«Πολύ καθαρή είσαι εσύ… Ανεπίτρεπτο». Με μια κίνηση, η άγνωστη απέναντί μου βάζει τα χέρια της στο πρόσωπό μου και το κάνει κυριολεκτικά μαύρο! Η ίδια έχει πάνω της πάνω από δέκα χρώματα, τα ρούχα της σίγουρα είχαν δει πολύ καλύτερες μέρες, τα μαλλιά της ένα κουβάρι γεμάτο αλεύρι, γύρω από τα μάτια της το σημάδι μαρτυρά ότι φορούσε μάσκα προκειμένου να προστατέψει τους φακούς επαφής, όπως μου είπε αργότερα χαμογελώντας.
Βρίσκομαι στην προκυμαία του Γαλαξιδιού, της ναυτικής αυτής πολιτείας που την Καθαρά Δευτέρα αλλάζει χρώμα. Η «μάχη» έχει ήδη τελειώσει, οι ταβέρνες είναι γεμάτες και τα κεράσματα δίνουν και παίρνουν, ενώ μια υδροφόρα του δήμου έχει ξεκινήσει την επιχείρηση… καθαριότητα.
Σε όλη την Ελλάδα η Καθαρά Δευτέρα σηματοδοτεί το ξεκίνημα της Σαρακοστής, μιας περιόδου αυτοσυγκράτησης και νηστείας. Στη συγκεκριμένη κωμόπολη, όμως, που βρέχεται από τα νερά του Κορινθιακού, πρώτα θα πρέπει να λερωθείς, να χορέψεις, να γελάσεις με την ψυχή σου, και μετά να ξεκινήσεις την πορεία προς το Πάσχα. Τα αλευρομουτζουρώματα είναι ένα έθιμο μοναδικό, που τηρείται από τους Γαλαξιδιώτες κάθε χρόνο με θρησκευτική ευλάβεια.
Το εναρκτήριο πρόσταγμα για κάθοδο στον αλευροπόλεμο δίνεται λίγο μετά το μεσημέρι. Το θορυβώδες κονβόι, πάνω σε παλιά αυτοκίνητα ή πεζή, ακόμα και με κουδούνια και με σφυρίχτρες, ξεκινά από τη γέφυρα της Εθνικής Οδού κοντά στο Δημοτικό Σχολείο, και μέσα από τους κεντρικούς δρόμους του Γαλαξιδιού φτάνει «πολεμώντας» μέχρι το λιμάνι.
Το πέρασμά του συνοδεύεται από σύννεφα χρωματιστού αλευριού σε όποιον πέσει στο δρόμο των… πεζικάριων. Κάθε χρόνο τα σπίτια σκεπάζονται με μουσαμάδες για να γλιτώσουν το πλύσιμο την επομένη – αλλά χωρίς μεγάλη επιτυχία, η αλήθεια είναι.
(Φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Πέτρος Γιαννακούρης)
Συνήθως οι επισκέπτες παρακολουθούν τη μάχη της προκυμαίας από την απέναντι πλευρά του λιμανιού, ωστόσο αν αισθανθούν τολμηροί την τελευταία στιγμή τα μαγαζιά μπορούν να τους προμηθεύσουν με ολόσωμες φόρμες μιας χρήσης αλλά και με μάσκες. Όσοι δεν νοιάζονται για την καθαριότητα των ρούχων και των παπουτσιών τους, παίρνουν αλεύρι και μπογιά και απλά μπλέκονται στα αλευρομουτζουρώματα.
Δεν χρειάζονται πάνω από 30 λεπτά για να επικρατήσει ένα εορταστικό χάος στο λιμάνι: «μάχες» ξεσπούν σε κάθε γωνιά, «πεζικάριοι» ορμούν οι ένας στον άλλο, κραυγές, κόρνες, μαρσαρίσματα μπλέκουν με τη μουσική. Σε βαρέλια καίνε φωτιές, από τα σαραβαλιασμένα καπό βγαίνουν νέα πολεμοφόδια, ενώ το πλιάτσικο στις αντίπαλες ομάδες δεν είναι κάτι άγνωστο.
(Φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Φώτης Πλέγας)
Σύντομα ο ουρανός αποκτά περισσότερα από ένα χρώματα, το ίδιο ισχύει και για τα νερά του λιμανιού. Οι απέναντι, που κάνουν «κατάληψη» ακόμα και σε βάρκες για να έχουν καλύτερη θέα, συχνά βλέπουν ένα σύννεφο να απλώνεται και να σκεπάζει τα πάντα. Σταδιακά ανάμεσα στις αδέσποτες ριπές και στα χτυπήματα εξ επαφής ξεκινούν οι χοροί, συχνά αυτοσχέδιοι, μεταξύ γνωστών και αγνώστων, χωρίς αρχή και τέλος. Η απόλυτη (πολύχρωμη) αναρχία, με τα πιο βρόμικα αλλά και συνάμα τα πιο γελαστά πρόσωπα, κρατά μέχρι να τελειώσουν τα αλεύρια και τα… καθαρά θύματα!
Κανείς δεν μπορεί να πει με ακρίβεια πότε πρωτοεμφανίστηκε το παράξενο αυτό έθιμο.
Το 1801 ο Ιρλανδός περιηγητής Έντουαρντ Ντόντουελ περιγράφει ότι οι Γαλαξιδιώτες, παρά τη σκλαβιά τους, έδειχναν μεγάλο ζήλο στην προετοιμασία του. Ο Ευθύμιος Γουργουρής στο βιβλίο του Το Γαλαξείδι στον καιρό των καραβιών αναφέρει ότι τα αλευρομουτζουρώματα είναι πολύ παλιότερα «από την εποχή των καραβιών». Η παράδοση υποστηρίζει ότι οι Γαλαξιδιώτες θαλασσοπόροι είδαν σε πόλη της Σικελίας παρόμοιες ομαδικές λαϊκές γιορτές, ενώ κατ’ άλλους οι ρίζες του εθίμου βρίσκονται στο Βυζάντιο, στους γελωτοποιούς του Ιπποδρόμου που ζωγράφιζαν τα πρόσωπά τους.
(Φωτ.: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Φώτης Πλέγας)
Οι παρέες, που αποτελούνταν αρχικά μόνο από άντρες, κατέβαιναν στην προκυμαία με δύο σακούλες στους ώμους. Η μία είχε αλεύρι και η άλλη χαρτοπόλεμο. Στην πορεία του χρόνου στο έθιμο προστέθηκαν γυναίκες και παιδιά, κι έγινε ένας αληθινός «πόλεμος» μουντζουρώματος με αλεύρι, λουλάκι, βερνίκι παπουτσιών και ώχρα. Αργότερα στα πολεμοφόδια συμπεριλήφθηκαν και άλλα υλικά, πολύ πιο «επικίνδυνα» για την καθαριότητα των ρούχων.
- Πώς θα πάτε: Το Γαλαξίδι από την Αθήνα μέσω Αράχωβας απέχει περίπου 200 χλμ, από το Αντίρριο 73 χλμ και από τη Λαμία μέσω Μπράλου και Άμφισσας περίπου 88 χλμ.
