Μετά τις Ακολουθίες του Νυμφίου που ολοκληρώθηκαν τη Μεγάλη Τρίτη, σειρά παίρνει τη Μεγάλη Τετάρτη το βράδυ (που διαβάζεται ο όρθρος της Μεγάλης Πέμπτης) η μοναδική Ακολουθία του Νιπτήρος.
Στη θέση του «Ιδού ο Νυμφίος έρχεται» ψάλλεται μετά τα αλληλουάρια το «Ότε οι ένδοξοι μαθητές» στο οποίο γίνεται μια πρώτη αναφορά στον Ιερό Νιπτήρα, δηλαδή στο πλύσιμο των ποδιών των μαθητών από τον Χριστό.
Ο Ιερός Νιπτήρας, μαζί με τον Μυστικό Δείπνο, την Προσευχή του Ιησού στο Όρος των Ελαιών και την προδοσία του Ιούδα είναι τα τέσσερα γεγονότα στα οποία είναι αφιερωμένη η ακολουθία.
Όπως αναφέρει το υπόμνημα του Τριωδίου «Τη αγία και μεγάλη Πέμπτη, οι τα πάντα καλώς διαταξάμενοι θείοι Πατέρες, αλληλοδιαδόχως εκ τε των θείων Αποστόλων, και των ιερών Ευαγγελίων, παραδεδώκασιν ημίν τέσσαρά τινα εορτάζειν, τον ιερόν Νιπτήρα, τον μυστικόν Δείπνον (δηλαδή την παράδοσιν των καθ’ ημάς φρικτών Μυστηρίων), την υπερφυά Προσευχήν, και την Προδοσίαν αυτήν».
Στην ουσία η εκκλησιαστική τάξη όπως συμβαίνει από την αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας μέχρι την Ανάσταση οδηγεί τους πιστούς σε ένα βιωματικό ταξίδι συμμετοχής στο Θείο Δράμα καθώς παρακολουθούν τα γεγονότα όπως εξιστορούνται μέσα από την υμνογραφία και τα ευαγγέλια.
Η Μεγάλη Τετάρτη έχει μια ακόμη ιδιαιτερότητα καθώς πριν (ή μετά σε κάποιες Ενορίες, για να εξυπηρετηθούν οι πιστοί) την ακολουθία του Νιπτήρος τελείται το μυστήριο του Μεγάλου Ευχελαίου.
Περιλαμβάνει επτά Ευαγγελικά αναγνώσματα, συνοδευόμενα από επτά αναγνώσεις αποστολικών περικοπών και χρίση της κεφαλής των πιστών με το αγιασμένο λάδι.
Το μυστήριο τελείται για την ίαση των ασθενειών, αλλά η ένταξή του στις ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδας αποσκοπεί στην πνευματική ενίσχυση του πιστού που πορεύεται προς την Ανάσταση του Χριστού.
«Εις ίασιν ψυχής και σώματος» είναι η ευχή που ακούγεται από τα χείλη του ιερέα τη στιγμή με το θαυματουργό λάδι σταυρώνει στο μέτωπο τους πιστούς.
Η εκκλησιαστική παράδοση συνδέει επίσης το Ευχέλαιο με την τέλεση της Θ. Λειτουργίας το πρωί της Μ. Πέμπτης, στο οποίο οι πιστοί συνηθίζουν να κοινωνούν των Αχράντων Μυστηρίων, μιας και όπως είπαμε είναι και η μέρα που εορτάζεται ο Μυστικός Δείπνος, δηλαδή η παράδοση του μυστηρίου της Θ. Κοινωνίας από τον Χριστό.
