οργανώσεις που τρέφονται από κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, δηλαδή τη διαρκώς επιταχυνόμενη εξαθλίωση.

Ποιες λοιπόν ευθύνες θα αναλάβει η Τουρκία;

• Όπως προανέφερα, απαιτείται επένδυση περίπου 7 δισ. δολαρίων για την τουρκική πλευρά της γραμμής.
• Η Τουρκία χρειάζεται να κατασκευάσει 615 χλμ νέας σιδηροδρομικής γραμμής και 312 χλμ αυτοκινητόδρομου.
• Προβλέπεται να ολοκληρωθούν οι εργασίες για το άνοιγμα μιας νέας συνοριακής πύλης, η οποία βρίσκεται στην ατζέντα εδώ και καιρό, για τη γραμμή που θα ξεκινά από τη Βασόρα. Λέγεται ότι η οικονομία της περιφέρειας της Νοτιοανατολικής Ανατολίας θα αναζωογονηθεί με αυτή τη νέα συνοριακή πύλη που θα ανοίξει στο Οβάκιοϊ (Ovaköy).

Το έργο αυτό είναι ένα υπέροχο στα χαρτιά. Είναι μια γραμμή που θα αναζωογονήσει τόσο το Ιράκ όσο και την Τουρκία και ίσως ανοίξει ευκαιρίες απασχόλησης για εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους… Πρέπει όμως να δούμε ποια είναι τα εμπόδια στο έργο:

Το μεγαλύτερο εμπόδιο στο έργο είναι το ζήτημα της ασφάλειας… Το PKK βρίσκεται στην πρώτη γραμμή αυτού του ζητήματος. Είναι γνωστό ότι το PKK δεν περιορίζεται στην εξάπλωσή του στο βόρειο Ιράκ, αλλά έχει φτάσει επίσης στη Σουλεϊμανίγια εντός της επικράτειας της Περιφερειακής Κυβέρνησης του Ιράκ Κουρδιστάν (KRG) και στην περιοχή Σιντζάρ της Περιφέρειας Μοσούλης, που εφάπτεται με τα σύνορα με τη Συρία. Οι περιοχές που ανέφερα βρίσκονται στη διαδρομή του έργου Dry Canal.

Ναι, η Βαγδάτη έχει συμπεριλάβει το PKK, το οποίο κανονικά δεν θεωρεί τρομοκρατική οργάνωση, στη λίστα με τις απαγορευμένες οργανώσεις, αλλά είναι ακόμα ασαφές τι ακριβώς σημαίνει αυτή η απαγόρευση. Με άλλα λόγια, είναι η Βαγδάτη στο σημείο που μπορεί να διεξάγει κοινή στρατιωτική επιχείρηση κατά του PKK όπως επιθυμεί η Άγκυρα; Αυτό δεν είναι προς στιγμήν σαφές. Ακόμη και ο ορισμός του τι σημαίνει απαγορευμένη οργάνωση είναι ασαφής και θα γίνει σαφής με τις νέες πολιτικές και ενέργειες της Βαγδάτης σχετικά με το PKK.

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι η παρουσία του ISIS στο Ιράκ. Αν και το ISIS έχει καταστραφεί σε οργανωτικό επίπεδο, εξακολουθεί να υπάρχει στο Ιράκ και τη Συρία και συνεχίζει να πραγματοποιεί αιματηρές επιθέσεις μέσω δομών κυτταρικού τύπου. Και πάλι, υπάρχουν πολλές πόλεις στη διαδρομή της γραμμής, ειδικά η Μοσούλη και τα περίχωρά της, που είναι περιοχής που συνεχίζει να δρα το ISIS.

Η Τουρκία θέλει να τερματίσει το ζήτημα του PKK παράλληλα με το εν λόγω έργο. Στο πλαίσιο αυτό, σχεδιάζεται η δημιουργία ενός διαδρόμου ασφαλείας που θα εκτείνεται 30-40 χλμ μέσα στο έδαφος του Ιράκ. Ωστόσο, αυτός ο διάδρομος θα επεκταθεί βαθιά στην περιοχή του της Αυτόνομης Περιοχής του Κουρδιστάν. Πώς θα προσεγγίσει αυτή την κατάσταση η Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν (PUK), που έχει έδρα τη Σουλεϊμανίγια, που είναι μέρος της Αυτόνομης Διοίκησης με έδρα την Ερμπίλ αλλά διατηρεί ταυτοχρόνως καλές σχέσεις και με το οποίο PKK;

Το σημείο που ενδιαφέρει τη Ερμπίλ, η οποία διατηρεί καλές σχέσεις με την Τουρκία, είναι η νέα συνοριακή πύλη Οβάκιοϊ, επειδή θα είναι ανταγωνιστική με τη συνοριακή πύλη Χαμπούρ (Habur) που χρησιμοποιείται σήμερα, η οποία βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Ερμπίλ και συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες πηγές εσόδων. Εάν ανοίξει μια συνοριακή πύλη στο Οβάκιοϊ, αυτή η πύλη θα είναι υπό τον έλεγχο της Βαγδάτης και θα παρακάμψει σε μεγάλο βαθμό τη συνοριακή πύλη του Χαμπούρ. Είναι βέβαιο ότι η Ερμπίλ δεν θα χαρεί με αυτή την κατάσταση. Επιπλέον, η Αυτόνομη Διοίκηση του Κουρδιστάν δεν συμπεριλαμβάνεται στο έργο Dry Canal Project. Ως εκ τούτου, θα αποκλειστεί από τα έσοδα και τα οφέλη που θα παρέχει εάν εφαρμοστεί η γραμμή.

Υπάρχει επίσης το θέμα της κατάστασης στη Βαγδάτη. Είναι γνωστό ότι η ιρανική επιρροή επηρεάζει βαθιά την πολιτική της Βαγδάτης. Σε αυτήν την περίπτωση, η αστάθεια στην πολιτική της Βαγδάτης μπορεί να θεωρηθεί μεταξύ των εμποδίων στο έργο. Σημαντικοί παράγοντες όπως το πολυκέφαλο σύστημα εξουσίας, η πολιτική αστάθεια, η διαφθορά και η αδυναμία ανάπτυξης κοινής βούλησης είναι πολύ σοβαροί για να αγνοηθούν.

Μιλώντας για το Ιράν, δεν είναι σαφές πώς θα προσεγγίσει το Ιράν αυτό το έργο. Ναι, φυσικά, το Ιράν, το οποίο βρίσκεται υπό καθεστώς βαριών κυρώσεων, θέλει να ανοιχτεί στον κόσμο μέσω αυτού του έργου, αλλά δεν πρέπει να υποτιμούμε την επιρροή του Ιράν στο Ιράκ. Εάν το έργο υλοποιηθεί, ειδικά εάν «το PKK εξαλειφθεί πλήρως» όπως λέει η Άγκυρα, η επιρροή της Τουρκίας στο Ιράκ θα ενοχλήσει το Ιράν.

Ομοίως, τι θα έλεγαν οι ΗΠΑ για αυτή την κατάσταση στο Ιράκ; Πώς προσεγγίζουν το θέμα οι χώρες του Κόλπου; Πού είναι η Ρωσία σε αυτό, τι θα κάνει η Κίνα; Υπάρχουν πολλά ερωτήματα και προβλήματα.

Εν ολίγοις, το Dry Canal Project και η ατζέντα της «πλήρους εξάλειψης του PKK» που διαπραγματεύθηκαν οι ανώτατοι αξιωματούχοι της Άγκυρας και της Βαγδάτης έχουν μπει στην ατζέντα μας με πολλές διαστάσεις που μπορούν να επηρεάσουν βαθιά την περιοχή. Ωστόσο, υπάρχουν και πολύ μεγάλα και βαθιά προβλήματα μπροστά σε αυτές τις ατζέντες.

Η επιθυμία της Άγκυρας και ο ενθουσιασμός της Βαγδάτης θα επιτρέψουν την επίλυση αυτών των προβλημάτων; Θα περιμένουμε και θα δούμε, αλλά δεν πρέπει να εγκαταλείψουμε τον ρεαλισμό.