Κατά τη βυζαντινή εποχή ο Κεράτιος αποτελούσε ένα θαυμάσιο λιμάνι, με αγκυροβολημένα πλοία, προβλήτες, αποβάθρες και αποθήκες στις οποίες αποθηκεύονταν τα διάφορα εμπορεύματα. Στο μακρύ θαλάσσιο τείχος του υπήρχαν πύλες που οδηγούσαν μέσα, στις συνοικίες που είχαν άπλετη θέα προς τον κόλπο.
Σήμερα τα παράλια κατά μήκος κοσμούνται από καταπράσινα πάρκα που φτάνουν μέχρι την τελευταία γέφυρα του Κερατίου, και στο τέλος του όπου σχηματίζονται μικρές καταπράσινες νησίδες.
Πρόκειται για μια παράλια οδό που ξεχειλίζει από ιστορία, κτήρια, εκκλησίες, προσκυνήματα και αρκετά εστιατόρια και καφέ, κάποια εκ των οποίων εδρεύουν σε ιστορικά οικήματα. Εκεί πίνεις τον καφέ σου και οσφραίνεσαι την ιστορία ενώ αντικρίζεις το Χρυσόν Κέρας των Βυζαντινών.
Ο καφές στην Πόλη
Λέγεται ότι τα πρώτα δέντρα καφέ φύτρωσαν στην Αιθιοπία περίπου τον 6ο αιώνα. Το δέντρο έγινε γνωστό ως καφές διότι η περιοχή στην οποία ευδοκιμούσε ονομαζόταν Κάφα από τους ντόπιους.
Τα πρώτα καφενεία στην Οθωμανική Αυτοκρατορία άνοιξαν το 1530, στη Δαμασκό, ενώ στην πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας, Κωνσταντινούπολη, άνοιξαν το 1554. Τα περισσότερα καφέ ήταν συγκεντρωμένα στην περιοχή Tahtakale, που σημαίνει ξύλινο κάστρο.
Η κατανάλωση καφέ δεν ήταν ιδιαιτέρως γνωστή στον απλό κόσμο – πινόταν αποκλειστικά από βεζίρηδες, αυλικούς, καλλιτέχνες και ποιητές. Αργότερα η πόση του υιοθετήθηκε από πολλούς, οπότε τα καφενεία άρχισαν ν’ ανοίγουν μαζικά. Ο γνωστός περιηγητής Εβλιγιά Τσελεμπή (Evliya Celebi) κατέγραψε το 1630 στην Πόλη 55 καφέ.
Μέσα στα καφενεία οι πότες του καφέ δεν απολάμβαναν μόνο την υπέροχη γεύση του, αλλά συζητούσαν και τα επίκαιρα θέματα της εποχής.
Βεβαίως αυτές οι συναθροίσεις δεν άρεσαν καθόλου στο Παλάτι. Πρώτοι οι θρησκευτικοί ηγέτες της Υεμένης έθεσαν θέμα απαγορεύσεων, ισχυριζόμενοι ότι η ουσία που περιέχει ο καφές εθίζει τους πότες του όπως το αλκοόλ.
Περισσότερο, όμως, οι σουλτάνοι απαγόρευσαν τη λειτουργία των καφέ και τιμωρούσαν τους θαμώνες, καθώς δεν τους συνέφερε να συζητιούνται τα καυτά θέματα που ήταν σε εξέλιξη. Κι αυτό διότι η πόση του καφέ ερέθιζε τα πνεύματα, όπως ισχυρίζονταν οι παλατιανοί, γι’ αυτού του είδους τις συζητήσεις.
Σταδιακά, βεβαίως, έγινε πολύ δημοφιλής, σε σημείο που κάθε επαγγελματικός κλάδος της Πόλης να έχει το δικό του μαγαζί.
Αρχικά ο καφές πινόταν από μεγάλες κούπες και μπολ. Αργότερα σερβιριζόταν σε μικρά φλιτζάνια, κατά προτίμηση πορσελάνινα που εμπόδιζαν το ρόφημα να κρυώνει γρήγορα.
Nev-i καφέ
Αυτό το καφενείο βρίσκεται στην περιοχή του Τζαμπαλίου, μετά την πρώτη γέφυρα του Κερατίου, στην παραλία δίπλα ακριβώς από την πύλη της Αγίας Θεοδοσίας, ή Πύλη της Αγιάς όπως την λένε σήμερα.
Το κτήριο στο οποίο στεγάζεται είναι πολύ παλιό και ιστορικό. Χτίστηκε στα χρόνια του σουλτάνου Μαχμούτ ΙΙ για το αρχηγείο του Τάγματος των Γενιτσάρων. Κατόπιν χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή κι αργότερα ως γραφείο κρατικών εκδόσεων.
Σήμερα αποτελεί ένα μέρος όπου συχνάζουν καλλιτέχνες, ποιητές, και φυσικά όσοι θέλουν να γευτούν παραδοσιακά φτιαγμένο καφέ ψημένο στη χόβολη και να καπνίσουν ναργιλέ σε διάφορες γεύσεις. Τ’ όνομά του το πήρε από έναν συγγραφέα που σύχναζε εκεί.
Ο εσωτερικός διάκοσμός του σε παραπέμπει σε μικρό κονάκι της οθωμανικής εποχής. Με το που μπαίνεις μέσα αντικρίζεις το κουζινάκι με τη χόβολη για το ψήσιμο του καφέ, κιλίμια στους τοίχους, ναργιλέδες και πίνακες με σκηνές που παραπέμπουν στα οθωμανικά χρόνια.
Επισκέφθηκα το Nev-i καφέ πολύ πρωί, για να μπορέσω απερίσπαστα να μυρίσω κάπως την ιστορία του χώρου. Αφού κάθισα, παρατήρησα στον πάγκο της κουζίνας ένα φλιτζάνι αναποδογυρισμένο και αναρωτήθηκα τι κάνει τον άνθρωπο να πιστεύει ότι τα κατακάθια του καφέ θα του φανερώσουν το μέλλον του.
Ρώτησα την καλοσυνάτη σερβιτόρα και μου εξήγησε ότι η καφεμαντεία είναι μια πολύ παλιά μέθοδος πρόβλεψης του μέλλοντος που επιβιώνει αιώνες τώρα στην Τουρκία και στη Μέση Ανατολή.
Στο συγκεκριμένο καφενείο δεν διαβάζουν το φλιτζάνι, αλλά υπάρχουν καφενεία στην Πόλη που προσφέρουν και αυτήν την υπηρεσία στους πελάτες τους. Η ίδια πάντως, έχουσα γνώση, μου είπε ότι όταν δεις άλογο σημαίνει ότι η ευχή σου θα πραγματοποιηθεί. Επίσης, το πουλί σημαίνει ότι τα νέα βρίσκονται στο δρόμο, το ψάρι ότι σύντομα θα πάρεις χαρά, ο δρόμος ότι θα κάνεις ταξίδι και τα βουνά ότι θα ταξιδέψεις σε μακρινό τόπο.
Pierre Loti καφέ
Πρόκειται για ένα από τα πιο δημοφιλή ιστορικά καφέ της Πόλης. Βρίσκεται στην περιοχή Εγιούπ, στο τέρμα του Κερατίου. Είναι χτισμένο πάνω από τα νεκροταφεία και λίγο πιο κάτω από το Τέμενος του Εγιούπ.
Ιδρύθηκε από έναν απόδημο από τη Βουλγαρία, τον Ragip Aga, ο οποίος αρχικά του έδωσε τ’ όνομά του. Στη διάρκεια των αιώνων άλλαξε πολλούς ιδιοκτήτες και τελικά έγινε γνωστό ως Pierre Loti, από τ’ όνομα ενός Γάλλου συγγραφέα, ιδιαιτέρως τουρκόφιλου, που επισκεπτόταν πολύ συχνά το καφενείο όσο έμενε στην Πόλη, το 1876. Άλλωστε βρισκόταν εκεί υπηρετώντας στο γαλλικό ναυτικό ως αξιωματικός.
Η μαγευτική θέα από το καφέ, μιας και μπορείς να ατενίσεις την ομορφιά του κόλπου, το τέρμα του καθώς και το χωριό Πικρίδιο (σήμερα Χάσκϊοι) απέναντι από το Εγιούπ, φαίνεται πως μάγεψε τον Γάλλο Λοτί.
Ερωτευμένος όπως ήταν με μία παντρεμένη Τουρκάλα, ο Λοτί έγραψε ατενίζοντας την υπέροχη θέα του Κερατίου το αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα Αζιγιαντέ, με θέμα την ιστορία τους.
Σήμερα το καφενείο εξαιτίας της προνομιακά ειδυλλιακής του θέσης αποτελεί πόλο έλξης για καφέ και ξεκούραση. Είναι διακοσμημένο με έπιπλα του 19ου αιώνα και οι σερβιτόροι φορούν ρούχα εποχής.
Το μονοπάτι για το καφέ περνά μπροστά από γραφικές ταφόπετρες. Υπάρχει βεβαίως και το τελεφερίκ, το οποίο προτιμούν οι περισσότεροι επισκέπτες μιας και η ανάβαση είναι κουραστική κι ανηφορική. Ο σταθμός των τελεφερίκ βρίσκεται σε απόσταση περίπου 3 χιλιομέτρων από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, κοντά στο τέρμα του κόλπου.
Θωμαΐς Κιζιρίδου
