Με φήμη και στον ελλαδικό χώρο λόγω του επιπέδου μόρφωσης των αποφοίτων του, το «Ανατόλια», το κολέγιο που ιδρύθηκε το 1886 στη Μερζιφούντα του Πόντου (ανατολικά της Σαμψούντας) από ομάδα Αμερικανών προτεσταντών-καλβινιστών ιεραπόστολων, «έγραψε» το δικό του κεφάλαιο κατά τη διάρκεια της Γενοκτονίας των Ποντίων.
Προτού κλείσει οριστικά με απόφαση του τουρκικού κράτους το 1921 και μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη, είχε αναστείλει τη λειτουργία του από το 1916 έως το 1918. Οι υπεύθυνοι του κολεγίου κατηγορήθηκαν ότι βοήθησαν επαναστατικές ομάδες ανταρτών, ενώ από τα Δικαστήρια Ανεξαρτησίας της Αμάσειας καταδικάστηκαν σε θάνατο διά απαγχονισμού δύο καθηγητές, δύο απόφοιτοι και ένας μαθητής.
Στο πλαίσιο του κολεγίου είχε ιδρυθεί το 1903 από μαθητές και αποφοίτους ο Ελληνικός Αθλητικός Σύλλογος Μερζιφούντας «Πόντος».
Στη διοίκησή του συμμετείχαν και καθηγητές του «Ανατόλια» και η δραστηριότητά του αφορούσε τους τομείς του αθλητισμού, του πνεύματος, της τέχνης.
Έτσι, διοργανώθηκαν και ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις, δημιουργήθηκε μια εξαιρετική βιβλιοθήκη, ενώ το 1910 ο σύλλογος ανέλαβε την έκδοση του περιοδικού Πόντος, Μηνιαίον δημοσίευμα φιλολογικόν, επιστημονικόν και παιδαγωγικόν.
Απαγχονίστηκαν επειδή φόρεσαν τη γαλανόλευκη φανέλα
Στις 12 Φεβρουαρίου 1921 οι Τούρκοι περικύκλωσαν το κολέγιο, στο οποίο ήταν οικότροφοι κυρίως Αρμένιοι και Έλληνες σπουδαστές.
Ψάχνοντας τις εγκαταστάσεις στο γραφείο του προέδρου Τζορτζ Γουάιτ εντόπισαν δύο χάρτες που απεικόνιζαν την περιοχή του Πόντου σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους.
Στη συνέχεια κατευθύνθηκαν στη βιβλιοθήκη του «Πόντος», όπου υπήρχαν εκατοντάδες έργα στην ελληνική και ειδικότερα στην αρχαιοελληνική γλώσσα, και βιβλία κλασικών συγγραφέων, τυπωμένα τα περισσότερα στην Αθήνα.
Ένα σημειωματάριο, όμως, με τις δραστηριότητες του συλλόγου θεωρήθηκε «επαναστατικό», ενώ τη σειρά των τραγικών γεγονότων πυροδότησε και η φωτογραφία του ποδοσφαιρικού τμήματος, καθώς οι εμφανίσεις είχαν άσπρες και μπλε οριζόντιες ρίγες που συμβόλιζαν τη γαλανόλευκη σημαία και το γράμμα «Π» στο στήθος.
«Αστέρι» του συλλόγου θεωρούνταν ο ταμίας, Συμεών Ανανιάδης. Εξαιρετικός αθλητής του στίβου είχε ως στόχο να σπάσει το παγκόσμιο ρεκόρ στα μέτρα και να φοιτήσει στην αμερικανική ιατρική σχολή στη Βηρυτό και στη συνέχεια στη Βιέννη. Είχε γεννηθεί στη Σαμψούντα και είχε εισαχθεί στο «Ανατόλια» το 1919.
Μετά την είσοδο των κεμαλικών στο κολέγιο συνελήφθη μαζί με τα άλλα μέλη του «Πόντος» που είχαν αναδειχθεί στις τελευταίες εκλογές που είχαν γίνει τον Μάιο του 1920. Πρόεδρος ήταν ο καθηγητής Δημήτρης Θεοχαρίδης, αντιπρόεδρος ο Χαράλαμπος Ευσταθιάδης, γραμματέας ο Αναστάσιος Παυλίδης. Μόνο ο Γρηγόριος Τσακάλωφ, υπεύθυνος του αθλητικού τμήματος, δεν περιλαμβανόταν στα περίπου 120 άτομα που τέθηκαν υπό κράτηση, διότι ήταν Ρώσος πολίτης.
Οι συλληφθέντες της ομάδας «Πόντος» το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1921 εκτελέστηκαν μαζί με άλλες προσωπικότητες του ποντιακού ελληνισμού.
Ο Ελληνικός Αθλητικός Σύλλογος «Πόντος» Μερζιφούντας αποτέλεσε ένα θεσμικό δημιούργημα που συνέβαλε αποφασιστικά στην πνευματική, πολιτισμική, αθλητική και κοινωνική τους ανύψωση. Κατέχει δε σημαντική θέση μεταξύ των ελληνικών συλλόγων στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου εξαιτίας της ιδιαιτερότητας του χαρακτήρα του, αφού συγκροτήθηκε στο πλαίσιο ενός σχολείου και ταυτόχρονα εργάστηκε για την ταυτότητα των μελών του.
