«Η Μαρία της σιωπής»: Την Πρωτοχρονιά του 1973 έκανε πρεμιέρα η τελευταία συνεργασία Αλίκης-Φίνου

Δευτέρα 1 Ιανουαρίου 1973 και στις κινηματογραφικές αίθουσες ξεκίνησε να προβάλλεται Η Μαρία της σιωπής – τότε τα φιλμ έκαναν πρεμιέρα τη Δευτέρα. Η ταινία αυτή έμελλε να είναι το κλείσιμο της συνεργασίας της Αλίκης Βουγιουκλάκη και του Φίνου.

Μια συνεργασία εκρηκτική και μυθιστορηματική μεν, αλλά που άλλαξε την ιστορία του εγχώριου σινεμά.

Και οι δυο τους βέβαια τότε (μαζί με τον σκηνοθέτη Γιάννη Δαλιανίδη) ήταν περήφανοι για την ταινία που έκαναν και περίμεναν να μπει ο κόσμος στις σκοτεινές αίθουσες να την δει. Γιατί από το 1970 περίπου τα εισιτήρια είχαν αρχίσει να πέφτουν δραματικά και οι αίθουσες –κυρίως στις συνοικίες– να κλείνουν.

Εκ των υστέρων καταλαβαίνει κανείς ότι η πτώση του ελληνικού σινεμά δεν οφειλόταν μόνο στην είσοδο της τηλεόρασης, αλλά και στο γεγονός ότι η θεματολογία και η οπτική των εγχώριων φιλμ παρέμενε η ίδια με προηγούμενες χρονιές. Με ελάχιστες εξαιρέσεις· κατά γενική ομολογία ο Φίνος προσπαθούσε όσο μπορούσε να κάνει νέα πράγματα.

Κανείς όμως από τους συντελεστές στη Μαρία της σιωπής δεν μπορούσε να φανταστεί ότι αυτή η ταινία θα ήταν το φινάλε μιας ιστορικής συνεργασίας. Ή μήπως όχι;

Διαζύγιο και Όσκαρ

Αφήνουμε στην άκρη για λίγο την Πρωτοχρονιά του 1973 και πηγαίνουμε στο Χόλιγουντ του 1948. Μια από τις εμπορικότερες ταινίες εκείνης της χρονιάς ήταν το Johnny Belinda – ή στα ελληνικά, όπως προβλήθηκε στις αίθουσες, η Σιωπηλή τραγωδία.

Ηρωίδα είναι μια κωφάλαλη νεαρή κοπέλα που δουλεύει στο κτήμα του πατέρα της, γνωρίζει έναν νέο γιατρό που έρχεται στο χωριό, αλλά πέφτει θύμα βιασμού από τον τοπικό άρχοντα και γεννάει το παιδί του που όλοι πιστεύουν ότι είναι του γιατρού.

Πρωταγωνίστρια της ταινίας η Τζέιν Γουάιμαν, η οποία για αυτή την ερμηνεία κέρδισε Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου, το μοναδικό από τα 12 που διεκδικούσε το φιλμ.

Η ηθοποιός δεν περίμενε να κερδίσει το αγαλματίδιο και σηκώθηκε σαστισμένη από τη θέση της όταν ανακοινώθηκε το όνομά της, αφήνοντας την τσάντα της να πέσει στο έδαφος και να ανοίξει αδειάζοντας δεκάδες κέρματα και καραμέλες στο πάτωμα. Όταν έφτασε στη σκηνή είπε: «Κέρδισα αυτό το βραβείο κρατώντας το στόμα μου κλειστό και νομίζω ότι θα το ξανακάνω!»

Το φιλμ στηριζόταν στο ομώνυμο θεατρικό του 1940, και όσο και αν μας μοιάζει σήμερα «παλιό» στην εποχή του ήταν πολύ μπροστά καθώς ήταν από το ελάχιστα που διαπραγματεύονταν το βιασμό.

Η Τζέιν Γουάιμαν λοιπόν κέρδισε Όσκαρ. Τότε δεν ήταν σταρ πρώτης γραμμής, κάτι που δεν μπορεί να ισχυριστεί κανείς για τον σύζυγό της Ρόναλντ Ρίγκαν. Είναι γνωστό ότι ο μετέπειτα πρόεδρος των ΗΠΑ είχε ξεκινήσει ως ηθοποιός αλλά δεν ήταν και από τους καλύτερους, μάλλον το αντίθετο. Ο γάμος τους είχε καταρρεύσει και πολλοί λένε ότι ήρθε το βραβείο και έδωσε τη χαριστική βολή.

Για την ιστορία, σκηνοθέτης ήταν ο Γιέν Νεγκουλέσκου, ρουμανικής καταγωγής με καριέρα στο Χόλιγουντ, ο οποίος μεταξύ άλλων σκηνοθέτησε και την πρώτη αμερικάνικη ταινία που γυρίστηκε στην Ελλάδα, Το παιδί και το δελφίνι.

Σχέσεις (στ)οργής

Ο Γιάννης Δαλιανίδης συνήθιζε να λέει χαριτολογώντας, εννοώντας την ταινία Μουσίτσα: «Εγώ έστειλα την Αλίκη στη Φίνος Φιλμ, και εγώ πήγα έναν χρόνο μετά».

Η εθνική μας σταρ ήταν δύο περιόδους στον Φίνο. Αρχικά από το 1958 μέχρι το 1964 και μετά από το 1968 μέχρι το 1972. Στην πρώτη βίωσε τη γέννηση και την άνοδο των μιούζικαλ του Γιάννη Δαλιανίδη, τα οποία κάποιες σεζόν της πήραν την πρωτιά στις εισπράξεις. Έτσι ο Φίνος σκέφτηκε να ενώσει τις δύο σχολές – το αποτέλεσμα ήταν η Ψεύτρα.

Ο Δαλιανίδης εκτιμούσε και σεβόταν την Αλίκη και το ίδιο αισθανόταν και εκείνη. Αλλά πάνω στη δουλειά υπήρχαν και ζητήματα κυριαρχίας, ποιος θα είχε τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στην ταινία. Από την μια λοιπόν ο σκηνοθέτης ήθελε να δουλεύει κυρίως με δικούς του ηθοποιούς, από την άλλη η Βουγιουκλάκη έκανε συνέχεια παρεμβάσεις.

Έτσι το κλίμα στα γυρίσματα της Ψεύτρας δεν ήταν και το καλύτερο, ενώ το φιλμ –αν και έγινε επιτυχία– δεν συγκαταλέγεται στις καλύτερες δουλειές ούτε εκείνου, ούτε εκείνης.

Πάντως, όταν τους προτάθηκε η Μαρία της σιωπής και οι δυο φέρθηκαν άκρως επαγγελματικά και δεν υπήρξαν προβλήματα. Τα γυρίσματα έγιναν στην Τζιά, ενώ μετά την προβολή στα στούντιο η Αλίκη γύρισε στον Δαλιανίδη και του είπε χαριτολογώντας: «Επιτέλους έμαθες να σκηνοθετείς».

Η ατάκα αυτή ήταν σαν συνέχεια της κόντρας που είχαν στην Ψεύτρα, καθώς εκείνη ήθελε πολλά κοντινά, ενώ εκείνος πίστευε ότι στην κωμωδία δεν ήταν απαραίτητα. Στο δράμα, ναι. Και η Μαρία είχε φουλ κοντινά.

Τώρα γιατί επιλέχθηκε ένα στόρι της δεκαετίας του 1940 το ταραγμένο 1972 ουδείς γνωρίζει. Όπως και να ‘ναι, ο μέγας Δαλιανίδης το «έντυσε» με τα φώτα και την αισθητική των ’70s και ήταν μια χαρά ταινία στο είδος της.

Και δεν ήταν μόνο η Αλίκη που έδωσε τον καλύτερο της εαυτό. Αλέκος Αλεξανδράκης, Παντελής Ζερβός, Σπύρος Καλογήρου και Μαρία Κωνσταντάρου (σε μια σπαρακτική σκηνή στο δικαστήριο) αποδείχτηκαν πρώτης τάξεως επιλογές.

https://www.youtube.com/watch?v=M6kbs8OrhAY

Από την άλλη, ηρέμησαν και οι σχέσεις Φίνου-Αλίκης που την προηγούμενη χρονιά είχαν ταραχθεί. Αιτία ήταν το φιλμ Η Αλίκη δικτάτωρ, μια γενναία και σπουδαία ταινία της εθνικής μας σταρ. Και λέμε «γενναία» γιατί είχε οξύτατη σάτιρα στην κυβέρνηση της χούντας, και σχεδόν κατάμουτρα – αυτό δημιούργησε πονοκέφαλο στον παραγωγό, καθώς η λογοκρισία ζητούσε ή περικοπές ή να βγει η ταινία «ακατάλληλη» για ανηλίκους, κάτι που θα στερούσε εισιτήρια.

Επίσης ήταν και η ταινία κατά τα γυρίσματα της οποίας είχε κατηγορηθεί ότι έσβησε τσιγάρο στο πρόσωπο του φροντιστή Παντελή Παλιεράκη. Η υπόθεση έφτασε μέχρι το δικαστήριο.

Οπότε καταλαβαίνει κανείς ότι η Μαρία της σιωπής ήταν η ασφαλής λύση που θα έφερνε την ηρεμία. Πρόσκαιρα.

Για την ιστορία, το σενάριο το υπέγραφε ο εντελώς άγνωστος Πέτρος Αθηναίος. Ναι μεν ξεχασμένη ελαφρώς η Σιωπηλή τραγωδία του Χόλιγουντ, αλλά μην έχουμε και θέματα με πνευματικά δικαιώματα. (Κοινώς, το Αθηναίος ήταν ψευδώνυμο.)

Τα μετά

Η ταινία ήρθε πρώτη σε εισπράξεις κόβοντας 202.403 εισιτήρια στην πρώτη προβολή. Πύρρειος νίκη βέβαια, αν σκεφτεί κανείς ότι δύο χρόνια πριν η Υπολοχαγός Νατάσα ήταν πρώτη με πάνω από 760.000 εισιτήρια.

Παρ’ όλα αυτά Αλίκη και Φίνος ετοιμάζονταν για την επόμενη δουλειά τους, που και αυτή ερχόταν από τα παλιά. Λίγα χρόνια νωρίτερα, όταν η Βουγιουκλάκη ήταν στην εταιρεία «Δαμασκηνός-Μιχαηλίδης», είχε υπογράψει με τον Γιώργο Τζαβέλλα το φιλμ Στον αστερισμό της παρθένου. Αν και αρκούντως τολμηρό για την εποχή, εκείνη δήλωνε ενθουσιασμένη που θα έβγαζε μια άλλη πλευρά του εαυτού της στο σινεμά.

Όμως μετά εκείνη άλλαξε εταιρεία και ο Τζαβέλλας άφησε το σινεμά, τουλάχιστον σαν σκηνοθέτης. Το σχέδιο επανήλθε μεν (και για το 1973 έμοιαζε μια χαρά επιλογή), όμως η Αλίκη αρνήθηκε να το κάνει. Φοβήθηκε; Έβλεπε το τέλος του σινεμά να έρχεται; Δεν τα βρήκαν αλλού; Όποια και αν ήταν η αιτία, εκείνη άνοιξε την πόρτα της Φίνος Φιλμ και έφυγε για πάντα.

Η ταινία τελικά γυρίστηκε σε σκηνοθεσία Δαλιανίδη και με τη Ζωή Λάσκαρη σε ρεσιτάλ ερμηνείας – αποδείχθηκε ωστόσο… άτυχη, καθώς βγήκε στις αίθουσες δύο εβδομάδες μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου.

Πάντως, εκείνη τη φορά ο Φιλοποίμην Φίνος δεν χαρίστηκε στην Αλίκη Βουγιουκλάκη και της έκανε αγωγή για αθέτηση συμφωνίας. Για κάνα δυο χρόνια στις λιγοστές συνεντεύξεις που έδιναν πέταγαν και κάποια μπηχτή ο ένας για τον άλλον. Αλλά μετά όλα σταμάτησαν. Εκείνη ζούσε το δικό της δράμα και τραβούσε άλλη πορεία, ο Φίνος έβλεπε τον εαυτό του αλλά και την αυτοκρατορία του να καταρρέουν, οπότε… παύσατε πυρ.

Έτσι κι αλλιώς οι δυο τους άλλαξαν την κινηματογραφική ιστορία του τόπου. Δεν άξιζε να χαλιούνται για μικρότερης σημασίας θέματα.

https://www.youtube.com/watch?v=uWeizTh2Rmg

Σπύρος Δευτεραίος