Μια σελίδα ιστορίας του Έπους του ’40: Πόντιοι από την Άψαλο που έπεσαν στο μέτωπο

Κάθε τοπική κοινωνία έχει την μικροϊστορία της, η οποία δημιουργείται από τα μέλη της κατά την πορεία τους μέσα στο χρόνο. Έτσι και η Άψαλος έχει γράψει τη δική της ιστορία. Σε αυτό το κομμάτι της Πέλλας την περίοδο της τουρκοκρατίας εγκαθίστανται Τούρκοι οι οποίοι σιγά-σιγά εκτοπίζουν τους Έλληνες με μοχλό πίεσης τους σκληρούς και καταπιεστικούς μπέηδες. Το χωριό μετονομάζεται σε «Δραγουμανίτσα», από τη λέξη δραγουμάνος, που σημαίνει διερμηνέας.

Οι χριστιανικοί πληθυσμοί επιστρέφουν στην Άψαλο (που παίρνει ξανά το αρχικό της όνομα) την περίοδο 1922-1924, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την Ανταλλαγή. Πόντιοι, Θράκες και Μικρασιάτες συνθέτουν τον πληθυσμό του χωριού, ενώ το 1945 εγκαθίστανται και οικογένειες Βλάχων.

Οι Πόντιοι προέρχονται από την περιοχή του Χατζή Οσμάν της Νικομήδειας, του Ακ Νταγ Ματέν, και του Μπουλγάρ Ματέν (μεταλλείο Ταύρου) της νότιας Τουρκίας. Λίγες οικογένειες κατάγονται από την περιοχή της Τραπεζούντας και του Τοχούζ. Οι Θράκες εγκαταστάθηκαν στην Άψαλο από το χωριό Εξαμίλι της χερσονήσου της Καλλίπολης, και οι λίγοι Μικρασιάτες από την περιοχή του Αϊδινίου-Σμύρνης.

Αψαλιώτες τραυματίες πολέμου: Γιάννης Λαζαρίδης με το κομμένο χέρι, Πλούταρχος Καραϊσαρίδης με το κομμένο πόδι

Με το ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου κάτοικοι της Αψάλου βρέθηκαν και αυτοί στο μέτωπο. «Εμέν ακρίτα λένε ’με / τον Ντούτσε ’κί φογούμαι / κι αντίς να είμαι σκλάβος ατ’ / καλλίον να σκοτούμαι» γράφει ο δάσκαλος Δημήτρης Παρασκευόπουλος στο ποίημά του «Ποντιακή λύρα», που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα της Θεσσαλονίκης στις 22 Δεκεμβρίου 1940.

Από αριστερά: Ανέστης Καρακασίδης, Αναστάσιος Σερδαρίδης, Χρήστος Ιωσηφίδης

Ένας από τους Πόντιους που άφησε την τελευταία του πνοή στο αλβανικό μέτωπο είναι ο δεκανέας του 80ού Ουλαμού Πυροβολικού Χρήστος Ιωσηφίδης. Σκοτώθηκε στο Ζερέτσι στις 16 Φεβρουαρίου 1941. Μέχρι και σήμερα διασώζεται γράμμα που έγραψε από την Κορυτσά στις 27 Νοεμβρίου 1941, το οποίο περιλαμβάνει και ένα μικρό ποίημά του για τον πόλεμο.

Γράμμα του Χρήστου Ιωσηφίδη από την Κορυτσά

Λίγο προτού εκπνεύσει το 1940, στις 30 Δεκεμβρίου, δυτικά της Κορυτσάς, στο ύψωμα Κόνιτσα (1.736 μ.) σκοτώνεται ο στρατιώτης του 30ού Συντάγματος Πεζικού, επίσης από την Άψαλο, Ανέστης Καρακασίδης. Μερικές μέρες νωρίτερα, στις 12 Δεκεμβρίου, μέσα στην Κορυτσά σκοτώθηκε ο λοχίας ΧΙ Ομ. Αν/σεως Αναστάσιος Σερδαρίδης.

Το πυροβόλο που χρησιμοποίησε η Πυροβολαρχία του Κυριακίδη κατά την υπεράσπιση του οχυρού Ρούπελ

Στην πρώτη γραμμή, ένας από αυτούς που αργότερα προσπάθησαν να αναχαιτίσουν την εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων, ήταν και ο λοχαγός Πυροβολικού Αλέξανδρος Κυριακίδης, γιος δασκάλου από το Χατζή Οσμάν. Σήμερα θεωρείται ήρωας, υπερασπιστής του οχυρού Ρούπελ. Σκοτώθηκε μαζί με όλους τους άνδρες του κατά τη διάρκεια βομβαρδισμού, στις 7 Απριλίου 1941, μία ημέρα μετά την πρώτη επίθεση της αήττητης έως τότε γερμανικής πολεμικής μηχανής.

• Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του δάσκαλου και συγγραφέα Κοσμά Τσίναλη.