Ο χώρος του τραγουδιού, ακόμα και στην αγνή εποχή του ’40 και του ’50, είχε πάντοτε έναν μύθο. Νύχτα, πάθη, έρωτες. Ειδικά οι τελευταίοι, όσο πιο πολλοί και παράνομοι, τόσο πιο ενδιαφέροντες για το κοινό.
Τι γίνεται, όμως, όταν ένας άνθρωπος, ήρεμος, σεμνός οικογενειάρχης όχι μόνο επιβιώνει, αλλά κάνει και σπουδαίο έργο που περνάει στην ιστορία και μας ταξιδεύει για πάντα; Μιλάμε για τον Απόστολο Καλδάρα.
Από την Γεωπονική στο πάλκο
Μέσα δεκαετίας 1940 και νεαρός φοιτητής της Γεωπονικής στη Θεσσαλονίκη βρέθηκε σε δίλημμα: Να συνεχίσει τις σπουδές του ή να ακολουθήσει την καρδιά του; Η τελευταία χτυπάει στη μουσική και δη στο μπουζούκι που το είχε μάθει από πιτσιρικάς. Και ως φοιτητής ήταν το όργανο εργασίας και επιβίωσής του.
Ο Απόστολος Καλδάρας μεγάλωσε στα Τρίκαλα. Ο πατέρας του, με καταγωγή από το Μέτσοβο, διατηρούσε εμπορικό κατάστημα στην πόλη. Από μικρή ηλικία έδειξε τη μεγάλη του αγάπη για τη μουσική. Τα πρώτα του ακούσματα ήταν βυζαντινοί ύμνοι και τροπάρια, λόγω του παππού του που ήταν ιεροδιδάσκαλος.
Κατά τη διάρκεια των γυμνασιακών του χρόνων έμαθε μπουζούκι και κιθάρα κι έπαιζε σε κέντρα των Τρικάλων για το χαρτζιλίκι. Το ίδιο έκανε και σαν φοιτητής, και τελικά το 1946 αποχαιρέτησε τη Γεωπονική, την Θεσσαλονίκη και κατέβηκε στην Αθήνα.
Ένα τραγούδι, μια ιστορία
Η πρώτη του ηχογράφηση στέφθηκε με επιτυχία. Ήταν το τραγούδι «Μάγκας βγήκε για σεργιάνι», που με τις φωνές του Μάρκου Βαμβακάρη και του συμπατριώτη του Βασίλη Τσιτσάνη γνώρισε αμέσως μεγάλη επιτυχία.
Στις 27 Φεβρουαρίου 1947 ηχογράφησε το τραγούδι-ορόσημο για την καριέρα του, όπως το χαρακτήριζε, το «Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι» με τη φωνή της Στέλας Χασκίλ. Ένα τραγούδι που αναφέρεται στα σκληρά χρόνια του εμφυλίου πολέμου και αγαπήθηκε πολύ. Έστω και αν πέρασε από 40 κύματα.
«Νύχτωσε και στο Γεντί, το σκοτάδι είναι βαθύ / κι όμως ένα παλικάρι δεν μπορεί να κοιμηθεί. Άραγε τι περιμένει, όλη νύχτα ως το πρωί / στο στενό το παραθύρι που φωτίζει το κελί».
Αυτοί ήταν οι αρχικοί στίχοι. Ναι, το αρχικό τραγούδι δεν είχε ερωτικό χαρακτήρα, αλλά πολιτικό. Το Γεντί ήταν οι φυλακές στη Θεσσαλονίκη όπου πήγαιναν τους Αριστερούς της εποχής.
«Μου έκανε εντύπωση πως ήταν σούρουπο, η βραδιά διαφορετική, ποιος ξέρει. Και βλέπω τη σιλουέτα του Επταπυργίου, των τειχών εκεί πέρα που ήταν οι φυλακές, και μου ‘κανε εντύπωση. Κοίτα, τώρα λέω, εκεί μέσα πίσω απ’ τα τείχη αυτά είναι οι φυλακές. Και ‘κει μαζεύουν αυτούς τους ανθρώπους και τους κλείνουν φυλακή. Κι έτσι αυτή η εικόνα μου ‘δωσε την έμπνευση να γράψω το τραγούδι αυτό», δήλωσε σε συνέντευξή του.
Κάθε τραγούδι και επιτυχία
Αρχές δεκαετίας του 1950 ο Απόστολος Καλδάρας τελείωσε τη στρατιωτική του θητεία. Άρχισε να εμφανίζεται σε ταβέρνες και κοσμικά κέντρα, και να ηχογραφεί ασταμάτητα: Με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη («Βρε ζωή φαρμάκια στάζεις»), τον Γρηγόρη Μπιθικώτση («Στ’ Αποστόλη το κουτούκι», «Μου σπάσανε τον μπαγλαμά»), τον Στέλιο Καζαντζίδη («Ό,τι αγαπάω εγώ πεθαίνει»).
,, ο Πάνος Γαβαλάς («Άμα θες να κλάψεις, κλάψε», «Λαϊκό τσα-τσα»),
Συνεργάστηκε ακόμα με την Καίτη Γκρέυ, τη Γιώτα Λύδια («Σύ μου χάραξες πορεία»), την Πόλυ Πάνου («Τα λιμάνια»), τον Μιχάλη Μενιδιάτη («Πετραδάκι, πετραδάκι», «Περιφρόνα με γλυκιά μου»), τον Μανώλη Αγγελόπουλο («Φαρίντα»), τον Αντώνη Ρεπάνη, τον Στράτο Διονυσίου, τη Βίκυ Μοσχολιού («Ένα αστέρι πέφτει, πέφτει») και τον Σταμάτη Κόκοτα («Όνειρο απατηλό»).
Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους σπουδαίους τραγουδιστές με τους οποίους ένωσε τις δυνάμεις του τις δεκαετίες του ’50 και ‘60. Πολλά από τα πιο γνωστά τραγούδια του πρωτοπαρουσιάστηκαν σε ταινίες του εμπορικού ελληνικού κινηματογράφου.
Η μεγάλη τραγωδία
Άνθρωπος ευθύς και τίμιος, o Απόστολος Καλδάρας θεωρείται ο πρώτος που έδωσε ποσοστά στην Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, αλλά και ο πρώτος που μαζί με τους Τσιτσάνη και Δερβενιώτη αποσπάστηκαν από την ΑΕΠΙ και δημιούργησαν κίνημα στο χώρο των συνθετών και των στιχουργών.
Με τη σύζυγό του Λούλα Μαράβα έκαναν μία όμορφη και αγαπημένη οικογένεια. Κατοικούσαν επί πολλά χρόνια στην Κυψέλη, στην οδό Λαχανά, και έκαναν δύο παιδιά: Τον Κώστα –που έγινε αργότερα συνθέτης– και τη Μαίρη. Μόνο που το κοριτσάκι πέθανε το 1965 σε ηλικία μόλις 11 ετών.
Ο Καλδάρας κλονίστηκε και κλείστηκε στον εαυτό του. Η δημιουργία τον βοηθάει να μετριάσει τον πόνο που νιώθει. Και τότε πήρε την μεγάλη απόφαση, να σταματήσει από τη νύχτα. Με το όποιο κόστος είχε αυτή του η απόφαση, κυρίως οικονομικό, δεν επέστρεψε ποτέ στα μαγαζιά.
Σύμφωνα με τον Μιχάλη Μενιδιάτη για τη Μαίρη έγραψε τραγούδια που όσοι δεν γνώριζαν τα θεωρούσαν ερωτικά, ενώ στην πραγματικότητα έκρυβαν τον πόνο του πατέρα. Όπως οι στίχοι: «Τι θα γίνω μες τη ζωή / αν ξυπνήσω ένα πρωί / και κοιτάξω την αγκαλιά μου / κι από μέσα να λείπεις εσύ…»
Μικρά Ασία και ωριμότητα
Το 1972 έκανε μία στροφή στην καριέρα του και με αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή παρουσίασε ένα ολοκληρωμένο δίσκο με τίτλο Μικρά Ασία, σε στίχους Πυθαγόρα και ερμηνευτή τον νεαρό τότε Γιώργο Νταλάρα («Μες στου Βοσπόρου τα στενά», «Δυο παλικάρια απ’ τ’ Αϊβαλί»).
Τον επόμενο χρόνο κυκλοφόρησε στο ίδιο μοτίβο τον δίσκο Βυζαντινός Εσπερινός, με ερμηνευτές τον Γιώργο Νταλάρα και τη Χαρούλα Αλεξίου. Δύο άλμπουμ καλλιτεχνικής ωριμότητας για τον Απόστολο Καλδάρα και δύο «διαμάντια» της ελληνικής δισκογραφίας.
Το 1977 ηχογράφησε το δίσκο Οι ξεριζωμένοι. Η μουσική των τραγουδιών χρεώθηκε στο όνομα του Κώστα Βίρβου, ο οποίος ήταν και ο στιχουργός, επειδή ο Καλδάρας λίγο πριν ξεκινήσει η ηχογράφησή του αρρώστησε και μπήκε επειγόντως στο νοσοκομείο.
Το 1978 και πάλι αλλαγή μουσικού ύφους. Το «Γιε μου» με τον Σταμάτη Κόκοτα έγινε τεράστια επιτυχία και εκτόξευσε συνθέτη και τραγουδιστή στην κορυφή. Ξανά.
Το 1987 αποφάσισε να σπάσει την εσωστρέφεια. Έγινε η μεγάλη συναυλία με τα τραγούδια του και μάλιστα ο ίδιος έδωσε και συνέντευξη στον Γιώργο Παπαστεφάνου.
Το «κύκνειο άσμα» του Απόστολου Καλδάρα αποτέλεσαν οι Μπαλάντες του περιθωρίου, δίσκος που κυκλοφόρησε το Φεβρουάριο του 1990 από τη δισκογραφική εταιρεία «Σείριος» του Μάνου Χατζιδάκι, σε στίχους Κώστα Βίρβου και ερμηνευτές τον Ανδρέα Καρακότα, τον Μιχάλη Παπαζήση και την Άντρη Κωνσταντίνου. Πάλι αλλαγή στο ύφος, πάλι ψάξιμο, πάλι η μεγάλη μουσική ιδιοφυΐα που χαράσσει νέους δρόμους. Αλλά…
Ο Απόστολος Καλδάρας πέθανε στην Αθήνα στις 8 Απριλίου 1990, ύστερα από πολύμηνη μάχη με τον καρκίνο. Μια μέρα μετά τη συμπλήρωση των 68 του χρόνων. Τα παιχνίδια της μοίρας.
