Νικόλαος (Κόκα) Κωνσταντινίδης: Οι Πόντιοι της Αττικής αποχαιρετούν τον γνωστό Έλληνα του Σουχούμι

Με μεγάλη συγκίνηση οικογένεια, συγγενείς και φίλοι αποχαιρέτισαν χθες τον Νικόλαο (Κόκα) Κωνσταντινίδη του Ιωάννη (Νικολάι Ιβάνοβιτς) – ένας χρόνος έλειπε για να γιορτάσει ο γνωστός Έλληνας του Σοχούμ (Σουχούμι) τα 90ά του γενέθλια. Το νήμα της ζωής του κόπηκε στις 18 Ιουλίου κατά την καθημερινή πρωινή του βόλτα προς την παραλία του Παλαιού Φαλήρου.

Ο Νικόλαος Κωνσταντινίδης, που βρισκόταν σε σχετικά καλή για την ηλικία του κατάσταση υγείας, παρασύρθηκε από διερχόμενη μηχανή, αφήνοντας πίσω τη σύντροφο της ζωής του Εριέττα και τρεις γιους, τον Ιωάννη, τον Αλέξανδρο και τον Διονύσιο, με τις οικογένειές τους.

Γεννήθηκε το 1934 στο Σοχούμ (Σουχούμι). Σπούδασε στην Ιστορική Σχολή του Κρατικού Πανεπιστημίου της πόλης του και εργάστηκε στους οργανισμούς της τοπικής αυτοδιοίκησης. Το 1976, τότε 42 ετών, παρά την ελληνική καταγωγή του εξελέγη στη θέση του αντιπροέδρου της Εκτελεστικής Επιτροπής του Συμβουλίου (Σοβιέτ) της πόλης Σουχούμι. Το 1978 κατέλαβε τη θέση του αντιπροέδρου της Εκτελεστικής Επιτροπής του Συμβουλίου λαϊκών αντιπροσώπων. Από το 1986 εργαζόταν ως επικεφαλής τμήματος στην  κρατική εμπορική εταιρεία «ΤοργκΜορΤράνς».

Το 1992 ο Νικόλαος Κωνσταντινίδης πήρε απόφαση να μετακομίσει με την οικογένειά του στην Ελλάδα.

Στο έδαφος της Αμπχαζίας ξεκινούσε η πολεμική σύρραξη ανάμεσα στους Αμπχάζιους που διεκδικούσαν την απόσχιση από τη Δημοκρατία της Γεωργίας, και τους Γεωργιανούς που επιχειρούσαν να κρατήσουν την πρώην Αυτόνομη Δημοκρατία στα σύνορα της δικής τους χώρας. Οι Έλληνες, όπως και πολλές άλλες μειονότητες της περιοχής, πήραν το δρόμο της προσφυγιάς.

Δίπλα στους συμπατριώτες του ήταν και ο Νικόλαος Κωνσταντινίδης, ο οποίος όσο βρισκόταν στο Σοχούμι είχε ενεργό συμμετοχή στο Σύλλογο των Ελλήνων του Πόντου. Τα δε πρώτα χρόνια της ζωής του στην Αθήνα συμμετείχε στην επιτροπή απόδοσης της ελληνικής ιθαγένειας στους ομογενείς από την πρώην ΕΣΣΔ.

Ιστορίες από τη ζωή στην πόλη όπου γεννήθηκε και έζησε ένα μεγάλο μέρος της ζωή του έρχονταν στη μνήμη του χρόνο με το χρόνο όλο και περισσότερο. Το 2007 τις έβγαλε στο φως στις δυο εκδόσεις στη ρωσική γλώσσα με τον τίτλο: Χώρα Σουχούμια. Οι ιστορίες των Σουχουμιωτών ευφυολόγων (χιουμοριστών). Συναντήσεις με τα ενδιαφέροντα άτομα (στα ρωσικά: Страна Сухумия. Байки сухумских юмористов. Встречи с интересными людьми).

Στο βιβλίο του ο Νικόλαος Κωνσταντινίδης ευχαριστεί ιδιαιτέρως τον χορηγό του βιβλίου του και συμπατριώτη του Σωκράτη Στυλίδη και τους βοηθούς στην προετοιμασία της έκδοσης, τη δημοσιογράφο Ευγενία Ευσταθίου και τη φιλόλογο Όλγα Κεσσίδου (σύζυγο του γνωστού φιλοσόφου Θεοχάρη Κεσσίδη).

Αντί προλόγου, ο συγγραφέας έγραψε το εξής:

«Γεννήθηκα στο Σουχούμι όπου πέρασα  όλο το συνειδητό μέρος της ζωής μου. Αυτή η πόλη ήταν φημισμένη για τις πλούσιες ιστορικές και πανανθρώπινες παραδόσεις της και προσέλκυε σαν μαγνήτης επιστήμονες και καλλιτέχνες, οι οποίοι μάζευαν εδώ το θαυματουργό νέκταρ για την έμπνευση τους, για τη δημιουργία των καλύτερων τους έργων και τα νέα τους επιστημονικά εφευρήματα.

»Όταν έλεγα: “Είμαι Σουχουμιώτης”, δεν εννοούσα τη σχέση μου με κάποια από τις εθνικότητες της πόλης, εννοούσα τη σχέση μου με αυτή την ωραία πόλη και την αφοσίωση μου σε αυτήν και στο διεθνικό της πνεύμα.

» Έχουν περάσει δεκατέσσερα χρόνια (έκδοση του βιβλίου: 2007) από τότε που άρχισα να μένω στην Ελλάδα. Όμως όλα αυτά τα χρόνια στις σκέψεις μου βρίσκομαι συνεχώς στη γενέτειρά μου. Εισπνέω το άρωμα των κήπων και των πλατειών της, περιστρέφομαι στον κύκλο των πολλών φίλων μου νιώθοντας μια ιδιαίτερη, μοναδική γεύση αυτής της εύφορης γης, την εξυπνάδα και την αρχοντιά των υπέροχων ανθρώπων της, τη χαρά τους, συνοδευόμενη από ανεξάντλητα αστεία και ανέκδοτα.

»Σε όλη μου τη ζωή μου άρεσε το χιούμορ. Με μεγάλη χαρά άκουγα τις αστείες ιστορίες των ευφυολόγων του Σουχούμι, όμως δεν τις κατέγραφα ποτέ, προσπαθώντας  να τις συγκρατώ στη μνήμη. Και συγκράτησα αρκετές. Και τώρα που τραγικά γεγονότα που συνέβησαν στην Αμπχαζία διέκοψαν τον κανονικό ρυθμό της ζωής σε αυτήν την ευλογημένη γη, που η ζωή σκόρπισε όλους τους φίλους μου – κατοίκους του Σουχούμι σε όλο τον κόσμο, ένιωσα μια άφθαρτη επιθυμία να αφήσω στο χαρτί όλα εκείνα τα δείγματα του χιούμορ του Σουχούμι, τα οποία με βοηθούσαν (και όχι μόνο εμένα) να ζω, να βρίσκω απαντήσεις σε διάφορες ερωτήσεις που εμφανίζονται σε αυτή τη δύσκολη και όμως ωραία ζωή […]».

Εκτός από τα χιουμοριστικά κείμενα και τα ανέκδοτα, το βιβλίο του Νικόλαου Κωνσταντινίδη περιέχει και ιστορίες που έχουν σχέση με τον ελληνισμό της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Ένα από τα διηγήματα είναι αφιερωμένο στον διάσημο αεροπόρο και δοκιμαστή των αεροπλάνων, δύο φορές ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης, Βλαντίμιρ Κοκκινάκι (Κοκκινάκης), ο οποίος πήγαινε συχνά για ξεκούραση στο Σουχούμι. Το 1980 ο Νικόλαος Κωνσταντινίδης μαζί με φίλους του και γνωστούς Έλληνες της πόλης, τους Ευστάθιο Αναστασιάδη και Ιβάν Καρντασίδη, κάλεσαν τον γνωστό αεροπόρο ήρωα με τη σύζυγό του για δείπνο. Οι τρεις Έλληνες του Σουχούμι γνώριζαν πως ο καλεσμένος τους, παρά το ελληνικότατο επώνυμό του, πάντα έκρυβε την πραγματική καταγωγή του – όμως με πλάγιο τρόπο προσπαθούσαν να αποσπάσουν τη χρήσιμη για τον πατριωτισμό τους πληροφορία.

«Στην αρχή ο Βλαντίμιρ Κοκκινάκης δήλωσε πως είναι Ρώσος, όμως μετά, όσο ζεσταινόταν η ατμόσφαιρα με το ποτό, ομολόγησε πως οι προγονοί του ήταν Έλληνες από την Κρήτη. Ο πατέρας του εργαζόταν στο λιμάνι της πόλης Νοβοροσίσκ», αναφέρει στο βιβλίο του (σελ. 277).

Το έργο του Νικόλαου Κωνσταντινίδη προσέλκυσε και το ενδιαφέρον των Ελλήνων και μη με καταγωγή από το Σουχούμι, αλλά και όλων των ρωσόφωνων συμπατριωτών του. Ο τρόπος ζωής και συμπεριφοράς των κατοίκων του Σουχούμι διατηρείται σε διάφορες γωνιές της γης και στις μέρες μας. Παρά τη στενή σχέση με τις άλλες εθνικότητες της Αμπχαζίας, οι Έλληνες από αυτή την περιοχή της ΕΣΣΔ διατηρούσαν και διατηρούν ένα από τα καλύτερα επίπεδα γνώσης της ποντιακής διαλέκτου της νεοελληνικής γλώσσας.

Αντί επιλόγου

Με τον Κόκα Κωνσταντινίδη γνωριστήκαμε λίγο μετά την έκδοση του βιβλίου του. Με επισκεπτόταν στο γραφείο μου μαζί με συνομήλικούς του Έλληνες από διάφορες περιοχές του Νότιου Καυκάσου. Με καλούσαν στην παρέα τους παρά την μεγάλη διαφορά ηλικίας. Ανάμεσα τους ήταν ο γνωστός στην ΕΣΣΔ και στον  μετασοβιετικό χώρο σκηνοθέτης και οπερατέρ με καταγωγή από το ελληνικό χωριό της Αρμενίας Χριστόφορος Τριανταφίλοφ, ο οποίος απεβίωσε το 2013.

Θρηνούν τον τραγικό θάνατο του Νικόλαου Κωνσταντινίδη αυτές τις μέρες δύο άλλοι φίλοι του από την ίδια παρέα. Ο βετεράνος του ελληνικού κοινωνικού κινήματος, στέλεχος  της διοίκησης στο Σουχούμι Χαράλαμπος Πολιτίδης και ο βετεράνος ελληνικού κοινωνικού κινήματος στο Βατούμ (Μπατούμι), πρώην βουλευτής της  Βουλής της Αντζαρίας και συγγραφέας Γιάννης Κεσίσοφ.

Του άρεσαν οι παρέες. Επισκεπτόταν συχνά την παραλία του Παλαιού Φαλήρου όπου έμενε και όπου μαζεύονταν για μπάνιο οι φίλοι του. Ερχόταν να δει τους συμπατριώτες του στο πάρκο της Πλατείας Δαβάκη στην Καλλιθέα Αττικής, άσχετα από το μορφωτικό και το κοινωνικό τους επίπεδο. Πάντα έβρισκε τρόπο να σταθεί πλάι στον συνάνθρωπο. Ήταν απλός, προσιτός και ανθρώπινος.

Αιωνία η μνήμη του Νικόλαου (Κόκα) Κωνσταντινίδη, ενός από τους τελευταίους μάρτυρες των γεγονότων που έχουν σχέση με την ιστορία των Ελλήνων του Καυκάσου τον 20ό αιώνα. Θερμά συλλυπητήρια στη σύζυγο, στα παιδιά και στα εγγόνια του.

Βασίλης Τσενκελίδης,
ιστορικός.