Τα ελληνικά μνημεία του Εύξεινου Πόντου ενώνουν Έλληνες και Τούρκους αρχιτέκτονες

Ίσως δεν υπάρχει πιο αδιάψευστος μάρτυρας για την ανθρώπινη παρουσία σε έναν τόπο, από τα ίδια τα κτήριά του. Από τον πιο απλό νερόμυλο μέχρι το πιο περίπλοκο οικοδόμημα, και από τους ναούς που στέγασαν την πίστη μέχρι τα σπίτια που στέγασαν τις οικογένειες, εάν υπάρχει κάτι που υποδηλώνει το ανήκειν, αλλά και τη συνέχεια, αυτό βγήκε από τα χέρια μαστόρων.

Στον Εύξεινο Πόντο οι Έλληνες άφησαν πίσω τους θαυμαστά οικοδομήματα.

Από την Παναγία Σουμελά στην Τραπεζούντα και το Φροντιστήριο στην Αργυρούπολη, και από τη νεοκλασική βίλα του τραπεζίτη Καπαγιαννίδη έως τα «ταπεινά» πέτρινα γεφύρια, «το μοναδικό που υποδηλώνει την παρουσία μας στον Πόντο είναι τα μνημεία, και με αυτά δεν έχει ασχοληθεί ποτέ κανείς. Σαν ομοσπονδία, κάποια επιτροπή», λέει στο pontosnews.gr ο αρχιτέκτονας-μηχανικός Σάββας Φερενίδης.

Η Παναγία Σουμελά της Τραπεζούντας (φωτ.: Βασίλης Καρυοφυλλίδης)

Από την άλλη, υπάρχουν και Τούρκοι επιστήμονες που έχουν δείξει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ανάδειξη και την προώθηση της προστασίας των ελληνικών μνημείων. Ο 33χρονος Γιουσούφ Μπουράκ Ντολού πέρασε τα καλοκαίρια των παιδικών του χρόνων στην παλιά Αργυρούπολη. Αργότερα η αρχιτεκτονική και η ιστορία της πόλης έγινε θέμα για την ερευνητική διπλωματική του εργασία (η έρευνά του συνεχίζεται με μελέτη οθωμανικών αρχείων αλλά και αρχείων που βρίσκονται σε βιβλιοθήκες και ερευνητικά κέντρα σε Τουρκία, Ελλάδα, Αρμενία, Γεωργία, ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία).

Σήμερα παρακολουθεί από κοντά τις εργασίες που γίνονται στην παλιά πόλη και συνεργάζεται με το γραφείο του νομάρχη και του δημάρχου. Ανάμεσα στα σχέδια που έχει υποβάλει είναι και για την αναστήλωση του Φροντιστηρίου. Ο Σάββας Φερενίδης (φωτ. αριστερά) και ο Γιουσούφ Μπουράκ Ντολού γνωρίστηκαν στο 4ο Παγκόσμιο Συνέδριο Αργυρουπολιτών που πραγματοποιήθηκε το 2010 στη Νάουσα. Οι δύο αρχιτέκτονες, άλλωστε, είχαν κοινό σημείο αναφοράς τον Πόντο, μιας και η ερευνητική εργασία του Σάββα Φερενίδη βασίστηκε στην επιτόπια έρευνα στα μνημεία της Τραπεζούντας, και θέμα της ήταν η οικιστική ιστορική εξέλιξή της – ο Έλληνας αρχιτέκτονας από το 2004 ξεκίνησε να συγκεντρώνει υλικό τόσο για την Τραπεζούντα όσο και για τα χωριά της Αργυρούπολης, ενώ για μεγάλο χρονικό διάστημα έχει φιλοξενηθεί από ποντιόφωνους μουσουλμάνους καταγράφοντας την καθημερινότητά τους.

«Άνθρωποι όπως ο Θεοδόσιος Εφραιμίδης, ο Κώστας Σιαμίδης και κυρίως ο Αχιλλέας Βασιλειάδης υπήρξαν δάσκαλοί μου και καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο σκέψης και αντίληψής μου, ιδίως πάνω στο θέμα Πόντος», μας λέει χαρακτηριστικά.

Η ερευνητική του εργασία για την Τραπεζούντα βαθμολογήθηκε με άριστα, χαρακτηρίστηκε από τον επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ Μιχάλη Νομικό «Πρότυπη ερευνητική διπλωματική εργασία», ενώ το υψηλό κόστος ήταν το μόνο εμπόδιο για την έκδοσή της από τον οίκο Κυριακίδη.

Με δεδομένη την… ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας του Σάββα Φερενίδη με τον Γιουσούφ Μπουράκ Ντολού (ο οποίος άλλωστε πρωτοστατεί στη δημιουργία γεφυρών ανάμεσα σε συλλόγους και τις δημοτικές Αρχές της Αργυρούπολης στην Τουρκία και την Ελλάδα), πριν από δύο χρόνια ξεκίνησε η προσπάθεια δημιουργίας μιας ομάδας αρχιτεκτόνων, Ελλήνων και Τούρκων με κοινή καταγωγή από τον Πόντο, με σκοπό την προώθηση της προστασίας των μνημείων της συγκεκριμένης περιοχής. «Πρωταρχικός στόχος της ομάδας ήταν να κάνει τη μελέτη για την αναστήλωση του Φροντιστηρίου της Αργυρούπολης. Μάλιστα οι Έλληνες είχαν έρθει σε επαφή με το Ευρωκοινοβούλιο και με επιχειρηματίες ώστε να δημιουργηθεί κάτι σαν foundation που θα εξασφάλιζε πόρους για την αποκατάσταση. Δυστυχώς το πρότζεκτ δεν προχώρησε διότι άλλαξε ο νομάρχης μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία», σημειώνει ο Σάββας Φερενίδης.

Κωνσταντίνος Φωτιάδης, Γιουσούφ Μπουράκ Ντολού, Σάββας Φερενίδης

Ο λόγος που η ομάδα επέλεξε να ξεκινήσει από το Φροντιστήριο στην παλιά πόλη της Αργυρούπολης, είναι γιατί μόλις πρόσφατα το οικόπεδο πέρασε στην κυριότητα της νομαρχίας από τον ιδιώτη που το είχε αποκτήσει μετά την Ανταλλαγή. Το κτήριο έχει ήδη αρχίσει να καταρρέει· πλέον είναι στο επίκεντρο του σχεδίου οικιστικής αναβάθμισης της περιοχής με προοπτική να γίνει πολιτιστικό κέντρο που θα φιλοξενεί συνέδρια και βιβλιοθήκη, και όχι ξενοδοχείο όπως ήταν ο αρχικός σχεδιασμός.

Η μαγιά, ωστόσο, υπάρχει μιας και η ομάδα είχε ξεκινήσει να κάνει τα πρώτα διερευνητικά βήματα.

Στον πυρήνα, εκτός από τον Γιουσούφ Μπουράκ Ντολού και τον Σάββα Φερενίδη, που ζει και εργάζεται στη Γερμανία, ήταν οι Σωκράτης Μολοχίδης και Γιάννης Μιχαηλίδης που επίσης εργάζονται στη Γερμανία, και ο Βλαδίμηρος Νεφίδης που βρίσκεται στην Κύπρο. Από τη Γερμανία, και συγκεκριμένα από το Συνέδριο της Νεολαίας Ποντιακών Σωματείων, είχε ανακοινωθεί η πρωτοβουλία με στόχο πρώτα να συγκεντρωθεί ένα ποσό για τα ταξίδια που απαιτούνταν στην Αργυρούπολη, «εμπλέκοντας» επιχειρηματίες όπως ο Ιβάν Σαββίδης, αλλά και ποντιακούς συλλόγους όπως της Νυρεμβέργης. Αντίστοιχα, στην Τουρκία είχαν ξεκινήσει οι πρώτες επαφές με τις αρμόδιες υπηρεσίες αλλά και μια πρώτη επαφή… κινητοποίησης με Αργυρουπολίτες, συλλόγους και αρχιτέκτονες, που ζουν στην Κωνσταντινούπολη.

(Φωτ.: Facebook / Eski Gümüşhane Platformu)

Και μπορεί μετά την αλλαγή σκυτάλης στη νομαρχία Αργυρούπολης τα όποια σχέδια να πάγωσαν, ωστόσο η ομάδα υπάρχει και –έστω κι αν δεν μπορεί να κάνει κάτι προς το παρόν– δηλώνει ότι είναι εδώ. «Δημιουργήθηκε διότι δεν υπήρχε κάτι παρόμοιο στις ομοσπονδίες. Και γι’ αυτό πιστεύω ότι έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο. Τόσα χρόνια είχαμε αναλωθεί στο εάν η ζιπούνα είναι έτσι, ή αν η σέρρα χορεύεται με εφτά τσαλίμια. Και έτσι αυτές τις δεκαετίες χάθηκε η ουσία. Και εγώ μέσα σε συλλόγους μεγάλωσα. Το μοναδικό πράγμα που δηλώνει την παρουσία μας στον Πόντο είναι τα μνημεία, και με αυτά δεν έχει ασχοληθεί ποτέ κανείς. Σαν ομοσπονδία, κάποια επιτροπή. Η ομάδα όμως υπάρχει», τονίζει ο Σάββας Φερενίδης, και θέλοντας να σημειώσει ότι όρεξη για δουλειά υπάρχει, σημειώνει ότι αυτή τη στιγμή ο ίδιος μαζί με τον Βλαδίμηρο Νεφίδη προσπαθούν να κάνουν μια τρισδιάστατη απεικόνιση της Τραπεζούντας.