Υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί και αιχμάλωτοι κατά την περίοδο της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Ο ένας Έλληνας, ο άλλος Τούρκος. Ο υποστράτηγος Νικόλαος Κλαδάς και ο ομοιόβαθμός του Τζαφέρ Ταγιάρ μίλησαν για την περίοδο της αιχμαλωσίας τους δίνοντας αρκετά στοιχεία για το τι συνέβη τότε, αποκαλύπτοντας ταυτόχρονα και πόσο διαφορετικοί λαοί είμαστε.
Ο ένας υπέφερε και ο άλλος ευχαρίστησε τον ελληνικό λαό για τη φιλοξενία!
Ο αείμνηστος καθηγητής ιστορίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Ευστάθιος (Στάθης) Πελαγίδης αναφέρθηκε σε αυτά τα δύο πρόσωπα στο τελευταίο ιστορικό βιβλίο του Μικρασιατική Καταστροφή 1922: Η «ζωή εν τάφω» των Ελλήνων στρατιωτικών αιχμαλώτων (εκδ. Ινφογνώμων).
Στο έργο του συμπεριλαμβάνει άρθρα με τις δηλώσεις τους που δημοσιεύτηκαν στις 13 και στις 19 Απριλίου 1923, στην Εφημερίς των Βαλκανίων που κυκλοφορούσε στη Θεσσαλονίκη. Πρώτα είχαν δημοσιοποιηθεί οι δηλώσεις του Ταγιάρ και μετά του Κλαδά. Οι δύο περιπτώσεις μάς δίνουν μια εικόνα για το πώς παιζόταν το παιχνίδι στις δύο πλευρές του Αιγαίου.
≈
Αθήναι: Ο απελευθερωθείς από την Ελλάδα και ανταλλαγείς Τζαφέρ Ταγιάρ, δήλωσε τα εξής, σε δημοσιογράφο του Εμπρός, στη Σμύρνη:
«Έμεινα εις την Ελλάδα 32 μήνας. Κατά τους πρώτους μήνας της αιχμαλωσίας μου, ομολογουμένως, μου εφέρθησαν όλοι καλά. Έπειτα ήλλαξαν τα πράγματα. Η επιτήρησίς μου έγινεν αυστηρά, διότι ήρχισαν διαδιδόμεναι πολλαί φήμαι εις βάρος μου, ότι δήθεν ενήργουν κατασκοπείαν.
Πράγματι, μετά την πτώσιν της κυβερνήσεως Βενιζέλου (Νοέμβρ. 1920), δεν ήμουν πλέον ο παλαιός Ταγιάρ, αλλά ένας επικίνδυνος αιχμάλωτος. Εις τας φυλακάς του “Αβέρωφ” μου εφέρθησαν όχι όπως έπρεπε να φερθώσιν προς ένα ακίνδυνον αιχμάλωτον.
Η Επαναστατική κυβέρνηση Πλαστήρα μου συμπεριεφέρθη, όπως έπρεπε να συμπεριφερθεί προς έναν
αξιωματικόν. Όσον αφορά τον ελληνικόν λαόν, φεύγω συναποκομίζων τας καλυτέρας εντυπώσεις δια την ευγένειάν του.
Ουδέποτε μου εδόθη ευκαιρία να παραπονεθώ εναντίον οιουδήποτε Έλληνος πολίτου».
Τέλος, δήλωσε ότι θα προβεί σε ανακοινώσεις σε τουρκικές εφημερίδες, για τη συμπεριφορά του ελληνικού λαού.
(Ε.Β., 13/4/1923)
Έξι μερες μετά η Εφημερίς των Βαλκανίων έγραφε για την ταλαιπωρία του Νικόλαου Κλαδά…
Αθήναι. Ερωτηθείς, πώς πέρασε στην αιχμαλωσία, απάντησε:
«Όπως όλοι, άσχημα». Περισσότερα δεν μπορούσε να πει, διότι υπάρχουν ακόμη Έλληνες Αξ/κοί στα χέρια
των Τούρκων.
Εξάλλου, για την κατάσταση στην Ανατολή, απήντησε: «Ο στρατός του Κεμάλ ευρίσκεται εις οικτράν κατάστασιν, εις αθλίαν και απελπιστικήν, δύναμαι να είπω. Διαιτείται και τρέφεται κακώς. Λιποταξίαι σημειώνονται αθρόαι. Ο Τουρκικός στρατός και ο τουρκικός λαός είναι ειρηνόφιλος, δια τούτο και ο Κεμάλ
ηγείται ειρηνοφίλου κόμματος και προσπάθει να καταπνίξει κάθε αντίθετον γνώμην και προσπάθειαν. Αντίδρασις δεν υπάρχει μεγάλη κατά του Κεμάλ. Οι αντιπολιτευόμενοι αυτόν πληρεξούσιοι εν τη Τουρκική Εθνοσυνελεύσει ανέρχονται εις εξήκοντα. Δια να τους εκμηδενίσει και αυτούς, απεφάσισε να διαλύσει την Εθνοσυνέλευσιν και προέβη εις την κήρυξιν εκλογών».
Στην ερώτηση, αν θα πετύχει ο Κεμάλ στις εκλογές, απάντησε: «Ασφαλώς, διότι, πρώτον, ηγείται του ειρηνοφίλου κόμματος, προς το οποίον συμπαθώς διάκειται ο στρατός και ο λαός, οι οποίοι γνωρίζουν ότι η ύπαρξις της Τουρκίας σήμερον οφείλεται μόνον εις αυτόν». Συνεχίζοντας πρόσθεσε: «Οι Μπολσεβίκοι παρέχουν εις τους Τούρκους πλείστας όσας υπηρεσίας εφοδιάζοντες τους Τούρκους μέσον του Καυκάσου».
Στην ερώτηση, αν οι Τούρκοι χρησιμοποιούν τα εγκαταλειφθέντα πυροβόλα του στρατού μας, απάντησε:
«Χρησιμοποιούνται τινά εξ αυτών. Τα πλείστα, όμως, παραμένουν αχρησιμοποίητα, διότι ελάβομεν και κατεστρέψαμεν τα κλείστρα, τα οποία οι Τούρκοι δεν κατόρθωσαν να αντικαταστήσουν. Προέβησαν εις ανακρίσεις μεταξύ των αιχμαλώτων Αξιωματικών του πυροβολικού, αλλ’ ουδέν κατόρθωσαν.
Ο αντιστράτηγος Τρικούπης δεν εγνώριζεν ότι είχεν ονομασθεί αρχιστράτηγος, του το είπε δε ο Κεμάλ, όστις καυχάται ότι έχει συλλάβει αιχμάλωτον τον αρχιστράτηγον του ελληνικού στρατού».
(Ε.Β., 19/4/1923)
Πηγές
• Ευστάθιος Πελαγίδης, Μικρασιατική Καταστροφή 1922: Η «ζωή εν τάφω» των Ελλήνων στρατιωτικών αιχμαλώτων, Εκδόσεις Ινφογνώμων, Μάρτιος 2023, σ. 71-72 & 75-76.
• https://el.wikipedia.org/wiki/Νικόλαος_Κλαδάς
• el.wikipedia.org/wiki/Τζαφέρ_Ταγιάρ.
![Από την Έξοδο των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης, τον Οκτώβριο του 1922. Περίπου 160.000 πρόσφυγες διέσχισαν τον Έβρο μεταφέροντας μέρος της κινητής περιουσίας τους (πηγή: Χρήστος Χατζηιωσήφ [επιμ.], «Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα. Ο Μεσοπόλεμος 1922-1940»)](https://www.pontosnews.gr/wp-content/uploads/2025/09/ekkenosi-anatolikis-thrakis-360x180.jpg)
