Πολύ συχνά ακούμε τις λέξεις «αστροναύτης» και «κοσμοναύτης» και τις θεωρούμε συνώνυμες. Είναι όμως; Δεν είναι.
Η ιστορική αναδρομή στην προέλευση των λέξεων δίνει μια πρώτη ιδέα για τη διαφορά τους.
Η λέξη «αστροναύτης» είναι μία σύνθετη λέξη και αποτελείται από το «άστρον» και «ναύτης». Επομένως, αστροναύτης είναι ο ειδικά εκπαιδευμένος άνθρωπος ο οποίος εξερευνεί τα άστρα.
Για πρώτη φορά η λέξη αστροναύτης χρησιμοποιήθηκε από τον Αμερικανό συγγραφέα Neil Ronald Jones στο σύντομο διήγημα με τίτλο The Death’s Head Meteor, το 1930. Γενικά, ο όρος «αστροναύτης» προϋπήρχε του όρου «κοσμοναύτης» χάρη στα βιβλία επιστημονικής φαντασίας, που κατέκλυζαν και κατακλύζουν την αμερικανική αγορά.
Αντιθέτως, η λέξη «κοσμοναύτης» προέρχεται από τις λέξεις «κόσμος» και «ναύτης», όπου «κόσμος» στην αρχαία ελληνική σημαίνει «στολίδι», στη νέα ελληνική κατέληξε να σημαίνει το «σύμπαν». Επομένως, η έννοια «κοσμοναύτης» είναι ευρύτερη του όρου «αστροναύτης» και υποδηλώνει τον ειδικά εκπαιδευμένο άνθρωπο που εξερευνεί τον κόσμο στην ολότητά του.
Όμως οι δύο όροι δεν έχουν μόνο αυτή τη διαφορά αλλά έχουν και πολιτική απόχρωση.
Στις ΗΠΑ και σε όσες χώρες χρησιμοποιούν τους διαστημικούς σταθμούς και τα διαστημόπλοια των Αμερικανών αποδίδεται ο όρος «αστροναύτης» και μάλιστα σε όλους, όσοι αρχίζουν την προαπαιτούμενη εκπαίδευση για να γίνουν «ταξιδιώτες του διαστήματος», ανεξαρτήτως αν τελικά το πραγματοποιήσουν ή όχι.
Στις ΗΠΑ, είναι χαρακτηριστικό πως απονέμεται «το σήμα του αστροναύτη» σε όσους ανθρώπους ταξιδέψουν σε υψόμετρο μεγαλύτερο από 50 μίλια, δηλαδή 80,5 χιλιόμετρα. Αντιθέτως, στην πρώην Σοβιετική Ένωση και στη σημερινή Ρωσία όποιος πραγματοποιεί ταξίδι στο Διάστημα από διαστημικό σταθμό της ρωσικής επικράτειας και το ολοκληρώνει αποκαλείται «κοσμοναύτης».
Δε νοείται, λοιπόν, κοσμοναύτης εκείνος ο οποίος έχει εκπαιδευτεί αλλά δεν έχει πραγματοποιήσει διαστημικό ταξίδι.
Άννα Καλαϊτσίδη,
καθηγήτρια ρωσικής γλώσσας.
