Μπήκαμε στο μυστικό πυρηνικό καταφύγιο Bunker-42, στην καρδιά της Μόσχας

Μια μεταλλική σκάλα και 310 σκαλοπάτια χρειάζονται προκειμένου να φτάσει κάποιος 18 επίπεδα κάτω από την επιφάνεια της γης, σε βάθος 65 μέτρων. Αν και βρισκόμαστε στην καρδιά της ρωσικής πρωτεύουσας, κοντά στο σταθμό του μετρό Τανγκάσκαγια που σε μόλις 10 λεπτά σε φέρνει στην Κόκκινη Πλατεία, όλα «φωνάζουν» ότι είμαστε σε μια τοποθεσία ακόμα άγνωστη σε πολλούς Μοσχοβίτες, και μέχρι πριν από λίγα χρόνια επτασφράγιστο στρατιωτικό μυστικό της ΕΣΣΔ.

Επίσημα η εγκατάσταση που βρισκόμαστε ονομάζεται Bunker-42. Απ’ έξω είναι ένα απλό μουντό κτήριο του 19ου αιώνα. Κατά τη δεκαετία του 1960, όμως, εδώ βρισκόταν ένας σταθμός διοίκησης της Αεροπορίας, πλήρως εξοπλισμένος για την περίπτωση πυρηνικής επίθεσης. Τρόφιμα, καύσιμα, δύο αρτεσιανά πηγάδια με πόσιμο νερό, σύστημα καθαρισμού και σύστημα αναπλήρωσης του αέρα εξασφάλιζαν στους ενοίκους μεγάλο χρονικό διάστημα επιβίωσης.

Η δε γειτνίαση με το μετρό κάθε άλλο παρά τυχαία είναι, καθώς οι σήραγγες θα λειτουργούσαν ως μέσο διαφυγής, υπό την κάλυψη του ήχου των συρμών. Ακόμα, είχε προβλεφθεί να φτιαχτεί και ένα γραφείο για τον Ιωσήφ Στάλιν, έστω και αν εκείνος δεν το χρησιμοποίησε ποτέ.

Το Bunker-42 πλέον θεωρείται μια παρωχημένη στρατιωτική εγκατάσταση, και έτσι από το 2008 φιλοξενεί και μουσείο αφιερωμένο στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Ακόμα και σήμερα, όμως, η πρόσβαση δεν είναι ελεύθερη σε όλους τους διαδρόμους, και όλοι οι χώροι δεν είναι επισκέψιμοι χωρίς τη βοήθεια του εξειδικευμένου προσωπικού.

Τα εκθέματα δείχνουν στο κοινό πώς ήταν ο κόσμος όταν βρισκόταν στο χείλος ενός πυρηνικού πολέμου.

Μετά την προβολή ενός ντοκιμαντέρ για τις ατομικές βόμβες που έριξαν οι ΗΠΑ στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, οι ξεναγοί δείχνουν αντίγραφο σε φυσικό μέγεθος της πρώτης σοβιετικής ατομικής βόμβας RDS-1, και επισημαίνουν ότι η σοβιετική κυβέρνηση στις αρχές του 1950 προετοίμαζε την κοινωνία για το ενδεχόμενο ενός πυρηνικού πολέμου.

Μέρος της ξενάγησης είναι και η δυνατότητα που έχουμε να καθίσουμε στον πίνακα ελέγχου, και, αφού λάβουμε τους μυστικούς κωδικούς, να βάλουμε το κλειδί και να ενεργοποιήσουμε το πυραυλικό σύστημα, πατώντας το γνωστό κόκκινο κουμπί. Στην οθόνη βλέπουμε την προσομοίωση της εκτόξευσης και την πυρηνική έκρηξη που ακολουθεί. Παρά το γεγονός ότι πρόκειται για κάτι σαν παιχνίδι, ένα ρίγος διαπερνά τη ραχοκοκαλιά σου.

Και αυτό ήταν απλά η… πρόγευση. 

Ο πραγματικός φόβος έρχεται αργότερα όταν, ενώ περπατάς σε μια μακριά σήραγγα, τα φώτα σβήνουν απροειδοποίητα, και οι σειρήνες αρχίζουν να ουρλιάζουν τρυπώντας τα τύμπανά σου και προειδοποιώντας σε ότι η Μόσχα δέχτηκε πυρηνική επίθεση.

Σαν σε συνέχεια του «σεναρίου», εξετάζονται οι λεπτομέρειες των συνθηκών διαβίωσης του στρατιωτικού προσωπικού μέσα στο πυρηνικό καταφύγιο – πού έτρωγαν, πού αναπαύονταν, τι ρούχα και τι είδους προστατευτικό εξοπλισμό χρησιμοποιούσαν. Ακόμα και σήμερα οι φωτογραφίες απαγορεύονται, ωστόσο υπάρχει ξενάγηση σχετικά με τα κύρια μέσα επικοινωνίας.

Εκτός από το μουσείο, στο Bunker-42 λειτουργεί εστιατόριο με πιάτα και ποτά με ονόματα εμπνευσμένα από την περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Η επιστροφή στην επιφάνεια γίνεται με ασανσέρ, και όταν κάποιος εγκαταλείπει την πρώην μυστική εγκατάσταση έχει μαζί αναμνηστικές φωτογραφίες, αλλά και το πάσο του σοβιετικού υπουργείου Εθνικής Άμυνας με το όνομά του και φωτογραφία με την αντισφυξιογόνα μάσκα που, βέβαια, κρύβει το πρόσωπό του.

Κυρίως, όμως, γνωρίζει ότι κάτω από το έδαφος της Μόσχας δεν υπάρχει μόνο το μετρό…

Κείμενο: Ιρίνα Ντρόνοβα, δημοσιογράφος.
Φωτογραφίες: Φίλιππος Φασούλας.