Με μαεστρία, προσοχή και λεπτεπίλεπτες κινήσεις ο Θανάσης Ντουμανόπουλος, μέλος του Συλλόγου Σανταίων «Η Επτάκωμος Σάντα», στολίζει το πεντάκιλο κόλλυβο στη σάλα του ξενώνα των Σανταίων στην Παναγία Σουμελά «Τη Σαντάς τ’ οσπίτ΄». Τον βοηθάει η Κυριακή Νικολαΐδη -μητέρα του γνωστού πρώην ποδοσφαιριστή Ντέμη-, ενώ δεκάδες ζευγάρια μάτια τους παρακολουθούν, πίνοντας καφέ και κονιάκ. Ακούνε ιστορίες για τον Πόντο μακαρίζοντας τους Σανταίους νεκρούς και εξόριστους…
Τους αντάρτες, που άφησαν τα κορμιά τους πολεμώντας στα βουνά αλλά και τα γυναικόπαιδα της περιοχής, που πάγωσαν από το χιονιά και πέθαναν από την πείνα στο δρόμο για την εξορία, μετά την καταστροφή της Επτακώμου Σάντας στις 11 Σεπτεμβρίου 1921.
Ο στολισμός του ολόλευκου κολλύβου σε ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα, που είχε σχεδιασμένα λουλούδια με ζαχαρωτά και έγραφε «1921-2015», ήταν η πιο συγκινητική στιγμή του διήμερου μνημοσύνου για τους προγόνους τους, το οποίο τελούν κάθε χρόνο οι Σανταίοι στην Παναγία Σουμελά, το πρώτο Σαββατοκύριακο του Σεπτεμβρίου.
«Για εμάς όλο αυτό είναι ένα μνημόσυνο για τους προγόνους μας, το οποίο έχει ιστορία πάνω από πενήντα χρόνια. Οι παππούδες μας ξεκίνησαν το ετήσιο τρισάγιο στην Παναγία Σουμελά για τα γυναικόπαιδα της Σάντας που εξορίστηκαν στις περιοχές του Βαν και του Ερζερούμ μετά την καταστροφή της περιοχής στις 11 Σεπτεμβρίου 1921.
»Εμείς οι Σανταίοι είχαμε τη θλιβερή πρωτιά να εξοριστούν οι πρόγονοί μας, πολλοί να πεθάνουν στην ύπαιθρο από τα χιόνια και την πείνα και τα κορμιά τους να μείνουν άταφα.
»Πριν από την καταστροφή, τα επτά χωριά της Σάντας είχαν 11.000 κατοίκους, αλλά στην Ελλάδα έφτασε μόλις το 1/3. Για να εξοικονομήσουμε χρήματα, ό,τι μπορεί να κοπεί θα κοπεί. Το έθιμο αυτό θα συνεχίζεται στο διηνεκές», λέει στο pontos-news η Βικτωρία Σαββίδου, πρόεδρος του Συλλόγου Σανταίων «Η Επτάκωμος Σάντα» και γενική γραμματέας της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ποντιακών Σωματείων (ΠΟΠΣ).
Με καμάρι αναφέρει ακόμα ότι ο ξενώνας των Σανταίων στην Παναγία Σουμελά κατασκευάσθηκε το 1956 και είναι ο παλαιότερος στην περιοχή, ενώ το μνημείο των Σανταίων στον περίγυρο του μοναστηριού αποτελεί το παλαιότερο που στήθηκε στην Ελλάδα. «Οι Σανταίοι είχαμε ημέρα μνήμης, πολύ πριν την καθιερώσει η Πολιτεία», τονίζει η Β. Σαββίδου.
Νέοι, νέες, μετά το στολισμό του κολλύβου, ανέβηκαν στη σκηνή που είχε στηθεί στον περίβολο του μοναστηρίου της Παναγίας Σουμελά και παρουσίασαν ποντιακούς χορούς, «διότι εμείς οι Πόντιοι τραγουδάμε και χορεύουμε τους νεκρούς μας», τονίζει η πρόεδρος της «Επτακώμου Σάντας».
Γονάτισε και φίλησε το χώμα
Ρίγη συγκίνησης και δάκρυα στα μάτια προκάλεσε στους περίπου 550 παραβρισκόμενους ο Σανταίος Πόντιος Γιάννης Παπαδόπουλος, ο οποίος βρέθηκε στο μνημόσυνο ως εκπρόσωπος των Σανταίων της Αδελαΐδας από τη μακρινή Αυστραλία. Με σεβασμό κατέθεσε το στεφάνι στο μνημείο και στη συνέχεια γονάτισε και φίλησε το χώμα.
Ανατριχίλα προκάλεσαν στους παραβρισκόμενους και τα μέλη της παιδικής χορωδίας Πεύκου Αλεξανδρούπολης -Σανταίοι στην καταγωγή-, τα οποία μετά το τρισάγιο και την κατάθεση στεφάνων στο χώρο του μνημείου απέδωσαν τα «Πάρθεν η Ρωμανία» και το «Αητέντς επαραπέτανεν».
Το πρωί της ίδιας μέρας, της δεύτερης των εκδηλώσεων, είχε τελεστεί το μνημόσυνο στην εκκλησία της Παναγίας Σουμελά και στη συνέχεια, μέσα στο ναό, η Σανταία πολιτική μηχανικός Γωγώ Κωτίδου μίλησε για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά του Πόντου και τους τρόπους διάσωσής της.
Το διήμερο μνημόσυνο ολοκληρώθηκε με τη διανομή στον κόσμο σιορβά (της γνωστής και ως ποντιακής σούπας), ωτίων, πιροσκίων και άλλων φαγωσίμων.
Φωτογραφίες: Βασίλης Σακελλαρίδης