Το 1960 έλαβε χώρα στη Θεσσαλονίκη, το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου. Και μέχρι το 1965 ήταν μια χαρούμενη γιορτή του εγχώριου σινεμά. Όχι ότι δεν υπήρξαν προβλήματα κυρίως στις βραβεύσεις. Αλλά σε μια μικρή χώρα, με ισχνή παραγωγή που δεν είχε παράδοση ούτε σε φεστιβάλ, ούτε σε βραβεύσεις, δεν ήταν και το πιο εύκολο να βλέπεις τον αντίπαλο να κερδίζει. Και να πρέπει να τον χειροκροτήσεις. Αλλά ΟΚ, είχαν πάει πολύ καλά τα πράγματα ως τότε.
Η καλή μέρα …
Να υπενθυμίσουμε και κάτι άλλο. Τα κινηματογραφικά φεστιβάλ, σε όλες τις εποχές και σε όλα τα μήκη και πλάτη της Γης, σαν κύριο σκοπό έχουν να αναδείξουν καινούργια πράγματα, σε τεχνοτροπία και δημιουργούς. Εάν υπάρχουν. Μην φτάσουμε στο μοντέρνο με το στανιό. Εκείνη τη χρονιά όμως υπήρχαν καινούργιες προτάσεις. Και παρόλο που για ευνόητους λόγους οι μεγάλοι παραγωγοί της εποχής απείχαν από το φεστιβάλ, ο Φιλοποίμην Φίνος, έδωσε για προβολή εκτός συναγωνισμού, μια από τις καλύτερες και πιο προχωρημένες ταινίες του: Τη Στεφανία. Το ίδιο έπραξαν και οι Δαμασκηνός–Μιχαηλίδης με το Ντάμα σπαθί.
Όσο για τα φιλμ του διαγωνιστικού είχαμε: Τη ρεαλιστική και συγκινητική Με τη λάμψη στα μάτια του Πάνου Γλυκοφρύδη.
Το πολύ μοντέρνο για τα εγχώρια δεδομένα Πρόσωπο με πρόσωπο του Ροβήρου Μανθούλη, ενός από τους ελάχιστους διεθνείς σκηνοθέτες.
Την ποιητική Εκδρομή του αγαπημένου του φεστιβάλ Τάκη Καννελόπουλου,
το ντεμπούτο του Αλέξη Δαμιανού «Μέχρι το πλοίο» που συζητήθηκε έντονα
και το τολμηρό Θάνατο του Αλέξανδρου του Δημήτρη Κολλάτου. Υπήρχε ακόμα το πολύ διαφορετικό για την εποχή Σύντομο διάλειμμα του Ντίνου Κατσουρίδη, ο αριστουργηματικός Ζεστός μήνας Αύγουστος του Σωκράτη Καψάσκη και οι Ξεχασμένοι ήρωες ντεμπούτο του Νίκου Γαρδέλη, ενός από τους καλύτερους διευθυντές φωτογραφίας της εποχής.
Η ταινία και ο άνθρωπος σκάνδαλο
Από την άλλη ο Τζέημς Πάρις ήταν ένας νέος μικρός παραγωγός που είχε θητεία σε αμερικανικά στούντιο. Και μπορεί από την επόμενη χρονιά το όνομά του να συνδέθηκε με τη χούντα, όμως τότε ήταν απλά ένας παραγωγός που έφερνε την ταινία του στο φεστιβάλ. Πιστός στην αμερικάνικη νοοτροπία της ασφυκτικής –που εδώ αποδείχθηκε παράταιρη– διαφήμισης.
Οι Ξεχασμένοι ήρωες άνοιξαν το 7ο Φεστιβάλ με επεισοδιακό τρόπο: Μπάντα που παιάνιζε, παρατεταγμένη διμοιρία στρατιωτών. Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα στην πλατεία του Λευκού Πύργου εμφανίσθηκε ένα τανκ. Πάνω του είχε τοποθετηθεί μια πινακίδα που έγραφε Ξεχασμένοι Ήρωες. Πίσω του ακολουθούσε «μια πολυτελής κούρσα», στην οποία επέβαιναν οι πρωταγωνιστές της ταινίας. Κατά το πέρασμα τους, πλήθος κόσμου χειροκροτούσε και ζητωκραύγαζε. Παράλληλα οι θεατές βρήκαν και ένα πακέτο τσιγάρα στη θέση τους μετά την προβολή. Ακολούθησαν δεξιώσεις, χοροί και τραγούδια. Αυτό δε με την στρατιωτική μπάντα; Λίγους μήνες πριν την χούντα; Τον λες και γκαντέμη.
Όσον αφορά την κριτική επιτροπή εκείνη την χρονιά, ήταν μεταξύ των μελών ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Γιάννης Τσαρούχης, η Έλλη Λαμπέτη, ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, ο Γρηγόρης Γρηγορίου.
«Βραβεύσαμε τη χειρότερη ταινία του φεστιβάλ»
Και φτάνουμε στη βραδιά των βραβείων. Ως είθισται το βραβείο καλύτερης ταινίας δίνεται στο τέλος. Μέχρι εκείνη την στιγμή, οι Ξεχασμένοι ήρωες δεν είχαν πάρει κανένα βραβείο.
Και όταν ακούγεται ότι κέρδισαν αυτό της καλύτερης ταινίας, σείστηκε η αίθουσα. Όχι από χαρά.
Σε χρόνο dt ο κόσμος αρχίζει να στρέφεται στην κριτική επιτροπή. Οι άνθρωποι πανικοβάλλονται και με το δίκιο τους. Φροντίζουν να φυγαδεύσουν τη γυναίκα της επιτροπής, την Έλλη Λαμπέτη. «Βραβεύσαμε τη χειρότερη ταινία του φεστιβάλ» λέει πανικόβλητη σε δημοσιογράφο η ηθοποιός, λίγο πριν το άκρως επεισοδιακό φευγιό της. Το ίδιο υποστήριξε και ο Γιάννης Τσαρούχης ενώ ο Χατζιδάκις μιλούσε για το παρασκήνιο και τόνιζε πως ήταν αμέτοχος. Ήταν τέτοια η οργή του κόσμου που κλήθηκε η αστυνομία και έγιναν και συλλήψεις. Εννοείται ότι το σκηνικό του φεστιβάλ, κυριαρχούσε για πολλές εβδομάδες στις εφημερίδες της εποχής.
Οι πολύ «ξεχασμένοι»
Ο μόνος που ήταν χαρούμενος και το απολάμβανε ήταν ο Τζειμς Πάρις. Τότε, γιατί όταν το φιλμ βγήκε στις αίθουσες απέτυχε. Και η πορεία του στο χρόνο ήταν σχεδόν καταστροφική. Σαν να θέλανε να το ξεχάσουν. Η ταινία έχει προβληθεί ελάχιστες φορές από τότε και στην τηλεόραση, γνωρίζοντας την απαξίωση.
Και όχι, οι Ξεχασμένοι ήρωες δεν ήταν κακή ταινία. Απλά την έκαψε ο παραγωγός με την εντελώς άκυρη διαφήμιση και τις «καλές άκρες» με την τότε ηγεσία της χώρας που διατυμπάνιζε συνέχεια.
Ο Πάρις υπερηφανευόταν ότι το υπουργείο Εθνικής Άμυνας του είχε δώσει πρόθυμα τα τανκ και το στρατό που χρειαζόταν για τις ανάγκες της ταινίας, πράγμα που έκανε τον Γιάννη Τσαρούχη να σχολιάσει: «Είναι απίστευτο, εάν ζητούσα εγώ να μου δώσουν έναν μόνο στρατιώτη για να ποζάρει μια-δυο φορές για ένα έργο μου, θα μου αρνιόντουσαν ασφαλώς».
Και ακόμα και σήμερα, η ταινία είναι απαξιωμένη. Και εντελώς ξεχασμένη.
Σπύρος Δευτεραίος
