Νίκος Μπιλιλής: Έφυγε από τη ζωή ο πρωτοπόρος Σμυρνιός κινηματογραφιστής που γύρισε την πρώτη ταινία στην ποντιακή διάλεκτο

Στα 97 του χρόνια πέθανε χθες (Παρασκευή 22/11) ο Νίκος Μπιλιλής, ο Σμυρνιός που αφιέρωσε τη ζωή του στην 7η Τέχνη. Υπήρξε κινηματογραφιστής, σκηνοθέτης και σεναριογράφος, είχε στο ενεργητικό του θεατρικά και κινηματογραφικά έργα, δεκάδες ντοκιμαντέρ και δεκάδες χιλιάδες θέματα κινηματογραφικών επικαίρων.

Είχε δημιουργήσει όμως και την πρώτη ταινία στην ποντιακή διάλεκτο, με τίτλο Θεού πλάσμα έν’ κι ο φτωχόν.

Η ταινία προβλήθηκε το 1976, για έξι εβδομάδες σε πέντε κινηματογράφους της Θεσσαλονίκης, προκαλώντας ντελίριο στο (σε μεγάλο ποσοστό προσφυγικής καταγωγής) κοινό. Έξω από τις αίθουσες προβολής σχηματίζονταν ουρές.

Δύο χρόνια αργότερα, το 1978, γύρισε το ντοκιμαντέρ Ποντιακόν προσκύνεμαν – ήταν η τελετή εγκαινίων της Μονής Αγίου Γεωργίου Περιστερεώτα στο Ροδοχώρι Νάουσας.

Η μεγάλη αγωνία του μέχρι τέλους, ήταν το μέλλον του τεράστιου αρχείου του.

Σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει το 2021 στο pontosnews.gr είχε μιλήσει εκτενώς γι’ αυτό του το παράπονο, αποκαλύπτοντας μάλιστα ότι είχε δείξει ενδιαφέρον το τουρκικό προξενείο, αλλά όχι το ελληνικό κράτος!

Ποιος ήταν ο Νίκος Μπιλιλής

Είχε γεννηθεί στη Θεσσαλονίκη το 1927, σε προσφυγική οικογένεια. Σπούδασε στη Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα και στη Ρώμη Διοίκηση Επιχειρήσεων, θέατρο, μουσική (αρμονία, σύνθεση) και κινηματογράφο (σκηνοθεσία και φωτογραφία). Από το 1945 άρχισε να γράφει και να διασκευάζει θεατρικά έργα, να εκδίδει βιβλία (ποίηση, πεζογραφία) και να αρθρογραφεί σε εφημερίδες και περιοδικά (άρθρα, σατιρικά, χρονογραφήματα και μελέτες).

Στον κινηματογράφο έκανε σχεδόν τα πάντα: έγραψε σενάρια, σκηνοθέτησε και φωτογράφισε ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, αποσπώντας αρκετές διακρίσεις σε ελληνικά και ξένα κινηματογραφικά φεστιβάλ. Σε μερικές ταινίες μάλιστα είχε συνθέσει και τη μουσική.

Από το 1949 δίδασκε σε σχολές κινηματογράφου, θεάτρου και δημοσιογραφίας. Είχε ασχοληθεί επίσης με την παραγωγή και την παρουσίαση τηλεοπτικών εκπομπών που αναφέρονταν στην ιστορία και την τεχνική του κινηματογράφου. Το 1960, μετά τις κινηματογραφικές σπουδές του στη Ρώμη, δημιούργησε την πρώτη στην Ελλάδα μονάδα παραγωγής και εξαγωγής κινηματογραφικών επικαίρων. Εργάστηκε ως ανταποκριτής ξένων κινηματογραφικών επικαίρων και μόνιμος ανταποκριτής των ελληνικών επικαίρων του υπουργείου Προεδρίας από το 1964 μέχρι το 1982, που σταμάτησε η κυκλοφορία τους.

Με τη μονάδα αυτήν ιδρύθηκε ο πρώτος τηλεοπτικός σταθμός της Ελλάδας τον Σεπτέμβριο του 1965, που λειτούργησε μέχρι το 1972, και το Κ/ΤΟ Β.Ε. (σημερινή ΕΡΤ3) το 1976 που εργάστηκε με την μονάδα του Νίκου Μπιλιλή μέχρι και το 1984 όταν αντικαταστάθηκε το φιλμικό υλικό με μαγνητικό.

Από τότε, για τη συλλογή του από αντίκες, τον σύγχρονο εξοπλισμό του στούντιο και κυρίως τη φιλμική συλλογή, χιλιάδες θέματα κινηματογραφικών και τηλεοπτικών επικαίρων ελληνικών και ξένων, καθώς και παραγωγής του ιδίου με κυριότητα για όλο το κόσμο, ξεκίνησε έναν αγώνα εξεύρεσης φορέα για την παράδοση και αξιοποίηση του.

Δέκα χρόνια μετά, το 1994, δόθηκε στη Νομαρχία Θεσσαλονίκης και εκείνη το παρεχώρησε στον ΟΠΠΕΘ ’97 με την ελπίδα της διάσωσης και αξιοποίησής του. Έτσι ιδρύθηκε το Μουσείο Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Μετά από αυτή τη παράδοση των απαριθμημένων βρέθηκε στις αποθήκες του Νίκου Μπιλιλή και άλλο κινηματογραφικό υλικό το οποίο χρησιμοποίησε από το 2001 μέχρι το 2004 σε ημίωρη εβδομαδιαία τηλεοπτική εκπομπή με τίτλο «Ιστορικά επίκαιρα», στη Δημοτική Τηλεόραση Θεσσαλονίκης (TV100).